Έμπλεα ενθουσιασμού ήταν τις προηγούμενες ημέρες τα αλλεπάλληλα ρεπορτάζ σε τηλεοπτικούς σταθμούς, εφημερίδες και ιστολόγια, κραυγάζοντας εν χορώ: “Βρέθηκαν οι χαμένες βασιλικές άμαξες στο Τατόι!”.
Τα ρεπορτάζ συνοδεύονταν, ασφαλώς, με ιστορικές αναφορές στην κλειστή άμαξα με την οποία έγινε ο γάμος του Κωνσταντίνου και της Σοφίας της Πρωσίας, ο γάμος του Παύλου και της Φρειδερίκης και ο γάμος της Σοφίας με τον Χουάν Κάρλος της Ισπανίας, αλλά και το ανοιχτό Άσκοτ Λαντό με το οποίο έγινε ο γάμος των Κωνσταντίνου και Άννας-Μαρίας. Δεν έλειψαν οι νοσταλγικές αναμνήσεις, πασπαλισμένες με ρομαντικές φωτογραφίες ή επίκαιρα της εποχής, αλλά και οι φωνές για την ανάγκη συντήρησης των αντικειμένων, διατήρησης της μνήμης κτλ.
Πανταχού παρών στα σχετικά ρεπορτάζ, όχι κάποιος εκπρόσωπος της πολιτικής ή υπηρεσιακής ιεραρχίας του καθ’ ύλην αρμόδιου υπουργείου Πολιτισμού, αλλά ο Βασίλης Κουτσαβλής, πρόεδρος του συλλόγου “Φίλοι του Κτήματος Τατοΐου”, το οποίο και έδωσε στη δημοσιότητα την σχετική είδηση, με ανακοίνωσή του στις 6 Ιουνίου.
Προηγήθηκε δε, πριν ακόμη και από την ανακοίνωση των “Φίλων”, η Αγγελική Κώττη και το liberal.gr, που ως γνωστόν έχουν ενημέρωση εκ των έσω. “Βασιλικές άμαξες όχι βγαλμένες από τα παραμύθια, αλλά μισό βήμα πριν από την καταστροφή”, έγραψε η κ. Κώττη, συμπληρώνοντας πως “οι ειδικοί υπολόγιζαν πως στο πρώην βασιλικό κτήμα στο Τατόι υπήρχαν 12 τέτοιες βασιλικές άμαξες, αλλά τόσα χρόνια δεν είχε εντοπισθεί ούτε μία”.
Παραμύθια για μικρά παιδιά
Έκτοτε, τα παραμύθια με βασιλιάδες και πριγκηποπούλες, χρυσοποίκιλτες άμαξες και “αμύθητους” βασιλικούς θησαυρούς, έδωσαν και πήραν. Δυστυχώς για τους απανταχού λάτρεις της βασιλείας, κρυφούς και φανερούς, αλλά και τους θιασώτες της ιδέας πως τα παραμύθια με βασιλιάδες “πουλάνε” στο ευρύ κοινό, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως παρουσιάζονται.
Καταρχάς, καμία άμαξα δεν είχε, βέβαια, “χαθεί”. Οι άμαξες που βρίσκονται στο Τατόι (και οι οποίες ουδέποτε ήταν 12) είχαν κανονικά αποθηκευτεί, μαζί με τα εκατοντάδες κιβώτια των λοιπών αντικειμένων που επέλεξε να αφήσει πίσω του ο Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ. Όπως είναι γνωστό, ο έκπτωτος μονάρχης πήρε ανενόχλητος και ανεξέλεγκτος τα πολυτιμότερα των αντικειμένων του Τατοΐου, σε υλοποίηση της συμφωνίας που υπέγραψε με την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, του πατέρα του σημερινού πρωθυπουργού, στις αρχές της δεκαετίας του ’90.
Ήταν τότε που τα πραγματικά σπάνια και ανυπολόγιστης αξίας αντικείμενα του κινητού τμήματος της λεγόμενης “βασιλικής περιουσίας” φορτώθηκαν σε κοντέινερ, συνολικού βάρους μερικών δεκάδων τόνων, μεταφέρθηκαν μέσα στη νύχτα στον Πειραιά και φυγαδεύτηκαν στο Λονδίνο. Αυτά που έμειναν πίσω μπορεί να είναι πράγματι χιλιάδες αντικείμενα, καθημερινής κυρίως χρήσης, της εποχής του τελευταίου των Γλύξμπουργκ και ελάχιστα έργα τέχνης, που ουδόλως πάντως μπορούν να θεωρηθούν αντικείμενα… ανεκτίμητης αξίας. Όσοι λοιπόν ονειρεύονται “αμύθητους” θησαυρούς καλύτερα να τους ξεχάσουν. Φρόντισε για αυτό ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.
Οι άμαξες, λοιπόν, που υποτίθεται πως βρέθηκαν τώρα ήταν αποθηκευμένες μαζί με τα υπόλοιπα αντικείμενα σε σφραγισμένο κτίριο, κρυμμένες κατά μίαν έννοια, ώστε να περιοριστεί κατά το δυνατόν ο κίνδυνος κλοπής από το έτσι και αλλιώς υποφυλασσόμενο πρώην βασιλικό κτήμα του Τατοΐου.
Φίλοι του Κτήματος Τατοΐου ή της μοναρχίας;
Όλα αυτά είναι, ασφαλώς, σε γνώση τόσο των υπηρεσιών όσο και της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, άλλωστε, δεν υπήρξε επίσημη ανακοίνωση για την… εύρεση των “χαμένων” αμαξών, αλλά αντίθετα η “είδηση” διοχετεύτηκε δια των “Φίλων του Κτήματος Τατοΐου”.
Πρόκειται για έναν σύλλογο που δραστηριοποιείται εδώ και περίπου μια δεκαετία με διακηρυκτικό στόχο, επισήμως, “την επαναλειτουργία του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου, ενός πρότυπου κτήματος ιδιαίτερου κάλλους και αδιαπραγμάτευτης ιστορικής σημασίας”.
Αξίζει να σημειωθεί πως στα μέλη και τους φίλους του εν λόγω συλλόγου φέρεται να συγκαταλέγονται και παράγοντες του εφοπλιστικού λόμπι του Λονδίνου. Πέραν του ιδρυτή και προέδρου του Βασίλη Κουτσαβλή, ο οποίος έχει αναλάβει και το κύριο βάρος της δημόσιας εκπροσώπησης του συλλόγου, στα σημαίνοντα στελέχη του περιλαμβάνεται και ο γνωστός δημοσιογράφος της εφημερίδας Καθημερινή Νίκος Βατόπουλος, που είναι και αντιπρόεδρος του συλλόγου. Επίτιμο μέλος του συλλόγου είναι, άλλωστε, και η σημερινή υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η οποία ήταν προ ετών και η κεντρική ομιλήτρια σε ένα από τα Γκαλά Όπερας που διοργανώνει κατ’ έτος ο σύλλογος, προκειμένου να συγκεντρώσει πόρους για την υλοποίηση των στόχων του.
Ο σύλλογος αυτός, του οποίου οι ανακοινώσεις φιλοξενούνται ανελλιπώς στα “Βασιλικά Χρονικά” (The Royal Chronicles), είχε με θέρμη χαιρετίσει την πρωθυπουργική εξαγγελία, κατά τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης, περί αξιοποίησης του πρώην βασιλικού κτήματος: “Είναι μια ιστορική στιγμή για το Τατόι”, σημείωνε χαρακτηριστικά, για να συνεχίσει: “Ποτέ άλλοτε Έλληνας πρωθυπουργός σε προγραμματικές δηλώσεις δεν είχε κάνει αναφορά στο συγκεκριμένο ζήτημα. Ευχαριστούμε θερμά τον Πρωθυπουργό και τους άξιους συνεργάτες του, για το γεγονός ότι επιτέλους το Τατόι μπαίνει ψηλά στην ατζέντα των έργων προς υλοποίηση. Θερμότατες ευχαριστίες, επίσης, στην υπουργό Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη που γνωρίζει εξαιρετικά το θέμα και με θέρμη το υποστηρίζει όλα αυτά τα χρόνια, ειδικά τώρα από την υπουργική της θέση”.
Έκτοτε, φαίνεται πως ο σύλλογος βρίσκεται σε εξαιρετικά στενή συνεργασία με την υπουργό Πολιτισμού για την προώθηση του θέματος, τόσο στενή ώστε ο πρόεδρός του να παρίσταται μέχρι και σε συνδιασκέψεις με υπηρεσιακούς παράγοντες.
Είναι, μάλιστα, τόσο μεγάλη η αυτοπεποίθηση που αισθάνεται πλέον ο συγκεκριμένος σύλλογος, ώστε να μη διστάζει να προωθεί δημόσια τη δική του ατζέντα στο τι ακριβώς θα γίνει στο Τατόι. Στην ίδια ανακοίνωση με αφορμή την… εύρεση των αμαξών τονίζεται χαρακτηριστικά: “Η χαρά και η συγκίνηση όλων μας είναι πολύ μεγάλη μιας και πλέον μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι θα έχουμε στο Τατόι ένα λαμπρό Μουσείο Βασιλικών Αμαξών και Αυτοκινήτων όπως στα περισσότερα αντίστοιχα μουσειακά πολιτιστικά σύνολα σε όλη την Ευρώπη! Η πρόταση του Συλλόγου στην οποία και θα επιμείνουμε μέχρι το τέλος είναι το νέο Μουσείο να χωροθετηθεί στο νέο Βουστάσιο όπου υπάρχει αρκετός χώρος για να εκτεθούν όλα τα βασιλικά αυτοκίνητα και οι άμαξες αλλά και να γίνει το καφέ και το πωλητήριο του Μουσείου”. Η πρόταση αυτή, στην οποίο ο Σύλλογος θα επιμείνει “μέχρι το τέλος”, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις εισηγήσεις των αρμόδιων υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού.
Οι μελέτες και οι χορηγίες των εφοπλιστών
Υποτίθεται πως η κύρια συνεισφορά του συλλόγου “Φίλοι του Κτήματος Τατοΐου” στην υπόθεση της “αναβίωσης” του Τατοΐου είναι η προετοιμασία από το 2014 μελετών, με την οικονομική υποστήριξη της εφοπλιστικής οικογένειας Φαφαλιού και “ανώνυμων” δωρητών, για την αναστήλωση τεσσάρων από τα δεκάδες κτίσματα του κτήματος, τις οποίες στη συνέχεια θα δωρίσει στο υπουργείο Πολιτισμού.
Πέρα όμως από τα εξαγγελλόμενα περί μελετών, τα οποία συχνά επαναλαμβάνει εκτός από τον ίδιο τον Βασίλη Κουτσαβλή και η υπουργός Πολιτισμού, γεγονός παραμένει, όπως τονίζουν γνώστες του ζητήματος, πως μέχρι και σήμερα δεν έχουν παρουσιαστεί, πόσω μάλλον εγκριθεί από τα αρμόδια όργανα, σχετικές μελέτες, πλην μίας, με πολλά ωστόσο προβλήματα και αυτή, που αφορά την λεγόμενη “Οικία Στουρμ”. Η “Οικία Στουρμ”, ένα δευτερεύον βοηθητικό κτίριο που εμφανίζεται σε τοπογραφικά και ως “κατοικία του οινοποιού”, πήρε το όνομά της από τον αγρονόμο που την κατοίκησε επί χρόνια και στον οποίο ανήκε ο πίθηκος που δάγκωσε τον 27χρονο βασιλιά Αλέξανδρο, περιστατικό που του στοίχισε και τη ζωή.
Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις του υπουργείου Πολιτισμού, στην υπόθεση του κτήματος του Τατοΐου εμπλέκεται επίσης το Ίδρυμα Αθανασίου Λασκαρίδη, το οποίο χορηγεί την εκπόνηση της μελέτης Σκοπιμότητας και Βιωσιμότητας. Όπως δήλωσε ο ίδιος ο εφοπλιστής και μεγαλοξενοδόχος Θανάσης Λασκαρίδης, που χρηματοδότησε πρόσφατα και την “ανάπλαση” της πλατείας Ομονοίας, τα ενδιαφέροντά του επεκτείνονται και σε άλλους χώρους: “Με μεγάλη χαρά θα έβλεπα βελτίωση και της περιοχής του Αρχαιολογικού Μουσείου, σχέδιο που είμαστε πρόθυμοι να υποστηρίξουμε. Η κ. Μενδώνη ξέρει τη δουλειά, της έχω εμπιστοσύνη. Μια άλλη μελέτη που χρηματοδοτούμε είναι για τα βασιλικά κτήματα στο Τατόι”.
Θα πρέπει στο σημείο αυτό, να σημειώσουμε πως η πρακτική αυτή, της “χορηγίας μελετών” για αναστηλωτικά ή άλλα δημόσια έργα που διέπονται από τις διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου, πρακτική η οποία επεκτείνεται σταδιακά τα τελευταία χρόνια με τάση να επικρατήσει πλήρως, είναι ιδιαίτερα προβληματική, τόσο ως προς την νομιμότητα όσο και ως προς την αποτελεσματικότητα της. Και αυτό διότι, όπως φάνηκε σε περιπτώσεις αντίστοιχων μελετών από το σωματείο “Διάζωμα” του Σταύρου Μπένου, αλλά και πιο πρόσφατα στην υπόθεση του ανελκυστήρα πλαγιάς για την Ακρόπολη, με την χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση, οι μελέτες που εκπονούνται με τον τρόπο αυτό τείνουν όχι απλώς να παρακάμπτουν τις προδιαγραφές και τις διαδικασίες που οι νόμοι ορίζουν για τα δημόσια έργα, αλλά και να παραβαίνουν τις ειδικές προδιαγραφές των έργων επί μνημείων, σε βάρος τελικά των μνημείων. Για να μην μιλήσει, βέβαια, κανείς για τις απευθείας αναθέσεις των μελετών χωρίς διαγωνισμούς, αλλά και για τα αυξημένα κόστη των εργολαβιών της εφαρμογής και υλοποίησής τους, που καθορίζονται δι’ αυτού του τρόπου…
Η περίπτωση Μαρτίνου
Το ενδιαφέρον των εφοπλιστικών κύκλων για την “αναβίωση” του τέως βασιλικού κτήματος Τατοΐου είναι λοιπόν καταγεγραμμένο και μάλλον διόλου τυχαίο. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στην περίπτωση του εφοπλιστή Θανάση Μαρτίνου, με χορηγία του οποίου έγινε η απόκτηση των οικίσκων (tolls), στα οποία μεταφέρονται τα κιβώτια και τα αντικείμενα από τα κτίρια των Μαγειρείων και των Στάβλων του Τατοΐου, για να προχωρήσει η καταγραφή και η συντήρησή τους.
Ο Θανάσης Μαρτίνος, ο οποίος πέραν όλων των άλλων του ιδιοτήτων είναι και Άρχων Έξαρχος της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, οφφίκιο που του έχει απονεμηθεί από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, διατηρεί άριστες σχέσεις τόσο με την οικογένεια Μητσοτάκη όσο και με την οικογένεια του έκπτωτου μονάρχη Κωνσταντίνου.
Ενδεικτικός των σχέσεών του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη είναι ο διορισμός του τον περασμένο Σεπτέμβριο στη θέση του Πολιτικού Διοικητή του Αγίου Όρους, αλλά και κοινές τους εμφανίσεις και ταξίδια, όπως αυτό που πραγματοποίησαν τον περασμένο Οκτώβριο στο Κάιρο, συνοδευόμενοι μάλιστα μεταξύ άλλων, από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.
Δεν είναι, ίσως, άνευ ενδιαφέροντος και το γεγονός πως η μια κόρη του Θανάση Μαρτίνου είναι βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, ενώ η άλλη δραστηριοποιείται κυρίως στις οικογενειακές επιχειρήσεις, αλλά και στην “φιλανθρωπική” δράση, κυρίως μέσα από τη συμμετοχή της στο Διοικητικό Συμβούλιο της Axion Hellas από κοινού με τον γιο του τέως βασιλιά Νικόλαο.
Στην τελευταία δε “αποστολή” της Axion Hellas στα ακριτικά νησιά των Δωδεκανήσων, το κλιμάκιο των εθελοντών συνόδευαν η σύζυγος του πρωθυπουργού Μαρέβα Μητσοτάκη, ο Θανάσης Μαρτίνος και ο Νικόλαος Γλύξμπουργκ
“Ιδεοληψίες και αγκυλώσεις”
Ανεξάρτητα από τις κατά καιρούς εξαγγελίες ή τις πραγματικές προθέσεις των εμπλεκομένων, η υπόθεση της “αξιοποίησης” του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου θα κρατήσει για χρόνια, που υπερβαίνουν τουλάχιστον δύο πλήρεις κυβερνητικές θητείες – με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται σε επίπεδο σχεδιασμού και προγραμματισμού, που έτσι και αλλιώς έχεις πολλάκις ανατραπεί ήδη την τελευταία δεκαετία. Και θα έχει, αναμφίβολα, πολλά επεισόδια και ανατροπές και στο μέλλον. Όχι μόνο ή κυρίως εξαιτίας των χρονοβόρων διαδικασιών που απαιτούνται για την εκπόνηση των αναγκαίων μελετών, τις αναστηλωτικές εργασίες, τη συντήρηση των αντικειμένων κτλ., αλλά επιπλέον διότι το μέλλον του κτήματος συνδέεται αναπόφευκτα με κατεξοχήν πολιτικές υποθήκες και εγγραφές.
Κακά τα ψέματα. Το πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου συνδέεται με την πολιτική ιστορία του τόπου και είναι άρρηκτα συνυφασμένο με τις αρνητικές μνήμες που ανακαλεί στην πλειονότητα του πληθυσμού η βασιλεία και η λαομίσητη οικογένεια των Γλύξμπουργκ. Μπορεί η Λίνα Μενδώνη να ταυτίζεται πλήρως με τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο των “Φίλων του Κτήματος Τατοΐου”, όταν από κοινού αποδίδουν, δικαίως ή αδίκως, την σημερινή εικόνα εγκατάλειψης του χώρου σε “ιδεοληψίες και αγκυλώσεις”. Στον πραγματικό κόσμο, ωστόσο, δεν αρκούν τα ξόρκια για να μεταμορφωθεί η κολοκύθα σε βασιλική άμαξα. Στον πραγματικό κόσμο, η αναμέτρηση με την ιστορία συντελείται υποχρεωτικά στο εκάστοτε παρόν.
