Πώς τα κατάφερε το Βιετνάμ στην πανδημία

Η χώρα που μοιράζεται 1283 χιλιόμετρα συνόρων με την Κίνα κατέγραψε μόλις 268 κρούσματα και κανένα νεκρό.

Η ‘συνταγή’ της επιτυχίας

Μη διαθέτοντας τις δυνατότητες πλουσιότερων κρατών της περιοχής, όπως η Ταϊβάν, η Σιγκαπούρη ή η Νότια Κορέα, η Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Βιετνάμ (όπως είναι το πλήρες όνομα της χώρας) δεν θα μπορούσε να καταφύγει σε μια στρατηγική διεξαγωγής μαζικών διαγνωστικών τεστ στον πληθυσμό. Αντ’ αυτού επιλέχθηκε μια στρατηγική που εστίαζε στην έγκαιρη λήψη προληπτικών μέτρων προστασίας σε οριζόντια κλίμακα και συνδύαζε την απομόνωση των προσβεβλημένων από τον ιό και τον εντοπισμό άμεσων και έμμεσων επαφών, την επιλεκτική εφαρμογή καραντίνας σε στοχευμένες πληθυσμιακές περιοχές, την κοινωνική κινητοποίηση και την διευρυμένη λογοδοσία απέναντι στους πολίτες.

Η πρόσφατη εμπειρία επιδημιών όπως ο SARS1 και η γρίπη των πουλερικών ώθησε τo Ανόι να δράσει έγκαιρα στην περίπτωση του κορονοϊού. Ήδη από τα μέσα Ιανουαρίου, ο αναπληρωτής πρωθυπουργός και υπουργός Υγείας, Βου Ντουκ Νταμ διέταξε τα αρμόδια υπουργεία να παρακολουθούν τις εξελίξεις για τον νέο ιό και να πάρουν δραστικά μέτρα όσον αφορά τις πύλες εισόδου της χώρας (χερσαία σύνορα, λιμάνια, αεροδρόμια), ενώ επιφόρτισε το Υπουργείο Υγείας με την εκπόνηση σχεδίου δράσης σε συνεννόηση με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Λίγο αργότερα, στις 30 Ιανουαρίου, την ίδια μέρα που ο ΠΟΥ ανακοίνωνε πως η διασπορά του ιού συνιστά “επείγον ζήτημα δημόσιας υγείας σε παγκόσμια κλίμακα”, ο πρωθυπουργός Νγκουγιέν Σουάν Φουκ αποφάσιζε τη δημιουργία Εθνικής Επιτροπής Καθοδήγησης για την πρόληψη του κορονοϊού και ενώ είχαν καταγραφεί τα πρώτα κρούσματα στην πόλη Χο Τσι Μινχ, που αφορούσαν Κινέζους πολίτες, οι οποίοι είχαν ταξιδέψει από την Βουχάν. Στις 9 Φεβρουαρίου το Υπουργείο Υγείας διοργάνωσε τηλεδιάσκεψη με την παρουσία διοικήσεων από 700 νοσοκομεία της χώρας, κατά την οποία συζητήθηκαν τα απαραίτητα μέτρα για την ανάσχεση της διασποράς του ιού και στις 9 Μάρτη η είσοδος στη δεύτερη φάση της μάχης έναντι του ιού ήταν γεγονός, με τη χώρα σήμερα να διανύει την τρίτη φάση.

Αυτού του είδους όμως η εγρήγορση, που πήρε εύσημα από τον ίδιο τον ΠΟY για την ταχύτητα με την οποία ανταποκρίθηκαν οι βιετναμέζικες αρχές, την ίδια στιγμή που στην Κίνα ανιχνεύονταν μόλις 27 νέες περιπτώσεις, δεν περιορίστηκε μόνο στην έγκαιρη προετοιμασία των κρατικών υπηρεσιών. Η καταφυγή σε αυστηρά περιοριστικά μέτρα που έφτασαν έως και την επιβολή καραντίνας σε συγκεκριμένες περιοχές στάθηκε εξαρχής αναπόδραστη επιλογή. Η πρώτη εφαρμογή απαγόρευσης κυκλοφορίας ήταν αυτή της (πληθυσμού 10 χιλιάδων κατοίκων) κομμούνας Σον Λόι στην επαρχία Βινχ Πούκ, μετά από την καταγραφή οκτώ ασθενών και με την άρση της καραντίνας να πραγματοποιείται 20 μέρες αργότερα, στις 4 Μαρτίου, δίχως να έχει μεσολαβήσει η εμφάνιση άλλων κρουσμάτων. Επιπλέον, δύο νοσοκομεία δημιουργήθηκαν στην πρωτεύουσα της επαρχίας Βινχ Γιέν. Τον δρόμο της καραντίνας ακολούθησαν το χωριό Τσι Τρινγκ και η κομμούνα Ταν Κουάνγκ στις 2 Απριλίου, τα χωριά Σία Λέι στις 7 και Νγκο Χε στις 8 Απριλίου. Για όλες τις περιπτώσεις, εκτός της επιβολής σημείων εισόδου και εξόδου από την κοινότητα, υπήρξε μέριμνα για την δημιουργία ιατρικών εγκαταστάσεων.

Ως προς τη λειτουργία των σχολείων αποφασίστηκε ουσιαστικά το έμμεσο κλείσιμό τους με τις διοικήσεις των πανεπιστημίων να παίρνουν πρωτοβουλία για επέκταση της περιόδου των διακοπών ενόψει της Βιετναμέζικης Πρωτοχρονιάς (ή Τετ) έως τις 10 Φεβρουαρίου και με το Υπουργείο Παιδείας να ζητά την παράταση του μέτρου έως το τέλος του μήνα. Όταν δε οι αρχές του Ανόι αποφάσιζαν την παράταση του κλεισίματος κάθε εκπαιδευτικής μονάδας, από νηπιαγωγεία μέχρι λύκεια, δύο φορές, στις 28 Φεβρουαρίου και στις 7 Μαρτίου, το έδαφος είχε προετοιμαστεί κατάλληλα, ώστε η επίσημη ανακοίνωση περιορισμού κυκλοφορίας για όλη την επικράτεια με ισχύ στις 31 Μάρτη να θεωρηθεί περισσότερο μια τυπικότητα.

Συμπληρωματικά στις άλλες δράσεις της κυβέρνησης, 121.000 τεστ είχαν διενεργηθεί μέχρι πριν λίγες μέρες, με απολύτως εφικτή τη δυνατότητα λήψης έως και 13.000 δειγμάτων ανά ημέρα. Αν και ο αριθμός φαίνεται εκ πρώτης όψεως μικρός για ένα έθνος σχεδόν 100 εκατομμυρίων ανθρώπων, υπάκουε σε μια στρατηγική στοχευμένης εξέτασης του πληθυσμού.

Ο έλεγχος ακολουθήθηκε από αυστηρό εντοπισμό επαφών (συμπεριλαμβανομένων δευτερευουσών επαφών) για όποιον είναι γνωστό ότι έχει μολυνθεί, άμεση απομόνωση και καραντίνα και την δημιουργία σχετικής βάσης δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, ενώ μέσω δύο εφαρμογών για κινητές συσκευές οι άνθρωποι θα μπορούσαν να καταγράψουν την κατάσταση και τα συμπτώματά τους .

Ακόμη ένας παράγοντας που συνετέλεσε στην επιτυχία ήταν η κινητοποίηση της κοινωνίας στο όνομα του πατριωτικού καθήκοντος. Από την πρώτη ημέρα η κυβέρνηση, κρατικοί αξιωματούχοι και το κυρίαρχο Κομμουνιστικό Κόμμα Βιετνάμ διακήρυξαν πως “η μάχη κατά της επιδημίας είναι σαν να πολεμάς τον εχθρό”, ενώ ο ίδιος ο πρωθυπουργός κήρυξε τον “πόλεμο” στον κορονοϊό. Παράλληλα, οι αρχές κάθε είδους και βαθμίδας, από τον στρατό και τις δυνάμεις ασφαλείας, τα Λαϊκά Συμβούλια και τις Λαϊκές Επιτροπές μέχρι τους κοινοτάρχες μικρών χωριών, έχουν κινητοποιηθεί με σκοπό την ενημέρωση των πολιτών σχετικά με την σημασία της τήρησης των κανόνων κοινωνικής αποστασιοποίησης. Δεν είναι άλλωστε τυχαίοι οι παραλληλισμοί με τον νικηφόρο Πόλεμο του Βιετνάμ. Έτσι, ο πρωθυπουργός περιέγραψε τις προσπάθειες του Βιετνάμ να συγκρατήσει τον ιό ως “γενική επίθεση της άνοιξης του 2020” – μια σκόπιμη αναφορά στην κρίσιμη επίθεση Τετ του 1968 που διεξήγαγαν οι Βιετκόνγκ κατά τη διάρκεια του πολέμου .

Πέραν όμως της αυστηρά κρατικής πρωτοβουλίας, το Υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με την Κεντρική Επιτροπή του Πατριωτικού Μετώπου (που αποτελείται από το Κ.Κ. Βιετνάμ και άλλες αδελφές οργανώσεις) διοργάνωσε καμπάνια εθελοντικής προσφοράς για την αγορά ιατρικού εξοπλισμού και προστατευτικών μέσων για τους επαγγελματίες υγείας και όσους έρχονται σε επαφή με τους ασθενείς. Η καμπάνια ως τις αρχές του Απρίλη είχε συγκεντρώσει 5,4 εκ. δολάρια και θα διαρκέσει ως τις 18 Ιουνίου. Ταυτόχρονα οι εργοστασιακές μονάδες παραγωγής ιατρικού εξοπλισμού κλήθηκαν να εντατικοποιήσουν την παραγωγική τους δραστηριότητα λόγω των συνθηκών, με το Βιετνάμ να συζητά με 20 χώρες για την προμήθεια διαγνωστικών τεστ, των οποίων η κυκλοφορία πρόσφατα εγκρίθηκε από το βρετανικό Υπουργείο Υγείας, ανοίγοντας έμμεσα την πόρτα της Ευρώπης.

Η συνεχής πληροφόρηση γύρω από τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με τον ιό με διαφανή τρόπο δημιούργησε επίσης ένα κλίμα ασφάλειας στους Βιετναμέζους πολίτες, εμπεδώνοντας και μια σχέση λογοδοσίας ανάμεσα στο κράτος και την κοινωνία. Το Υπουργείο Υγείας ανέλαβε την πρωτοβουλία να εγκαινιάσει έναν ιστότοπο και μια εφαρμογή για κινητά, ώστε να διαδώσει γρήγορα ακριβείς πληροφορίες, σε μια προσπάθεια να βοηθηθεί το κοινό να αναφέρει την ιατρική του κατάσταση, προκειμένου να ακολουθήσει η διαδικασία παρακολούθησης επαφών. Την ίδια στιγμή τα κρατικά μέσα ενημέρωσης φρόντιζαν να καλύπτουν την ειδησεογραφία από τις περισσότερο πληττόμενες χώρες όπως η Κίνα, η Ιταλία και η Ισπανία και οι ΗΠΑ, σε μια προσπάθεια να ευαισθητοποιήσουν το κοινό αλλά και να αντιμετωπιστεί η διασπορά ψευδών ειδήσεων, για την οποία θεσπίστηκε και χρηματικό πρόστιμο.

Ως αποτέλεσμα της συνολικής αντίδρασης του κρατικού μηχανισμού απέναντι στον θανατηφόρο ιό, σήμερα η κυβέρνηση της χώρας απολαμβάνει υψηλά ποσοστά εμπιστοσύνης, με πρόσφατη παγκόσμιας κλίμακας δημοσκοπική έρευνα σε 45 χώρες να καταγράφει πως το 62% των Βιετναμέζων επικροτούν τους χειρισμούς της κυβέρνησης, τοποθετώντας τη χώρα πρώτη σε ότι αφορά την εμπιστοσύνη πολιτών προς κυβερνώντες.

Τα εύσημα και τα κέρδη

Η επιτυχία του Βιετνάμ επαινέθηκε ως πρότυπο για τις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου που καλούνται να αντιμετωπίσουν την επέλαση της πανδημίας με περιορισμένα μέσα, τόσο από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ όσο και από έντυπα όπως οι Financial Times για την ικανότητα των κρατικών θεσμών να δρουν γρήγορα και αποτελεσματικά. Ο πιο σημαντικός έπαινος όμως ήρθε το twitter του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ευχαρίστησε τους “φίλους στο Βιετνάμ” για την παραλαβή 450.000 προστατευτικών στολών. Ταυτόχρονα, δωρεές 550.000 προστατευτικών μασκών έγιναν σε Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία και Γερμανία. Το Βιετνάμ έχει επίσης δωρίσει μάσκες προσώπου, απολυμαντικά χεριών και άλλα προϊόντα αξίας 304.000 δολαρίων για ιατρικούς σκοπούς στα γειτονικά κράτη της Καμπότζης και του Λάος.

Αυτή η επιλογή της ηγεσίας της χώρας να ακολουθήσει τα βήματα της Κίνας, της Ινδίας και της Κούβας σε ότι ονομάστηκε “διπλωματία του κορονοϊού” δεν είναι μόνο μια προσπάθεια να καταγραφεί το Βιετνάμ ως μια γενναιόδωρη δύναμη της διεθνούς κοινότητας, αλλά στοχεύει και στην αναπλήρωση του κενού που αφήνει η Κίνα. Η χώρα έχει ήδη επωφεληθεί από τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας όσο καμία άλλη, με πολλές πολυεθνικές και μη εταιρίες να μετακομίζουν την παραγωγή τους, για να αποφύγουν τους αυξημένους δασμούς επί προεδρίας Τραμπ.

Πολλοί εκτιμούν πως η πραγματικότητα της πανδημίας αλλά και το αυξημένο αντι-κινεζικό αίσθημα στην Δύση (που ξεκινά από την δυσπιστία ως προς τους χειρισμούς του Πεκίνου και φτάνει σε αστείους ισχυρισμούς περί κατασκευασμένου ιού) κάνουν όλο και εντονότερη την ανάγκη σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Τόκιο για απεξάρτηση από την κινεζική οικονομία. Σε αυτή τη συγκυρία η οικονομία του νοτιοανατολικού ασιατικού έθνους αποτελεί ιδανική εναλλακτική, αν αναλογιστεί πως η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ως χειρότερο σενάριο ανάπτυξη μεγέθους 1,5%. Μολονότι πολύ μικρότερο του 7% των τελευταίων χρόνων, βάζει τη χώρα σε πολύ καλύτερη μοίρα από γειτονικές, όπως η Ταϊλάνδη, ιδίως αν επιβεβαιωθεί η εκτίμηση ορισμένων για μαζική μετεγκατάσταση ξένων επιχειρήσεων από την Κίνα.

Πέρα όμως από το στενά οικονομικό όφελος, η υγειονομική κρίση δημιουργεί προσδοκίες και για διπλωματική αναβάθμιση της χώρας. Το Ανόι φέτος έχει την προεδρία της Ένωσης των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) και υπάρχουν φήμες που θέλουν παράταση της θητείας της υφιστάμενης προεδρίας, ενώ από φέτος έως το τέλος του 2021 συμμετέχει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Με την ανάγκη διεθνούς συνεργασίας ανάμεσα σε κράτη και διεθνείς οργανισμούς όλο και πιο έντονη, προσφέρεται η ευκαιρία να οικοδομηθεί μια περιφερειακής εμβέλειας συναντίληψη γύρω από την κοινή ανησυχία που μοιράζονται τα κράτη της περιοχής για την παρουσία της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα, η οποία μάλιστα δείχνει να εντείνεται εν μέσω πανδημίας.

Έτσι, η προσπάθεια της βιετναμέζικης διπλωματίας να κάνει φίλους εντός και εκτός Ασίας, επιφυλάσσοντας για την ίδια ρόλο προνομιακό συνομιλητή και συνδιαμορφωτή των εξελίξεων την αναγκάζει να έρθει πιο κοντά στη Ουάσιγκτον ΗΠΑ, μετατρέπει σε πραγματικότητα το άλλοτε αδιανόητο ενδεχόμενο η χώρα που έγινε το πεδίο της μεγαλύτερης ήττας των ΗΠΑ στον περασμένο αιώνα να είναι σήμερα ο στενότερος σύμμαχος της Ουάσιγκτον στην περιοχή. Υπό αυτή την έννοια, η φράση του Λόρδου Πάλμερστον πως τα έθνη δεν έχουν σταθερούς φίλους ή εχθρούς, αλλά μόνο σταθερά συμφέροντα φαντάζει ανατριχιαστικά προφητική.