κείμενο και φωτογραφίες του Νίκου Κοσμίδη
Πώς να συνταιριάξεις τα βήματά σου σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης με κείνα των ανθρώπων οι οποίοι βρέθηκαν έγκλειστοι εκεί; Πώς διαχειρίζεσαι μια περιήγηση σε έναν τόπο μαρτυρίου έχοντας την ενοχή του επισκέπτη, αν όχι και του “τουρίστα”; Πασχίζεις να προσηλωθείς στο προσκύνημα και να το καταστήσεις μια έμπρακτη καταδίκη του φασισμού, μια πορεία ενάντια στην εργαλειοποίηση του ανθρώπου, μια μαρτυρία μνήμης και μια προσευχή για όσους βασανίστηκαν και έχασαν τη ζωή τους εκεί.
Βρισκόμενος, πέρσι, τέτοια μέρα, σε επίσκεψη στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, προσπαθούσα να δω τον πόνο των κρατουμένων ως μέρος ενός συλλογικού, ανείπωτου πόνου, ο οποίος ένωσε εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο. Το κράτος του θανάτου έφερε τόσο διαφορετικούς ανθρώπους να πορεύονται σε παράλληλες πορείες οι οποίες οδηγούσαν σε ένα πανανθρώπινο μαρτύριο: στρατόπεδα εξόντωσης και θάλαμοι αερίων, πεδία μαχών σε γη, θάλασσα και αέρα, πείνα και βομβαρδισμοί, βασανιστήρια και χώροι εκτελέσεων.
Σε κείνη την επίσκεψη, συναντήσαμε μια ομάδα Ρώσων η οποία ήρθε να τιμήσει τους δικούς της νεκρούς. Κρατούσαν φωτογραφίες στρατιωτών του Κόκκινου Στράτου και σύμβολα του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου. Μαρξιστές-υλιστές και νοσταλγοί του σοβιετικού καθεστώτος, μαζί με οικονομικούς μετανάστες και τον ιερέα της ρωσικής παροικίας του Μονάχου, τέλεσαν ένα ιδιότυπο θρησκευτικό και πολιτικό μνημόσυνο στο ορθόδοξο παρεκκλήσι του Χριστού Ελευθερωτή το οποίο υπάρχει στο στρατόπεδο.
Πολλές οι θεολογικές, πολιτικές και ιστορικές ερμηνείες οι οποίες θα μπορούσαν να δοθούν σ’ αυτή την εκ πρώτης όψεως αλλόκοτη συνάντηση των άνω με τα κάτω. Σε έναν τέτοιο χώρο, όμως, τέτοιες αναλύσεις περισσεύουν. Εκεί, οι νεκροί ενώθηκαν δια του κοινού μαρτυρίου και στη μνημόνευσή τους δεν χωρούν διαχωρισμοί. Το ορθόδοξο παρεκκλήσι, όπως και το ρωμαιοκαθολικό και το προτεσταντικό, μαζί με τον ιουδαϊκό χώρο προσευχής, ο θάλαμος αερίων, οι χώροι απόρριψης της στάχτης από το κρεματόριο, όλα αυτά τα σημεία αποτελούν στάσεις σε ένα κοινό προσκύνημα. Ένα προσκύνημα στη μνήμη το οποίο δεν θα ξεχάσουμε και θα συνεχίσουμε να πορευόμαστε. Όπως το κάνουμε και σήμερα, 75 χρόνια από την ημέρα νίκης των λαών επί του ναζισμού και τερματισμού του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
