Όποιος περίμενε ότι η επιδημία του νέου κορονοϊού θα πάγωνε τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς των Δυτικών Βαλκανίων, προφανώς πλανάται πλάνην οικτράν. Και αυτό γιατί, όχι μόνο το παζάρι δεν σταματά, αλλά η αντιμετώπιση του επιδημίας έγινε αφορμή για να διαλυθεί ο κυβερνητικός συνασπισμός στο Κόσοβο. Τα αίτια, φυσικά, είναι βαθύτερα και έχουν να κάνουν με τις περιφερειακές ισορροπίες.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Οι εκλογές που διεξήχθησαν στο Κόσοβο το 2019 ανέδειξαν στην πρώτη θέση το “εξωθεσμικό” υπερπατριωτικό αλλά και προοδευτικό σε άλλα ζητήματα -σοσιαλδημοκρατικό, θα έλεγε κανείς- κόμμα Vetvendosje (Αυτοδιάθεση) αρχηγός του οποίου, και πρωθυπουργός της χώρας έκτοτε, είναι ο Αλμπίν Κούρτι (Albin Kurti). Οι έδρες που κατέλαβε το Vetvendosje δεν επαρκούσαν για τη δημιουργία αυτοδύναμης κυβέρνησης, με αποτέλεσμα να προκύψει κυβέρνηση “μεγάλου συνασπισμού” με το δεύτερο κόμμα, το Lidhja Demokratike e Kosoves (Δημοκρατική Ένωση Κοσόβου). To LDK είναι το κόμμα του πρώτου πρόεδρου του Κοσόβου και ιδρυτικής φιγούρας της ανεξαρτησίας, Ιμπραΐμ Ρουγκόβα (Ibrahim Rrugova) και τοποθετείται στην κεντροδεξιά. Το τρίτο σε ψήφους και πρώην κυβερνών κόμμα Partia Demokratike e Kosoves (Δημοκρατικό Κόμμα Κοσόβου), το οποίο επίσης τοποθετείται στην κεντροδεξιά και έχει επικεφαλής τον τωρινό πρόεδρο της δημοκρατίας ΧΑσίμ Θάτσι (Hasim Thaci) παρέμεινε στην αντιπολίτευση. Το PDK ήταν ο πολιτικός βραχίονας του UCK ενώ ο ίδιος ο Θάτσι έχει βρεθεί αντιμέτωπος στο παρελθόν με βαρύτατες κατηγορίες για τη δράση του κατά τον πόλεμο.
Το διακύβευμα των εκλογών του 2019 ήταν οι σχέσεις με τη Σερβία, ενώ πάγια διαχωριστική γραμμή για όλες τις πολιτικές δυνάμεις το Κοσόβου είναι και η τοποθέτηση σχετικά με την προοπτική ένωσης με την Αλβανία. Πριν από τις εκλογές και με την υποκίνηση των Αμερικάνων, ο Θάτσι και ο πρωθυπουργός της Σερβίας είχαν φτάσει αρκετά κοντά στην επίτευξη συμφωνίας αμοιβαίας αναγνώρισης και εξομάλυνσης των σχέσεων Σερβίας-Κοσόβου. Ωστόσο η συμφωνία αυτή προέβλεπε ανταλλαγή εδαφών σύμφωνα με την οποία η σερβόφωνη Μιτρόβιτσα του βορείου Κοσόβου θα περνάγε στην σερβική δικαιοδοσία και αντίστοιχα στην κοσοβαρική η αλβανόφωνη κοιλάδα του Πρεσέβο, που βρίσκεται στη νότια Σερβία. Η συμφωνία αυτή δεν προχώρησε καθώς οι άλλες πολιτικές δυνάμεις του Κοσόβου (οι Vetvendosje & LDK) αλλά και η Ε.Ε., κυρίως η Γερμανία, είχαν αρνητική στάση. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατηγορούσαν τον Θάτσι για προδοσία επειδή δίνει στη Σερβία την πλούσια σε ορυκτά αλλά και σε υδάτινους πόρους Μιτρόβιτσα, ενώ η Ε.Ε δεν ήθελε να ανοίξει επ’ ουδενί συζήτηση επαναχάραξης συνόρων.
Ο κοσοβάρικος λαός, με την ανάδειξη στην πρώτη θέση της Vetvendosje και στη δεύτερη του LDK στις εκλογές του 2019, επιβεβαίωσε την αντίθεσή του στην προωθούμενη συμφωνία. Η ιστορία, όμως, δεν προοριζόταν να σταματήσει εδώ.
Ο έγγαμος βίος της Vetvendosje και του LDK τελείωσε το βράδυ 25ης Μαρτίου. Οι τριβές ξεκίνησαν ταν το κόμμα του Κούρτι αρνήθηκε να άρει τον τελωνειακό δασμό του 100% που είχε υιοθετηθεί για τα σερβικά προϊόντα. Η θέσπιση του δασμού είχε προβληθεί ως απάντηση στην άρνηση της Σερβίας να προχωρήσει σε διαδικασίες αναγνώρισης, αλλά ουσιαστικά αποτέλεσε κίνηση εντυπωσιασμού και οικονομικού προστατευτισμού που μάλλον έπληξε περισσότερο το ίδιο το Κόσοβο.
Η αντιπολίτευση κατηγορεί επίσης την Vetvendosje για αρνητική στάση και υπαναχώρηση στο θέμα των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών που, όπως ισχυρίζεται, πλήττει τον ιδιωτικό τομέα και εμποδίζει την ανάπτυξη. Η Vetvendosje προσπάθησε να ακολουθήσει μια πολιτική περισσότερο ενεργητικής παρουσίας του κράτους στη διεύθυνση της οικονομίας, ώστε να σπάσει και την πολιτική σχέση του Θάτσι με επιχειρηματικούς κύκλους.
Η αφορμή, ωστόσο, για την ρήξη του LDK και της Vetvendosje δεν ήταν άλλη από τα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού! Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας (και πρώην αρχηγός του UCK) Χασίμ Θάτσι αρνήθηκε να υπογράψει σχετική πράξη νομοθετικού περιεχομένου, ενώ στη συνέχεια το συγκυβερνών κόμμα LDK απέσυρε την στήριξή του και υπέβαλε πρόταση μομφής στην κυβέρνηση Κούρτι. Η Γαλλία και η Γερμανία απηύθυναν συνεχείς εκκλήσεις μέσω των διπλωματών τους στον αρχηγό του LDK, Ισά Μουστάφα (Isa Mustafa) να αποφύγει την πολιτική αντιπαράθεση και αποσταθεροποίηση εν μέσω πανδημίας, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Ο πρώην, πλέον, πρωθυπουργός Κούρτι από τη πλευρά του δηλώνει πως όλο αυτό που εκτυλίσσεται αποτελεί αποτέλεσμα παρασκηνιακών παζαριών των ΗΠΑ με τον Μουστάφα, με σκοπό την προώθηση της συμφωνίας ανταλλαγής εδαφών με τη Σερβία. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ΗΠΑ είχαν ήδη το “πράσινο φως” από τον Θάτσι και το κόμμα του και χρειάζονταν να πάρουν με το μέρος τους το LDK για να προχωρήσουν τη συμφωνία. Κρίνοντας από τα συμφραζόμενα και την στάση της Γερμανίας και της Γαλλίας, ο αρχηγός της Vetvendosje φαίνεται να έχει κατά κάποιο τρόπο δίκιο.
Άλλωστε, μόνο τυχαίο δε μπορεί να θεωρηθεί το timing στο οποίο η Ε.Ε. δρομολόγησε την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην Αλβανία και την Βόρειο Μακεδονία – μία μόλις μέρα πριν από την κατάρρευση του κυβερνητικού συνασπισμού στο Κόσοβο και τις όποιες περιπέτειες αυτή ίσως φέρει. Η Ε.Ε. επιλέγει να δώσει μιαν επίφαση ένταξης και σταθερότητας σε αυτές τις χώρες, ώστε να μην επηρεαστούν από τις πιθανές αλλαγές συνόρων που προωθούν οι ΗΠΑ στην περιοχή.
