Απρόοπτη εξέλιξη για τους κάθε λογής ενδιαφερομένους και επισπεύδοντες είχε η υπόθεση της νομιμοποίησης των αυθαίρετων κατασκευών στην Αίγλη του Ζαππείου.

Στο προφητικό, όπως εξελίχθησαν τα πράγματα, δημοσίευμά μας για την υπόθεση αυτή, μεταξύ άλλων θέταμε το ερώτημα “ποια θα είναι η στάση των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού απέναντι στο ζήτημα, καθώς και η τοποθέτηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου, που θα κληθεί, αργά ή γρήγορα, να γνωμοδοτήσει σχετικά”.

Την επόμενη μόλις ημέρα, δημοσιεύτηκε η ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) της Πέμπτης 2 Aπριλίου, με δεύτερο στη σειρά θέμα συζήτησης “Έγκριση ή μη υπαγωγής στον ν. 4495/2017 κατασκευών στο αναψυκτήριο Αίγλη, το οποίο βρίσκεται πλησίον των χαρακτηρισμένων ως μνημείων Ζαππείου Μεγάρου και κινηματογράφου Αίγλη, εντός του Ζαππείου Κήπου, στην Αθήνα”.

Η αντίδραση του Ενιαίου Συλλόγου Υπαλλήλων του υπουργείου πολιτισμού

Άμεση ήταν η αντίδραση του Ενιαίου Συλλόγου των εργαζομένων στο υπουργείο πολιτισμού, που με ανακοίνωσή του, η οποία κοινοποιήθηκε στην πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ και στα μέλη του ΚΣΝΜ, εξέφρασε την απορία του για την εισαγωγή του θέματος εν μέσω πανδημίας, ζήτησε την απόσυρσή του από τη συνεδρίαση και κάλεσε “κάθε εμπλεκόμενο στην υπόθεση να αναλογιστεί τις ευθύνες του απέναντι στο νόμο, την ιστορία, αλλά και στην ίδια τη βούληση του Ηπειρώτη ευεργέτη Ευάγγελου Ζάππα”. Ο Σύλλογος, επιβεβαιώνοντας την ουσία του δημοσιεύματός μας, κατήγγειλε πως η εισαγωγή και μόνο του θέματος αποτελεί “μια ακόμη απόπειρα νομιμοποίησης των περισσότερων από 2.000 τ.μ. αυθαίρετων κατασκευών αλλά και καταπατήσεων κοινόχρηστων χώρων στο ιστορικό κτίριο, που δεινοπαθεί εδώ και χρόνια στα χέρια ιδιωτικών συμφερόντων στα οποία έχει παραχωρηθεί η εκμετάλλευση”.

Σε μια παράλληλη κίνηση διαμαρτυρίας προέβησαν και πολίτες που, διερχόμενοι έξω από το κτίριο του υπουργείου πολιτισμού στην Μπουμπουλίνας, πέταξαν τρικάκια όπου αναγράφονταν τα συνθήματα “Κάτω τα χέρια από την Αίγλη”, “Σεβαστείτε την ιστορία και τον Ζάππα” και “Όχι στην νομιμοποίηση των αυθαιρέτων στην Αίγλη Ζαππείου”.

Η προσπάθεια το όλο ζήτημα να περάσει αθόρυβα είχε ήδη αποτύχει, ενώ, όπως φαίνεται, οι διαμαρτυρίες και οι καταγγελίες βάρυναν τελικά ώστε το Συμβούλιο, μετά από πολύωρη διαδικασία, να μην μπορέσει να καταλήξει σε απόφαση.

Σε νεότερη ανακοίνωσή του ο Ενιαίος Σύλλογος τονίζει εκ νέου “πως ευθύνη των αρμόδιων υπηρεσιών είναι να προχωρήσουν στις εκ του νόμου υποχρεωτικές ενέργειες για την άρση των πολεοδομικών παρανομιών που έχουν διαπιστωθεί στην Αίγλη του Ζαππείου ήδη από το 1993″.

Επιμένει η Επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων

Εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη για το ζήτημα διατύπωσε o Δημήτρης Ξυνομηλάκης πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Αρχιτεκτόνων και τεχνικός σύμβουλος της Επιτροπής Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων στην υπόθεση του Ζαππείου, σε δήλωσή του.

Σύμφωνα με τον κ. Ξυνομηλάκη η διαδικασία της τακτοποίησης των αυθαιρέτων στην Αίγλη είναι απολύτως σύννομη, ενώ, όπως τονίζει, “η ουσία του θέματος είναι πως η διατήρηση της εκκρεμότητας των αυθαιρέτων κατασκευών της Αίγλης εμποδίζει την αξιοποίηση του ακινήτου, αφού έχει ως αποτέλεσμα την μεγάλη μείωση του μισθώματος του”.

“Το επιχείρημα της καλύτερης εμπορικής αξιοποίησης του ακινήτου, προκειμένου να αυξηθούν τα έσοδα της Επιτροπής Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων, δεν είναι δυνατόν να κατισχύσει ούτε έναντι του αρχαιολογικού νόμου και της διατήρησης της ιστορικής μνήμης ούτε έναντι των διατάξεων περί κληροδοτημάτων”, απαντά από την πλευρά του ο Ενιαίος Σύλλογος.

Ωστόσο, στη δήλωσή του ο κ. Ξυνομηλάκης, ισχυρίζεται επίσης ότι “δεν υπάρχει κόκκινη ρυμοτομική γραμμή για τα κληροδοτήματα, όπως επικαλούνται ορισμένοι”, σημειώνοντας παράλληλα πως “η Αίγλη του Ζαππείου ανήκει στο σύνολο του κληροδοτήματος του Ζαππείου και πρέπει να προστατευτεί και να διατηρηθεί σύμφωνα με τις συνταγματικές επιταγές για τα κληροδοτήματα”.

Ανατρέχοντας στα κείμενα

Ας δούμε, λοιπόν, τι λέει το Σύνταγμα σχετικά. Στο άρθρο 109 παρ. 1 ορίζεται πως “δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, κωδικέλλου ή δωρεάς, ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού”. Η μόνη δυνατότητα διαφοροποίησης από τη βούληση του διαθέτη δίνεται με την παρ. 2 του άρθρου 109, σύμφωνα με την οποία “κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση, για τον ίδιο ή άλλο κοινωφελή σκοπό, εκείνου που καταλείφθηκε ή δωρήθηκε, στην περιοχή που καθόρισε ο δωρητής ή ο διαθέτης ή στην ευρύτερη της περιφέρεια, όταν βεβαιωθεί με δικαστική απόφαση ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιονδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένους της, καθώς και αν μπορεί να ικανοποιηθεί πληρέστερα με τη μεταβολή της εκμετάλλευσης, όπως νόμος ορίζει”.

Ας δούμε τώρα ποια ήταν η βούληση του δωρητή Ευάγγελου Ζάππα. Σύμφωνα με τη διαθήκη του, η διοίκηση του Ζαππείου ασκείται από την Επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων, η οποία αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Η ρύθμιση των θεμάτων της διοίκησης επήλθε με αναγκαστικό νόμο το 1939, όταν πλέον είχαν ξεκαθαριστεί τα προβλήματα με την περιουσία της οικογένειας Ζάππα και είχαν λήξει οι διαμάχες με τις ρουμανικές κυβερνήσεις πού διήρκεσαν περισσότερες από έξι δεκαετίες. Στον Αναγκαστικό Νόμο του 1939 αναφέρεται ρητά: “…απαγορευμένης όμως της ανεγέρσεως κτιρίων και περιπτέρων και της λειτουργίας κέντρων και θεαμάτων επί των λεωφόρων και πλατειών της Ζαππείου περιοχής επί βλάβη και φθορά των Ζαππείων κήπων και τηρουμένων πάντοτε των κείμενων πολεοδομικών διατάξεων”. Οι μεταγενέστερες τροποποιήσεις του νόμου ουδέποτε μετέβαλαν το πνεύμα του νομοθέτη περί τήρησης των υφιστάμενων πολεοδομικών διατάξεων. Άλλωστε, μία τέτοια διάταξη θα προσέκρουε καταφανώς στο κοινό περί δικαίου αίσθημα και στην αρχή της χρηστής διοίκησης.

Πώς λοιπόν, διατείνεται ο κ. Ξυνομηλάκης τα αντίθετα; Πότε και πώς το κληροδότημα του Ζαππείου Κήπου εξαιρέθηκε από τα διατάγματα ρυμοτομίας του Δήμου Αθηναίων; Προβλέπεται κάτι τέτοιο από την κείμενη νομοθεσία, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για παρέμβαση σε έργο που αποτελεί εμβληματικό τοπόσημο της πόλης των Αθηνών;

Δεν γνωρίζουμε αν ο κ. Ξυνομηλάκης έκανε την αντιφατική αυτή δήλωσή του, επικαλούμενες αμφότερες τις ιδιότητές του, τόσο ως πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Αρχιτεκτόνων όσο και ως τεχνικός σύμβουλος της Επιτροπής Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων στην υπόθεση του Ζαππείου.

Νομίζουμε, πάντως, πως θα έπρεπε μάλλον να είναι περισσότερο προσεκτικός όταν τοποθετείται για τέτοια ζητήματα ως πρόεδρος “ενός συλλόγου που το ελληνικό κράτος έχει επιλέξει να γνωμοδοτεί διά των εκπροσώπων του επί αρχιτεκτονικών θεμάτων, προστασίας του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της αρχιτεκτονικής, για την επιτυχή προσαρμογή των όποιων παρεμβάσεων σε προστατευόμενες περιοχές, που γειτνιάζουν σε προστατευόμενα κτίρια, όπως και για τις μελέτες διαμορφώσεων κοινοχρήστων χώρων”, όπως αναφέρεται στην επιστολή του Συλλόγου του προς τον δήμαρχο Αθηναίων για το θέμα της πλατείας Ομονοίας, την οποία ο ίδιος υπογράφει.