Σήμερα, συμπληρώνονται 76 χρόνια από το ολοκαύτωμα του Διστόμου στις 10 Ιουνίου 1944, όπου εκτελέστηκαν 220 άμαχοι (ανάμεσά τους βρέφη και γυναίκες) από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Σε μια περίπτωση, οι σφαγείς σκότωσαν ένα μωρό με την ξιφολόγχη και χάραξαν τον αγκυλωτό σταυρό στο πρόσωπό του. Το έγκλημα έμεινε ατιμώρητο ως μια ακόμη μαύρη σελίδα στην μακάβρια λίστα των εγκλημάτων που διέπραξαν οι Γερμανοί σε όλη την Ελλάδα.
“Αντίκρισα στη μέση του σπιτιού την αδελφή μου ανάσκελα, γυμνή από τη μέση και κάτω. Το φουστάνι της ήταν γυρισμένο προς τα πάνω και σκέπαζε το σχισμένο και κομματιασμένο στήθος της, το πρόσωπό της ήταν παραμορφωμένο, όλο το σώμα της κατακομματιασμένο. Μα το χειρότερο και φρικαλεότερο θέαμα ήταν, όταν από τη στάση του σώματός της κατάλαβα ότι οι Γερμανοί είχαν βιάσει το άψυχο κορμί της. Δίπλα της βρισκόταν το τεσσάρων μηνών κοριτσάκι της λογχισμένο, με σπασμένο το κεφαλάκι του, και στο στόμα του είχε τη ρώγα του στήθους της μάνας του που είχαν κόψει εκείνοι οι κανίβαλοι. Το άλλο κοριτσάκι της, η 6χρονη Ελένη, βρισκόταν στο κατώφλι του σπιτιού μέσα σε μια λίμνη αίματος με βγαλμένα τα σπλάχνα του. Το είχαν ξεκοιλιάσει με μαχαίρι. Το αγόρι της, ο 3χρονος Γιάννης, το βρήκα νεκρό στην αυλή με λιωμένο κεφάλι”.— Αφήγηση επιζώντων της σφαγής
Το χρονικό της σφαγής
Το καλοκαίρι του 1944 οι Γερμανοί είχαν ήδη αποδυναμωθεί. Εκτός από τις μάχες, είχαν αρχίσει να χάνουν και την ψυχραιμία τους. Έτσι, μπροστά στην απειλή των αντάρτικων δυνάμεων, χτυπούσαν τα χωριά και σκότωναν τους ανυπεράσπιστους κατοίκους ως αντίποινα.
Ένας από τους στόχους τους ήταν και το Δίστομο, όπου δρούσαν αντάρτες.
Το Δίστομο της Βοιωτίας δεν δημιούργησε τάγαμτα ασφαλείας αλλά στήριζε τον ΕΛΑΣ. Οι μονάδες των Γερμανών στη περιοχή της Βοιωτίας είχαν ιστορικό σφαγών αιχμαλώτων στο Ανατολικό μέτωπο του πολέμου.
Αν και από το χωριό Δίστομο τα Γερμανικά στρατεύματα δεν δέχθηκαν κάποια πρόκληση (παρόλο που μεταπολεμικά το ισχυρίστηκαν οι Γερμανοί κατηγορούμενοι της σφαγής), για λόγους αντεκδίκησης ο 2ος λόχος του 8ου Συντάγματος της 4ης Αστυνομικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Γρεναδιέρων των Ες Ες άρχισε την σφαγή των κατοίκων του χωριού.
Στις 10 Ιουνίου δυνάμεις των Ες Ες ξεκίνησαν την πορεία τους προς το χωριό ντυμένοι μαυραγορίτες. Είχαν επιτάξει δύο ελληνικά φορτηγά και χρησιμοποίησαν τα ρούχα, αλλά και τον οπλισμό που βρήκαν για να προκαλέσουν τους αντάρτες. Στην πορεία ενώθηκαν με άλλα 60 αυτοκίνητα γεμάτα Γερμανούς και άρχισαν να σκορπούν τον θάνατο. Σκότωσαν 5 αγρότες και συνέλαβαν άλλους 12. Λίγο αργότερα μπήκαν στο Δίστομο και ξεκίνησαν την αναζήτηση ανταρτών, αλλά και το πλιάτσικο σε σπίτια και μαγαζιά. Όταν τελείωσαν, άρχισαν να κατευθύνονται προς το διπλανό χωριό. Εκεί μια ομάδα 11 ανταρτών προσπάθησε να αντισταθεί.
Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων του χωριού ακολούθησε μάχη που κράτησε περίπου 2 ώρες, κατά την οποία σκοτώθηκαν περίπου 40 Γερμανοί και χτυπήθηκε ο επικεφαλής των δυνάμεων τους.
Οι αντάρτες όμως υποχώρησαν γιατί δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τους πολυάριθμους άνδρες της Βέρμαχτ. Οι Γερμανοί επέστρεψαν στο Δίστομο και λίγο αργότερα ο επικεφαλής τους ξεψύχησε.
Δεν θα αφήσετε ούτε γάτα
Τα τελευταία του λόγια, σύμφωνα με τις μαρτυρίες ήταν: “Δεν θα αφήσετε ούτε γάτα”. Οι άντρες του υπάκουσαν με υπερβάλλοντα ζήλο τις εντολές.
Η μανία τους ήταν τόσο μεγάλη, ώστε δεν ξεχώριζαν από το μακελειό ούτε τα γυναικόπαιδα ούτε τους ηλικιωμένους. Τον ιερέα του χωριού τον αποκεφάλισαν, βρέφη εκτελέστηκαν και γυναίκες βιάστηκαν πριν θανατωθούν. Σε μια περίπτωση, οι σφαγείς σκότωσαν ένα μωρό με την ξιφολόγχη και χάραξαν τον αγκυλωτό σταυρό στο πρόσωπό του.
Η σφαγή σταμάτησε μόνον όταν νύχτωσε και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Λειβαδιά, αφού πρώτα έκαψαν τα σπίτια του χωριού.
Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν και κατά την επιστροφή των Γερμανών στην βάση τους, καθώς σκότωναν όποιον άμαχο έβρισκαν στον δρόμο τους. Οι νεκροί του Δίστομου έφτασαν τους 228, εκ των οποίων οι 117 γυναίκες και 111 άντρες, ανάμεσά τους 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων.
Ο απεσταλμένος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Ελβετού George Wehrly ο οποίος έφτασε στο Δίστομο μετά από λίγες μέρες μιλάει για 600 νεκρούς στην ευρύτερη περιοχή, με πτώματα να κρέμονται ακόμα και απο δέντρα περιμετρικά του δρόμου που οδηγεί στο χωριό.
Ο λοχαγός των SS Φριτς Λάουτενμπαχ (Fritz Lautenbach) είναι ο άνθρωπος που εκτέλεσε την εντολή για τη σφαγή του Διστόμου, ο οποίος και μετά το τέλος της συνέταξε ψευδή αναφορά που ανέφερε ότι οι άνδρες του δέχθηκαν επίθεση “με όλμους, αυτόματα όπλα και τουφέκια από τη μερία του Διστόμου”.
Η αναφορά του Lautenbach αμφισβητήθηκε αμέσως καθώς ο Georg Koch, πράκτορας της μυστικής υπηρεσίας o οποίος συνόδευε επίσης το τάγμα, υπέβαλλε ξεχωριστή αναφορά κατά την οποία βεβαίωσε ότι το τάγμα στην πραγματικότητα έπεσε σε ενέδρα πολλά μίλια έξω από το Δίστομο. Ο Koch προσθέτει επίσης ότι μόνο αφού το τάγμα είχε αποτελεσματικά απωθήσει τους “αντάρτες”, έκανε μεταβολή προς το Δίστομο για να διεκπεραιώσει τη σφαγή.
Στην ανάκριση που ακολούθησε, ο Λάουτενμπαχ υπερασπίστηκε τις επιλογές του λέγοντας ότι προτίμησε συνειδητά να ακολουθήσει το πνεύμα των διαταγών, παρά το γράμμα. Επίσης δήλωσε ότι γνώριζε πως η επιλογή του μπορούσε να θεωρηθεί ανυποταξία, ωστόσο ήλπιζε να εγκριθεί εκ των υστέρων, βάσει των ανθρωπιστικών και στρατιωτικών ιδανικών. Σημειώνεται ότι στο στρατοδικείο που ακολούθησε, δεν κλήθηκε κανένας Έλληνας μάρτυρας.
Ένας από τους επκεφαλής που θεωρήθηκε επίσης υπεύθυνος για την σφαγή στο Δίστομο, ο Χανς Τσάμπελ μετά το τέλος του πολέμου συνελήφθη στην Γαλλία και εκδόθηκε στην Ελλάδα. Στην πορεία ζητήθηκε η μεταφορά του στην Γερμανία όπου και παρέμεινε.
Εκδηλώσεις μνήμης
Προσαρμοσμένες στα μέτρα προφύλαξης λόγω κορονοϊού ήταν φέτος οι εκδηλώσεις μνήμης “Δίστομο 10 Ιουνίου 1944 – 10 Ιουνίου 2020” που διοργάνωσε ο δήμος Διστόμου, Αράχωβας, Αντίκυρας.
Ειδικότερα, το θρησκευτικό μέρος των εκδηλώσεων ήταν ίδιο όπως κάθε χρόνο καθώς το απόγευμα της Τρίτης τελέστηκε Εσπερινός στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Διστόμου και ακολούθησε τρισάγιο στη μνήμη των Σφαγιασθέντων στο Μαυσωλείο.
Αφιερωμένη στη μνήμη του Μανώλη Γλέζου ήταν η διαδικτυακή συζήτηση με τίτλο “Δίστομο 76 χρόνια μετά: Μνήμη-Δικαιοσύνη-Δικαίωση” που μεταδόθηκε ζωντανά από το κανάλι του ΕΣΔΟΓΕ.
Στην εκδήλωση απηύθυναν χαιρετισμούς οι: Γιάννης Σταθάς, δήμαρχος Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας, αντιπρόεδρος Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων, Μέλος Σ.Ε. ΕΣΔΟΓΕ, Φάνης Σπανός, περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας, Αθανάσιος Παπαδόπουλος, δήμαρχος Καλαβρύτων, πρόεδρος Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων.
Ομιλητές της συζήτησης ήταν οι: Δρ. Χοακίμ Λάου, δικηγόρος Φλωρεντίας, Γιώργος Μαργαρίτης, καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας ΑΠΘ, μέλος του ΕΣΔΟΓΕ, Γιώργος Παναγιάρης ,πρόεδρος του τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης ΠΑΔΑ.
Συμμετείχαν με παρεμβάσεις οι: Βασίλης Μπρακατσούλας, αντιστασιακός, π. βουλευτής, συμπρόεδρος του ΕΣΔΟΓΕ, Δημήτρης Δριμής, π. δήμαρχος Αετού, Μέλος της ΕΔΙΑ, Αριστομένης Συγγελάκης, δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών, συγγραμματέας του ΕΣΔΟΓΕ, Μιλτιάδης Σφουντούρης, δικηγόρος Αθηνών, μέλος του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων Σφαγιασθέντων Διστόμου.
Το πρωί της Τετάρτης τελέστηκε Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Διστόμου, ακολούθησε μνημόσυνο Σφαγιασθέντων και επιμνημόσυνη δέηση στο χώρο του Μαυσωλείου.
Το Προσκλητήριο νεκρών ακολούθησε η κατάθεση στεφάνων από τον δήμαρχο Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας και τον πρόεδρο του συλλόγου Θυμάτων Σφαγής Διστόμου 10ης Ιουνίου 1944.
Στις 11:40 θα τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή και μετά έγινε η ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.
Το βράδυ της Τετάρτης στις 9:30 μ.μ., οι Active Member σε live streaming στο YouTube θα παρουσιάσουν τη Μουσική Ενότητα “Εδώ είναι Δίστομο”.
Συμμετέχουν η Θεατροφρένεια και ο Παναγιώτης Πενταρίτσας.
