του Τάκη Αργείτη
Τα γεγονότα είναι λίγο πολύ γνωστά. Τον Μάιο του 2015 ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πρότεινε στον Γιάνη Βαρουφάκη την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, με τη χορήγηση σχετικής ανθρωπιστικής βοήθειας, ώστε η χώρα να προχωρήσει σε υποτίμηση, να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της και σε εύθετο χρόνο, εάν το έκρινε, να επέστρεφε στην Ευρωζώνη.
Το σχέδιο Σόιμπλε, όπως έμεινε γνωστό, απορρίφθηκε από την ελληνική πλευρά, ενώ φαίνεται ότι δεν είχε τη συναίνεση της καγκελαρίου Μέρκελ, που προτιμούσε να εξασφαλίσει την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη και η οποία, ούτως ή άλλως, ως προς το συγκεκριμένο φαίνεται ότι είχε απευθείας γραμμή επικοινωνίας με τον Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα.
Στην ελληνική συζήτηση το “Σχέδιο Σόιμπλε” έχει κυρίως δαιμονοποιηθεί. Ειδικά από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλέξη Τσίπρα έχει παρουσιαστεί ως η απόδειξη ότι υπήρχε ένα σχέδιο για να εκδιωχθεί η Ελλάδα από το ευρώ, το οποίο κατάφερε να αποτρέψει η ελληνική κυβέρνηση με τους χειρισμούς της το 2015: “Ενώπιόν μας είχαμε ένα ακραίο σχέδιο, εκείνο του Γερμανού Υπουργού Οικονομικών, ο οποίος ήθελε να τιμωρήσει την Ελλάδα οδηγώντας την έξω από τη ζώνη του ευρώ”, είχε πει το 2016 ο Αλέξης Τσίπρας.
Στην πραγματικότητα το “Σχέδιο Σόιμπλε” ήταν μια αρκετά ειλικρινής τοποθέτηση. Στα μάτια ενός πολιτικού όπως ο τότε υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, η συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ ήταν ένα λάθος. Το ευρώ ήταν ένα νόμισμα που αφορούσε χώρες με κοινά χαρακτηριστικά και ως προς την παραγωγικότητα και ως προς την ανταγωνιστικότητα. Η Ελλάδα στα μάτια μιας συντηρητικής γερμανικής αντίληψης δημοσιονομικής πειθαρχίας εκπροσωπούσε έναν ιδιότυπο “ηθικό κίνδυνο” που θα έσπρωχνε τα πράγματα προς την κατεύθυνση της “μεταβιβαστικής ένωσης” και της “αμοιβαιοποίησης του ρίσκου”, έννοιες αναθέματα για τις γερμανικές πολιτικές ελίτ. Με βάση αυτή την εκτίμηση, δύο ήταν οι επιλογές: η πλήρης συμμόρφωση στα μνημόνια ή η έξοδος από το ευρώ. Ακριβώς γι’ αυτό ήταν περισσότερο έτοιμος να βοηθήσει στην έξοδο, που θα αποκαθιστούσε ισορροπίες, παρά σε μια παραμονή με πιο ευνοϊκούς όρους, που στα μάτια του έμοιαζε με διαρκές ενδεχόμενο αποσταθεροποίησης.
Ταυτόχρονα, αυτή η τοποθέτηση αποτελούσε μια στιγμή πολιτικής διορατικότητας. Συμπύκνωνε την κατανόηση του ότι η Ελλάδα θα ήταν καλύτερα εκτός ευρώ και ότι η επιλογή της παραμονής θα σήμαινε πολύ μεγάλο κόστος. Ήταν ακόμη η κατανόηση ότι το ευρώ ή θα ήταν κοινό νόμισμα χωρών που μπορούν να έχουν κοινό νόμισμα ή διαφορετικά θα είναι ένα πεδίο οξυμένων πολώσεων και διαρκών συγκρούσεων, που θα έφερνε τα κράτη διαρκώς αντιμέτωπα με ερωτήματα εκχώρησης κυριαρχικών δικαιωμάτων, κάτι που κατά καιρούς υπογράμμισε και το Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης. Και δεν ήταν τυχαίο ότι αυτό προερχόταν από έναν πολιτικό που έχει αποδείξει ότι μπορεί να είναι συνάμα κυνικός, αλλά και στοχαστικός, σε αντιδιαστολή με μια νεώτερη γενιά που σκέφτεται απλώς με όρους επικοινωνίας και διαχείρισης της πολιτικής επικαιρότητας.
Η πρόταση αυτή αποτελούσε μια ιστορική ευκαιρία για την Ελλάδα. Άνοιγε το δρόμο για την έξοδο από ένα νόμισμα που για την Ελλάδα σήμαινε λιτότητα, απώλεια ανταγωνιστικότητας, υπερχρέωση – και μάλιστα με όρους συνεννοημένης και όχι “βίαιης” ρήξης, άρα και με μικρότερο αρχικό κοινωνικό κόστος. Προφανώς και θα απαιτούσε διαπραγμάτευση, όμως αυτή δεν θα ήταν η εξαιρετικά άνιση διαπραγμάτευση που οδήγησε στο τρίτο μνημόνιο.
Η απόρριψη της πρότασης από τη μεριά της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, δεν ήταν απλώς μια εσφαλμένη επιλογή μέσα στη συγκυρία της διαπραγμάτευσης. Ήταν ταυτόχρονα η απόδειξη όχι μόνο μιας φαντασιακής ελπίδας ότι υπήρχε πιθανότητα απαλλαγής από τα μνημόνια εντός ευρώ, αλλά του βαθιά συστημικού “ορίζοντα σκέψης” της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ.
