Σύμφωνα με αποκαλυπτικό αποκλειστικό ρεπορτάζ του Guardian, πριν από τρία χρόνια οι μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες του πλανήτη απέρριψαν πρόταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επίσπευση των ερευνών προκειμένου να παρασκευαστούν εμβόλια για παθογένειες όπως οι κορονοϊοί.
Το σχέδιο για την ανάπτυξη και έγκριση των εμβολίων προτάθηκε από τους εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Πρωτοβουλία για Φαρμακευτικές Καινοτομίες (Innovative Medicines Initiative). Η IMI ένας φορέας που προέκυψε μετά τη συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών και σκοπός της είναι η υποστήριξη πρωτοποριακών ιατρικών ερευνών στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η πρόταση για την παρασκευή εμβολίων για τους κορονοϊούς απορρίφθηκε από τους αντιπροσώπους των φαρμακευτικών στο διοικητικό συμβούλιο της IMI.
Το επιχείρημα της Ε.Ε. ήταν ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα “θα διευκόλυνε την ανάπτυξη και την έγκριση εμβολίων για τις συγκεκριμένες παθογένειες πριν το πιθανό ξέσπασμα μιας επιδημίας”. Οι φαρμακευτικές εταιρείες, όμως, απάντησαν ότι μια έρευνα σ’ αυτό το πεδίο δεν αποτελεί άμεση προτεραιότητα.
Στοιχεία για την πρόταση (και την απόρριψή της) περιέχονται στην έκθεση που δημοσίευσε το Corporate Observatory Europe (COE), ένα ερευνητικό κέντρο με έδρα στις Βρυξέλλες, που αξιολόγησε τις αποφάσεις που ελήφθησαν τα τελευταία χρόνια από την IMI καθώς και την διαχείριση των 5 δις ευρώ που είχε στη διάθεσή της. Το ποσό αυτό προέκυψε από κονδύλια της Ε.Ε, ιδιωτικά κεφάλαια και δωρεές.
Στο διοικητικό συμβούλιο της IMI συμμετέχουν αξιωματούχοι της Ε.Ε και αντιπρόσωποι τη Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών (European Federation of Pharmaceutical Industries / EFPIA). Μέλη της EFPIA είναι σχεδόν όλες οι Big Pharma, βιομηχανικοί κολοσσοί όπως η Novartis, η Pfizer, η GlaxSmithKline και η Johnson & Johnson.
Τις τελευταίες εβδομάδες έχουν πολλαπλασιαστεί οι φωνές που καταγγέλλουν την ελλιπή μέριμνα των φαρμακευτικών για την αντιμετώπιση μολυσματικών ασθενειών, γιατί ως πεδίο προσφέρει πολύ μικρή δυνατότητα κέρδους σε σχέση με το αντίστοιχο των χρόνιων παθήσεων.
Σύμφωνα με το Bloomberg, τους τελευταίους 12 μήνες οι 20 μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες του πλανήτη ανέπτυξαν συνολικά 400 νέα ερευνητικά πρότζεκτ. Τα μισά απ’ αυτά ήταν εστιασμένα στους καρκίνους. Μόλις 65 αφορούσαν μολυσματικές ασθένειες.
Αυτή τη στιγμή οκτώ πιθανά εμβόλια κατά του κορονοϊού έχουν μπει στη φάση των κλινικών δοκιμών, αλλά κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα είναι αποτελεσματικά. Αυτό που μοιάζει να αφήνει τις περισσότερες υποσχέσεις είναι το πρότζεκτ του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, αλλά κι αυτό εκτιμάται ότι έχει μόλις 50% πιθανότητες να εγκριθεί ως έχει και να βγει στην παραγωγή.
Στην έκθεση του Παρατηρητηρίου COE υπογραμμίζεται οτι η IMI αντί να ενισχύει τις καινοτόμες έρευνες καταπιάνεται περισσότερο με “υποθέσεις που ακολουθούν τις προτεραιότητες της αγοράς”. Σε άλλο σημείο της έκθεσης παρατίθεται απόσπασμα από άρθρο που αναρτήθηκε στο site της IME (το άρθρο έχει πλέον αποσυρθεί), το οποίο απευθύνεται στις φαρμακοβιομανίες, εξηγώντας πως η IMI μπορεί να τους μειώσει θεαματικά τα ερευνητικά κόστη, αφού “τα πρότζεκτ που συντονίζει είναι αντίστοιχα με αυτά που έσι κι αλλιώς έχουν δρομολογήσει αρκετές εταιρείες”.
Η πρόταση “βιοετοιμότητας” της Ε.Ε προέβλεπε το 2017 τη χρηματοδότηση ενός προγράμματος με σκοπό την ανάπτυξη λογισμικό προσομοίωσης που θα επέτρεπε την ταχύτερη αξιολόγηση των εμβολίων και θα περιόριζε σημαντικά τον χρόνο μαζικής παραγωγής τους. Τα πρακτικά μιας συνεδρίασης του συμβουλίου της IMI τον Δεκέμβρη του 2018 αποκαλύπτουν ότι η πρόταση απορρίφθηκε μέσα σε λίγα λεπτα. Μαζί της απορρίφθηκαν και οι προτάσεις χρηματοδότησης ερευνών για την αντιμετώπιση κορονοϊών όπως ο Mers και ο Sars.
Απαντώντας στις αιτιάσεις της έκθεσης, εκπρόσωπος της IMI υπογράμμισε ότι οι μολυσματικές ασθένειες και τα εμβόλια αποτελούν προτεραιότητα για την Πρωτοβουλία από την πρώτη στιγμή της σύστασής της. Ως παράδειγμα, ανέφερε το πρόγραμμα Zapi, ένα πρότζεκτ που κόστισε 20 εκ. δολάρια το 2015 και είχε στόχο τη βιοπροετοιμασία για μια πιθανή πανδημία Έμπολα.
H IMI ενέκρινε τελικά τη χρηματοδότηση των “καινοτόμων προγραμμάτων για την επίσπευση της ανάπτυξης και της διάθεσης εμβολίων” τον Ιανουάριο. Όπως εξήγησε η εκπρόσωπος της IMI, το 2017 οι προτεραιότητες ήταν διαφορετικές: η φυματίωση, τα αυτοάνοσα και η ψηφιακή υγεία.
Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά: “Η έκθεση αφήνει υπαινίσσεται ότι η IMI απέτυχε στην αποστολή της να προστατεύσει τους πολίτες της Ευρώπης, αφήνωντας να πάει χαμένη μια ευκαιρία θωράκισης της κοινωνίας απέναντι στον Covid-19. Ένας τέτοιος υπαινιγμός είναι διπλά παραπλανητικός. Κατ’ αρχάς η “βιοπροετοιμασία” που προτάθηκε το 2017 ήταν πολύ μικρής εμβέλειας και περιοριζόταν στην αναθεώρηση και τη βελτίωση συγκεκριμένων μοντέλων. Επιπλέον, δεν αναφέρεται πουθενά η συνεισφορα της IMI, άμεση ή έμμεση, στην προετοιμασία της κοινότητας για την τρέχουσα κρίση με άλλα προγράμματα του παρελθόντος, όπως το Zapi”.
Η έκθεση του COE αναδεικνύει την επιρροή των φαρμακευτικών στην ατζέντα της IMI, η οποία πλέον κυριαρχείται από τις προτεραιότητες της βιομηχανίας . Οι επιδημίες (των κορονοϊών συμπεριλαμβανομένων) και οι ασθένειες που συνδέονται με τη φτώχεια έχουν βγει από το επίκεντρο. Ήδη από το 2017, το Παρατηρητήριο σε αξιολόγησή του έχει αμφισβητήσει την ιεραχία που έχει διαμορφωθεί στο πεδίο της υγείας παγκοσμίως. Στο μέλλον δεν είναι οι φαρμακοβιομηχανίες ο κινητήριος μοχλός της ιατρικής έρευνας. Ήδη, η IMI, ακολουθώντας την πολιτική τους έχει αγνοήσει πολλά πεδία που έχουν τεθεί ως προτεραιότητες από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ο ΠΟΥ επισημαίνει εδώ και χρόνια τη σημασία των ερευνών στο πεδίο των μολυσματικών ασθενειών και των επιδημιών για τις οποίες έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή αποτελεσματικές θεραπείες ή επαρκή εργαλεία αντιμετώπισης.
Από τα 25 πεδία προτεραιότητας που προτείνει ο ΠΟΥ, τα επτά δεν υπάρχουν καν στην ατζέντα της IMI. Εκεί κυριαρχούν πρότζεκτ για το Αλτσχάιμερ (17), τον διαβήτη (12) και τον καρκίνο (10). Πρόκειται, βεβαίως, για σημαντικές ασθένειες, αλλά η διεθνής κοινότητα και η αγορά έχουν ήδη δείξει ενδιαφέρον για την αντιμετώπισή τους.
“Είναι ξεκάθαρο ότι οι συγκεκριμένοι τομείς δεν βρίσκονται ήδη στο επίκεντρο της έρευνας, αφού οι φαρμακοβιομηχανίες παγκοσμίως επενδύουν σ’ αυτούς. Και αυτό δεν είναι κάτι που αποτελεί έκπληξη, αφού το περιθώριο κέρδους από πιθανές θεραπείες είναι τεράστιο”, σημειώνεται χαρακτηριστικά στην έκθεση του COE.
Το ερώτημα που αναδεικνύεται από την έκθεση του COE είναι αν τα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης επενδύονται σωστά σε πεδία που είναι ήδη υπό εξαντλητική διερεύνηση ή θα έπρεπε να ενισχύσουν άλλους τομείς της έρευνας. O Sars-CoV-2 ίσως έχει ήδη δώσει την απάντηση.
Πηγή: TheGuardian.com.
