Όπως τόνισε ο κ. Τσιόδρας, η οικοδόμηση σταδιακής ανοσίας είναι σημαντική. Αυτό έδειξε η εμπειρία από άλλες χώρες, όπου «η έκθεση του πληθυσμού έγινε μαζικά με τραγικά αποτελέσματα, δηλαδή με τεράστια αύξηση της θνησιμότητας, υπερφόρτωση των συστημάτων υγείας και ανθρώπους να μη μπορούν να λάβουν ιατρική βοήθεια».
Ωστόσο, διευκρίνισε ότι το ποσοστό της σταδιακής ανοσίας που θα εξασφάλιζε την προστασία του πληθυσμού από περαιτέρω επέκταση της νόσου δεν είναι ακριβώς γνωστή. «Μερικοί μιλούν για 50% άλλοι λένε ότι πρέπει να φθάσει το 70%. Πάντως σίγουρα δεν μπορεί να γίνει απότομα», υπογράμμισε
Θέλω να σας το κάνω ταληράκια αυτό: Αν αρκέσει η μόλυνση του 50% του πληθυσμού για να σταματήσει η πανδημία – και αυτό είναι μια αισιόδοξη εκτίμηση – σταδιακά ή μη, θα χρειαστεί να μολυνθούν τουλάχιστον 5 εκατομμύρια συμπολίτες μας για να αποκτηθεί. Από αυτούς με βάση την θνητότητα στην δημογραφικά συναφή μας Λομβαρδία, θα αρρωστήσουν οι μισοί και θα πεθάνει το 0,8% – ~40000 άνθρωποι. Μόνο στη χώρα μας. Αν εμφανίζονταν όλα τα κρούσματα μαζί σε μια μόνη έξαρση, οι νεκροί όντως θα ήταν πολλοί περισσότεροι, σαν αποτέλεσμα της κατάρρευσης του συστήματος υγείας μας. Οι 40.000 νεκροί μέσα στον επόμενο ένα-ενάμιση χρόνο είναι λοιπόν ένα καλό σενάριο στο οποίο στοχεύουμε σύμφωνα με τις υγειονομικές αρχές της χώρας, αν δεν υπάρξει κάποια ευτυχής εξέλιξη όπως νέα φάρμακα, εμβόλιο κτλ μέχρι τότε. Δεν είναι βέβαιο πως ένα τόσο δυστοπικό σενάριο είναι απαραίτητο (και ελπίζει κανείς πως παρερμηνεύτηκαν ή κακώς ομίλησε ο κ. Τσιόδρας), μπορεί όμως να αποδειχθεί αναπόφευκτο αν δεν υπάρξει ένας επαρκής και λεπτομερής σχεδιασμός. Η ιδέα της σταδιακής ανοσίας της αγέλης άλλωστε έχει τεθεί ήδη δημόσια υπό αμφισβήτηση από μέλη της επιτροπής του ΕΟΔΥ.
Πριν πάμε παρακάτω, «το Σφυρί και ο Χορός» είναι ένα κείμενο εκκίνησης, λόγω της διαδικταυκής διάδοσής του και του ότι αποτέλεσε έναυσμα συζητήσεων σε όλο τον κόσμο σχετικά με το πώς θα βγει ο κόσμος από την καραντίνα. Είναι ένα εξαιρετικό εκλαϊκευτικό άρθρο που είναι σημαντικό να διαβαστεί (το λινκ είναι στα Ελληνικά, έχει μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες) που γράφτηκε από έναν Αμερικανό μηχανικό, και έχει θεωρηθεί ως μια αναλυτική και σοβαρή παρουσίαση των μηχανισμών περιορισμού του κορονοϊού μετά τις καραντίνες. Το κείμενο εξηγεί γιατί μια πρώτη περίοδος σκληρής συγκράτησης της μόλυνσης στο γενικό πληθυσμό (η καραντίνα που ζούμε) είναι απαραίτητη για να περάσουμε στο δεύτερο στάδιο ελέγχου της λοίμωξης και τα διάφορα μέτρα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό αυτό, με το κατ’εκτίμηση σχετικό τους βάρος. Γράφτηκε στα τέλη Μαρτίου και πολλά δεδομένα και παράμετροι έχουν αλλάξει, σίγουρα η παραμετροποίηση θα πρέπει να γίνεται και σε εθνική βάση, αλλά η γενική περιγραφή νομίζω παραμένει και σήμερα εύλογη και κρίσιμη.
Let’s Dance
Τα μέτρα καραντίνας δεν λαμβάνονται σε όλο τον κόσμο για την πλήρη ανακοπή της πανδημίας, αλλά για την εξομάλυνση και την άμβλυνση της μέγιστης έντασής της και της χρονικής της διάρκειας. Κανένας δεν είπε πως θα πρέπει να μείνουμε όλοι ένα χρόνο μέσα. Αυτό για λόγους που έχουν να κάνουν και με την επιβίωση των ανθρώπων μέσα στο δεδομένο παγκόσμιο σύστημα, αλλά και με τα ανθρώπινα όρια. Συνεπώς θα βγαίναμε κάποια στιγμή. Η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία χαλαρώνουν την καραντίνα με εκατοντάδες ακόμα νεκρούς την ημέρα, στις ΗΠΑ κυβερνήτες πολιτειών ανοίγουν παραλίες την στιγμή της έξαρσης της διάδοσής του ιού κτλ. Εδώ η καραντίνα έχει χαλαρώσει ήδη πριν αρθεί επίσημα από τον συνδυασμό της κόπωσης των ανθρώπων, του μικρού αριθμού κρουσμάτων και του σχεδόν εκμηδενισμένου προς το παρόν αριθμού νέων θανάτων, αλλά και των δημοσίων παραδειγμάτων μη-συμμόρφωσης.
Δεν είμαστε σίγουροι για την εποχικότητα του ιού ακόμα, δεν είμαστε σίγουροι για την ανοσία που δίνει η ασθένεια (ο ΠΟΥ καθόλου), δεν είμαστε σίγουροι για την έκταση της μόλυνσης παγκόσμια και στην πλειονότητα των χωρών και υπάρχει η δυσάρεστη βεβαιότητα πως αυτός ο πρώτος γύρος της μάχης με τον covid-19 δεν θα είναι ο τελικός. Η δε προσδοκία της εμβολιαστικής σωτηρίας είναι μάλλον πολύ πρόωρη.
Ο χρόνος που κερδίσαμε αλλά δεν τον εκμεταλλευτήκαμε
Σκοπός της καραντίνας λοιπόν ήταν η συγκράτηση της απότομης έξαρσης κρουσμάτων / νοσηλειών / θανάτων, προκειμένου
- να μεταθέσουμε την κορύφωση της πανδημίας σε έναν χρόνο όπου θα μπορούσε να έχουν υπάρξει βελτιωμένες θεραπευτικές μέθοδοι ή να αποκτηθεί εμπειρογνωσία για την αντιμετώπιση του ιού, ή έστω να βρεθούμε όσο πιο κοντά χρονικά γίνεται στην παραγωγή ενός αποτελεσματικού εμβολίου
- να περιορίσουμε το μέγιστο και να αμβλύνουμε την καμπύλη εξάπλωσης, εισαγωγής σε νοσοκομεία και θανάτων σε επίπεδα διαχειρίσιμα από το ΕΣΥ – και για αυτό το λόγο να δοθεί χρόνος για την χρηματοδότηση, την οργάνωση και τον εξοπλισμό μιας επαρκέστερης άμυνας απέναντι στον κορωνοϊό μέσω του δημόσιου συστήματος υγείας, ώστε να διαφυλαχθεί απέναντι σε νέες εντοπισμένες αλλά και σε συνολικές εξάρσεις, σε ενδεχόμενο δεύτερο γύρο καραντίνας
Αυτό θα σήμαινε, στην Ελλάδα, πως το ΕΣΥ, ήδη καταβεβλημένο, ελλιπές και με μεγάλο σε μέση ηλικία προσωπικό λόγω της δεκαετίας της μνημονιακής του αποχρηματοδότησής, αλλά και των εγγενών στρεβλώσεών του, θα ενισχυόταν άμεσα, χθες, όχι με προσωρινό αλλά με μόνιμο προσωπικό, γιατρούς και νοσηλευτές. Πως θα βελτιώνονταν οι υποδομές του, θα ενεργοποιείτο η (όποια πλέον) βιομηχανία για την παραγωγή επικουρικού υλικού, θα διανεμόταν προστατευτικό υλικό κάθε μορφής στους δημόσιους χώρους που θα λειτουργήσουν. Παράλληλα, θα στηνόταν η υποδομή για το test – trace – isolate που ήταν και η συνταγή που ακολούθησαν Κινέζοι και Νοτιοκορεάτες για να βγουν σιγά-σιγά από την καραντίνα (αλλά και κατά την διάρκειά της). Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι ορατό προς το παρόν.
Παρόλα αυτά είναι η στιγμή να ξεκινήσει ο Χορός μετά το Σφυρί. Με εφόδιο και ατού την αρχική συνθήκη των επιπέδων μετάδοσης του ιού, που δεν είναι ακριβώς μετρημένη αλλά σίγουρα ισχύει αυτό που είχε ανακοινώσει ο ΕΟΔΥ, πως δηλαδή το R0 στη χώρα μας είναι πλέον πολύ χαμηλότερο του 1.
Και ο Χορός θα εισάγει νέες παραμέτρους στην καθημερινότητά μας.
Αρχής γενομένης από τις μάσκες που μέχρι πρότινος τις θεωρούσε άχρηστες ο ΠΟΥ (αλλά όχι οι δικαιωμένοι πλέον οι ασιάτες γιατροί) για κάποιον λόγο που μάλλον είχε να κάνει με την έλλειψή τους, και όχι με την χρησιμότητά τους, και συνεπώς και ο Σ. Τσιόδρας που παρακολούθησε τον ΠΟΥ στην στροφή 180 μοιρών, αλλά τώρα έχουμε φτάσει να θεωρείται δεδομένη και υποχρεωτική η χρησιμοποίησή τους την επόμενη ημέρα. Αυτό λέγεται εύκολα αλλά θα πρέπει να διασφαλισθεί επάρκεια για όλο τον πληθυσμό.
Ή το θέμα, κρίσιμο σε όλη τη σχετική συζήτηση, των τεστ. Μετά από μια γενική φιλολογία απαξίωσής τους έχει ανακοινωθεί πως παραγγέλθηκαν τεστ και πως η χώρα μας θα είναι σε θέση να κάνει μέχρι 8000 τεστ την ημέρα. Μακάρι. Θα τα χρειαστούμε όλα.
Όλη η σχετική η υποδομή του «χορού» δεν είναι απλή, πρέπει να οργανωθεί, να μεθοδολογηθεί και κάποιοι να την αναλάβουν να την τρέξουν, καθώς απαιτεί μια σχετικά αποτελεσματική κρατική οργάνωση και μια γρήγορη γραφειοκρατία. Τι έχει γίνει προς αυτή την κατεύθυνση;
Θα πρέπει να εκλαϊκευθεί και να γίνει κοινό κτήμα η λογική του στόχου της συγκράτησης του R0 (του συντελεστή εξάπλωσης ας πούμε της ασθένειας) ώστε να μπορεί ο κόσμος να καταλάβει τι συμβαίνει και πώς η άρση των μέτρων θα περιλαμβάνει ακριβώς μια διαρκή ρυθμιστική κίνηση, με χαλαρώσεις αλλά και πιθανή επανεπιβολή τους. Αφού, όπως είπαμε ενισχυθεί υλικά και ουσιαστικά το δημόσιο σύστημα υγείας, όλοι οι γιατροί της χώρας θα χρειαστεί να αποτελέσουν τον μηχανισμό μετάδοσης και επεξήγησης του αναγκαίου αυτών των μέτρων, που αλλιώς θα φαίνονται ad hoc και θα οδηγήσουν σε απαξίωσή τους στον πληθυσμό – και άρα στην αποτυχία τους. Στην Γερμανία, αξίζει να σημειωθεί, η χαλάρωση «ξέφυγε» ήδη και το R0 έφτασε πάλι την οριακή τιμή 1 από 0,7 που είχε υποχωρήσει με τα μέτρα της καραντίνας.
Τα σχολεία
Αντ’ αυτού ακούμε για τα παιδιά που επειδή δεν νοσούν μπορούν να εκτεθούν στον ιό (τα οποία παιδιά μένουν όχι μόνο με γονείς αλλά και με παππούδες στο σπίτι) προκειμένου να αποκτήσουν την «ανοσία της αγέλης» ταχέως. Και είναι προβληματικές οι δηλώσεις αυτές γιατί είναι σε ευθεία αντίθεση με τα όσα λέγονταν ημέρες μόλις πριν. Όταν π.χ. ο Σωτήρης Τσιόδρας κατακεραύνωνε δικαίως τις αρχικές επιλογές της κυβέρνησης Τζόνσον στην Βρετανία λέγοντας πως «…έχει μια στρατηγική που είναι ‘ας το κολλήσουμε όλοι’ – εντελώς διαφορετική από τη δική μας – η οποία βέβαια μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες για την ίδια και το σύστημα υγείας της». Πάμε και εμείς τώρα όμως σε μια επιλογή που διακηρυκτικά μάλιστα (ελπίζω ατυχώς) απλώς μεταφέρει την επόμενη έκρηξη για αργότερα, αλλά επί της ουσίας θα καταλήξει σε παραπλήσια θνητότητα από τον κορωνοϊό. Γιατί ο κ. Τσιόδρας μετά το κλείσιμο του κολεγίου στις 3 Μαρτίου έλεγε:
“Τα παιδιά δεν νοσούν σοβαρά, αλλά διασπείρουν πιο εύκολα την επιδημία. Είναι πολύ σημαντικά τα μέτρα αυτά, καθώς στα Δημοτικά σχολεία ιδιαίτερα δημιουργούνται συνθήκες πολύ εύκολης διασποράς, επειδή τα παιδάκια δεν πειθαρχούν ακόμα στην τήρηση των μέτρων σωστής υγιεινής”, τόνισε ο κ. Τσιόδρας.
Ενώ στις 24 Απριλίου η εφημερίδα Μακεδονία ανέφερε πως:
Ο Σωτήρης Τσιόδρας… δήλωσε πως προσωπικά είναι υπέρμαχος της επαναλειτουργίας των σχολείων.
«Είναι σαφές σε εμένα ότι τα παιδιά κινδυνεύουν λιγότερο. Ο ρόλος τους στη διασπορά και τη μετάδοση της νόσου δεν φαίνεται να είναι πολύ μεγάλος» είπε χαρακτηριστικά, τονίζοντας πως προσωπικά είναι υπέρμαχος της επαναλειτουργίας των σχολείων.
«Συζητήσαμε πόσο επέδρασε το κλείσιμο των σχολείων στην όλη αντιμετώπιση της πανδημίας. Υπήρξε μια επίδραση της τάξης του 15-20% χωρίς να το πει αυτό κανείς με σαφήνεια» είπε ο κ. Τσιόδρας και πρόσθεσε: «Θα δούμε πως το άνοιγμα των σχολείων θα επηρεάσει την πορεία της επιδημιολογικής καμπύλης στη χώρα μας πολύ γρήγορα».
Μέλη της επιτροπής μάλιστα διαβεβαίωναν πως τα σχολεία δεν θα ξανάνοιγαν, πλην της Τρίτης Λυκείου
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Νικόλας Χρηστάκης, καθηγητής στο Γέιλ, είναι υπέρ της άποψης της διατήρησης της καραντίνας στα σχολεία όσο το δυνατόν περισσότερο. Στην Βρετανία οι δάσκαλοι κάνουν έκκληση να μην ανοίξουν ακόμα τα δημοτικά γιατί η επιβολή των μέτρων αποστασιοποίησης και υγιεινής στα παιδιά της ηλικίας αυτή είναι πρακτικά αδύνατη.
Είναι κρίσιμο για την αξιοπιστία και την επιτυχία οποιοδήποτε μέτρου να αποφεύγονται τα επεξηγηματικά μπρος-πίσω και οι αλλαγές αφηγήματος και τοποθέτησης από τις υπεύθυνες αρχές, χωρίς την δημόσια αναγνώριση και αιτιολόγηση της κάθε αλλαγής στάσης.
Είναι απόλυτα κατανοητή η δυσκολία να επανεκκινηθεί εύκολα η οικονομία με κλειστά σχολεία, ιδίως όταν ταυτόχρονα θα πρέπει να κρατάς τα παιδιά μακριά από την «φύλαξη» που θα προσέφεραν γιαγιάδες και παππούδες.
Είναι πρόβλημα και για το γερασμένο, λόγω μνημονίων, εκπαιδευτικό προσωπικό των δημοσίων σχολείων, και για τις οικογένειες, με δεδομένη την δομή των ελληνικών νοικοκυριών που είναι πολύ πιο συμβιωτική με παππούδες και γιαγιάδες από ότι π.χ. η αντίστοιχη στη Γερμανία ή τις ΗΠΑ (οπότε ο συντελεστής συμμετοχής στη διάδοση που στο Σφυρί και τον Χορό, όπως και στον ΕΟΔΥ, υπολογίζεται γύρω στο 0,2 θα είναι μεγαλύτερος εδώ).
Θα ήταν δυνατόν όμως να επιβληθεί σε όλο τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα ένας συνδυασμός τηλεεργασίας και γονικής άδειας μετ’ αποδοχών. Ή η πρόσληψη νέων (και σε ηλικία) καθηγητών, μόνιμων, ώστε να δοθεί άδεια μετ’ αποδοχών ή να περιοριστούν σε δουλειές γραφείου, εξ αποστάσεως οι πιο μεγάλοι σε ηλικία και οι πιο ευάλωτοι στην ασθένεια.
Εν κατακλείδι: αν δεν μιλήσουν οι αρχές ειλικρινά για τους στόχους και τους μηχανισμούς της νέας φάσης (και τα σχολεία είναι κάτι που αφορά μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού και δημιουργεί ήδη ανησυχίες στα σπίτια) αν δεν γίνει ορατός ο εξοπλισμός και η ενίσχυση σε προσωπικό του ΕΣΥ, αν δεν συνδράμουν στην επεξήγηση του τι γίνεται οι ίδιοι οι γιατροί, το μεγάλο όπλο της Ελλάδας που ήταν η συμμετοχή των πολιτών στην κινητοποίηση και στην επιτυχία της καραντίνας θα εξανεμιστεί, με ενδεχομένως τραγικά αποτελέσματα. Και η αποδοχή της λογικής της ανοσίας της αγέλης ως καλύτερης εφικτής λύσης προδικάζει, αδίκως, τα αποτελέσματά του Χορού της αποφυγής της εκατόμβης.
…Και όλα αυτά ενώ ο συνδυασμός της οικονομικής αμηχανίας της ΕΕ και των εδώ κυβερνητικών επιλογών στην οικονομία, προδικάζει μια μεταπανδημική οικονομική «σφαγή της αγέλης»
ΥΓ: Αυτό που μοιάζει παράλογο (δεν ξέρω αν θα υιοθετηθεί) είναι ο σχεδιασμός για επανεκκίνηση των αεροπορικών μεταφορών για «υγειονομικά διαβατήρια» μια ιδέα που αφενός απορρίπτεται από τον ΠΟΥ, αφετέρου δεν μοιάζει να μπορεί πρακτικά να λειτουργήσει. Γενικά το άνοιγμα των συνόρων αυτήν την εποχή είναι ένα εγχείρημα με μεγάλο ρίσκο.
