[Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το ΑΣΣΟΔΥΟ]
Ένας αιώνας συμπληρώθηκε από τη “Μεγάλη απεργία των ηθοποιών” που έκλεψε την παράσταση στο πεδίο της ελληνικής επικαιρότητας και κατ’ επέκταση στον αθηναϊκό τύπο του 1919.
Το δελτίο απεργιών καταλάμβανε καθημερινά χώρο στις εφημερίδες καταγράφοντας τις διεκδικήσεις των λιμενεργατών, των καπνεργατών και όσων άλλων επαγγελματιών αγωνίζονταν για τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών τους. Όμως, η απεργία των ηθοποιών είτε γιατί δεν την περίμενε κανείς, είτε γιατί ήταν η πρώτη του κλάδου αυτού, ή ακόμη επειδή οι εμπλεκόμενοι προέρχονταν από τον χώρο του θεάματος, βρέθηκε τις πρώτες ημέρες σε περίοπτη θέση εντός των εφημερίδων και με συνεχή κάλυψη για αρκετά φύλλα αφότου ξέσπασε. Το γενικό κλίμα της εποχής, παρόλο που τον Ιούνιο του ίδιου έτους είχε υπογραφεί η συνθήκη ειρήνης που τερμάτισε επίσημα τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν ιδιαίτερα ασταθές, με την Ελλάδα να συνεχίζει να βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση, καθώς η Μικρασιατική εκστρατεία είχε ξεκινήσει από τον Μάιο.
Η ‘έκρηξη’ των ανθρώπων του θεάτρου σημειώθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 1919. Αποτέλεσε συνέπεια άκαρπων διαπραγματεύσεων μεταξύ των ηθοποιών και των εργοδοτών τους. Διαβάζουμε στην εφημερίδα ‘Ακρόπολη’ της 13ης Σεπτεμβρίου 1919:
“Χθες εξερράγη απεργία των ηθοποιών, καθ’ όσον δεν εγένοντο δεκτά αιτήματα αυτών προς βελτίωση της θέσεώς των, υποβληθέντα δι’ υπομνήματός των προς την ένωσιν των εργοδοτών”.
Τι ζητούσαν και δεν λάμβαναν οι ηθοποιοί; “Υγιεινήν διασκευήν και καθαριότητα του θεάτρου, την εξασφάλισιν των ειδών της τέχνης των, την απόδοσιν ποσοστού 1% επί του ολικού μισθώματος των συμβαλλομένων ηθοποιών και εργοδοτών υπέρ του Σωματείου των ηθοποιών, και δεκάλεπτον εφ’ έκαστου εισιτηρίου δια τον αυτόν σκοπόν”.
Ας αναλογιστούμε εδώ ποιες ήταν οι συνθήκες στις οποίες ‘ανατράφηκε’ το νεότερο ελληνικό θέατρο κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ου: αφενός ο νομαδικός τρόπος ζωής με συνεχείς περιοδείες που παρά τις κακουχίες, αντάμειβαν σε κάποιες περιπτώσεις γενναιόδωρα τους καλλιτέχνες, αφετέρου οι οικογενειακές σχέσεις εντός του κάθε θιάσου που λειτουργούσαν ενωτικά.
Οι επαγγελματίες ηθοποιοί τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα προέρχονταν από λαϊκά στρώματα. Το ποσοστά του αναλφαβητισμού ήταν ιδιαίτερα υψηλά, μάλλον επειδή οι περισσότεροι δεν ολοκλήρωναν τη χαμηλότερη βαθμίδα εκπαίδευσης.
Σταδιακά η συγκρότηση των πρώτων θεατρικών επιχειρήσεων θα άλλαζε την οργάνωση των παραστάσεων και τον τρόπο με τον οποίο πληρώνονταν οι ηθοποιοί. Έτσι από το καθεστώς των μεριδίων, κατά το οποίο οι αμοιβές δίνονταν από το πλεόνασμα του ταμείου, ανάλογα με τη θέση του καθενός στην ιεραρχία του θιάσου, πλέον οι ηθοποιοί προσλαμβάνονταν με μισθό. Από την οικογενειακή δομή του θιάσου, περνάμε σε μια σαφή διάκριση εργοδότη – εργαζόμενου και σταδιακά στις πρώτες εκδηλώσεις συνδικαλισμού. Το σωματείο των ηθοποιών ιδρύεται το 1917 και δυο χρόνια αργότερα η μεγάλη απεργία του κλάδου είναι γεγονός.
[Διάβασε ολόκληρο το άρθρο της Υρώς Καζάρα στο ΑΣΣΟΔΥΟ]