They say I was the abomination of Obama’s nation
Well, that’s a pretty bad way to start the conversation
Kanye West – POWER
Είναι ακόμα αμφίβολο αν ο Κάνιε Γουέστ μπορεί να είναι υποψήφιος στις εκλογές του Νοεμβρίου για την Προεδρία των ΗΠΑ. Σε κάποιες πολιτείες οι εγγραφές έχουν κλείσει οριστικά, κάποιες εξ αυτών ενδέχεται να αποτελούσαν και προπύργια για μια σοβαρή υποψηφιότητα του και αθροιστικά μετρούν σχεδόν 100 ψήφους στο Εκλεκτορικό Κολλέγιο. Άρα η πιθανότητα να δούμε Πρόεδρο Γουέστ το 2020 είναι από ισχνή έως ανύπαρκτη. Παρ’ όλα αυτά, το ενδιαφέρον για τον προχθεσινό ισχυρισμό του ότι θα διεκδικήσει την προεδρία τον Νοέμβριο βαίνει αμείωτο από τη στιγμή της ανακοίνωσης μέχρι σήμερα.
Πιθανό είναι αυτό να οφείλεται στη δυσκολία των μέσων ενημέρωσης να βρουν ενδιαφέρουσες ειδήσεις μέσα από την υπάρχουσα προεκλογική κούρσα. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει πρακτικά εξαντλήσει την περιέργεια του αμερικάνικου ακροατηρίου τα τελευταία τέσσερα χρόνια – και ίσως γι’ αυτό, αντί να εφευρίσκουν πνευματώδη tweet, οι διαδηλωτές κατά της ρατσιστικής βίας σταμάτησαν να παίζουν και τον έστειλαν να κρύβεται στο μπούνκερ του Λευκού Οίκου. Θα άξιζε δε κάποιο σημαντικό λογοτεχνικό βραβείο όποιος δημοσιογράφος κατάφερνε να βρει οτιδήποτε ενδιαφέρον στην αφασία του Τζο Μπάιντεν, ο οποίος κατάφερε να περάσει σχεδόν 80 χρόνια της ζωής κάνοντας ένα πράγμα: υποστηρίζοντας τις χειρότερες πολιτικές ιδέες που έβρισκε κάθε φορά μπροστά του.
Σε περίπτωση που κατάφερνε να συμμετάσχει στις εκλογές, ωστόσο, η αντιπαράθεσή του νέου φέρελπι υποψηφίου με τον Ντόναλντ Τραμπ θα είχε ενδιαφέρον. Ο Κάνιε υπήρξε από τους πρώτους δηλωμένους υποστηρικτές που επισκέφτηκαν τον Τραμπ μετά τη νίκη του, γεγονός που ξεσήκωσε ουκ ολίγες αντιδράσεις. Κάποιοι εκπόνησαν θεωρίες ότι αυτό ήταν μια σημειολογικά πολύπλοκη performance, κάποιοι το θεώρησαν πραγματική ιδεολογική συγγένεια, ενώ άλλοι αναρωτήθηκαν δικαίως πού ακριβώς χαράσσονται τα όρια μεταξύ της performance με την ιδεολογική συγγένεια καθ’ εαυτή.
Ασχέτως της απάντησης σε αυτό το, ομολογουμένως χρήσιμο, ερώτημα, οι ομοιότητες των δύο υποψηφίων (ας τους θεωρήσουμε υποψήφιους για χάρη της συζήτησης) δεν σταματούν εκεί. Ακόμα και αν ο μεν είναι ένας από τους πιο επιδραστικούς μουσικούς και παραγωγούς της περασμένης δεκαετίας, ενώ ο άλλος είναι ένας ατάλαντος γόνος, αμφότεροι έζησαν τη ζωή τους κυρίως ως κοσμικά πρόσωπα, με όλη την ελαφρότητα που επιφέρει αυτού του είδους η δημοσιότητα στο πώς τους αντιμετωπίζει ο κόσμος.
Πριν είκοσι χρόνια, ο Ντόναλντ Τραμπ μπορούσε να δεξιώνεται ράπερ και να εμφανίζεται σε ιντερμέτζο του τελευταίου άλμπουμ του Method Man χωρίς να μπορεί να φανταστεί κανείς ότι μια μέρα το όνομά του θα συνδεόταν περισσότερο με την Κου Κλουξ Κλαν και λιγότερο με το νεοϋορκέζικο χιπ χοπ. Όχι ότι οι ενδείξεις δεν υπήρχαν, κάθε άλλο παρά διακριτικός υπήρξε ποτέ ο ρατσισμός του Τραμπ. Αλλά η ελαφρότητα αντανακλούσε ένα κοινωνικό συμβόλαιο που ρύθμιζε υπαρκτές, υλικές σχέσεις. Όποιος είχε δημόσια φωνή στην Αμερική δεν μπορούσε ούτε να απειλήσει, ούτε να απειληθεί. Όσοι επέμεναν να πεθαίνουν από αστυνομική βία, ρατσιστικές επιθέσεις, ναρκωτικά, πολέμους συμμοριών, ακραία φτώχεια ή άλλες συστημικές αιτίες έφταιγαν οι ίδιοι για την κατάστασή τους. Ο Ψυχρός Πόλεμος είχε τελειώσει, εσωτερικοί και εξωτερικοί εχθροί είχαν ηττηθεί και πακέτο με την “ελευθερία”, ο συστημικός και μαζικός θάνατος ήταν ένα εξαγώγιμο προϊόν για τον μακρινό αραβικό κόσμο.
Μόνο που ένα πρωί της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 ο μαζικός και συστημικός θάνατος παραήρθε κοντά και ο ανθρωπότυπος του χρηματιστή της Wall Street, επηρμένος, ζαβωμένος από την κόκα και πλήρως ανορθολογικός, πολιτικοποιήθηκε. Το συμβόλαιο της ασφάλειας έσπασε. Ο Γκόρντον Γκέκο του Όλιβερ Στόουν πήρε το όπλο του· ο American Psycho του Μπρετ Ίστον Έλις ένιωσε οτι στενεύουν τα περιθώρια της ατιμωρησίας για τα κρίματά του. Και έτσι, ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκίνησε σταδιακά να φωνάζει ότι θέλει να δει το πιστοποιητικό γέννησης του Μπαράκ Ομπάμα, γιατί αυτό θεωρούσε ως το πιο σημαντικό ζήτημα. Από εκεί, μέσα σε λίγα χρόνια είχε συσπειρώσει αρκετό κόσμο γύρω του, ώστε να μπορεί να σκαρφαλώσει ως τον Λευκό Οίκο.
Την ίδια περίπου περίοδο, ο Κάνιε Γουέστ ανακάλυπτε τη δυσφορία της διασημότητας. Αρχικά την αντιμετώπισε αποχωρώντας για πολύ λίγο από το φως του προβολέα. Αργότερα επανήλθε αγκαλιάζοντάς την ψυχή τε και σώματι, με μενταλιτέ αντίστοιχη του χρηματιστή που έχει μάθει να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα σαν τους αριθμούς που περνούν μπροστά από την οθόνη του τερματικού, χαρίζοντας του πλούσια μπόνους με φρενήρεις ρυθμούς: σαν μια ηλεκτρονική ψευδαίσθηση σε κλίμακα 1:1 που απαγορεύει κάθε πρόσδεση στην πραγματικότητα.
Επιστρέφοντας στον φακό, ο Κάνιε είχε γίνει πια ένα σχόλιο πάνω στον Κάνιε, ένα δεύτερο σημειωτικό επίπεδο, μια σπουδή στον Κάνιε που ήθελε ταυτόχρονα το αντικείμενο της να είναι πειραματικός καλλιτέχνης και σύζυγος της βασίλισσας του Instagram· αγόμενος και φερόμενος από τη δημόσια σφαίρα, αλλά και αναστοχαστικός επί της κουλτούρας της· αμφίθυμος επί των πάντων, αλλά πρόθυμος να συμπλεύσει με οτιδήποτε. Ένας “Black Skinhead” με όλες τις αντιφάσεις που περικλείει το ομώνυμο τραγούδι του 2013.
Τραμπ, Γουέστ και Μασκ προέρχονται από την ίδια μήτρα του εμπόλεμου θεάματος. Είναι το πέρασμα του νεοφιλελευθερισμού από τη φιληδονία της ξεσαλωμένης Wall Street των δεκαετιών ‘80 και ‘90 στη ριζοσπαστικοποίηση μέσω του πολέμου στον οποίον ενεπλάκησαν μετά την 11η Σεπτέμβρη.
Αυτή η ιδέα μιας ψεύτικης και ρευστής πραγματικότητας ίσως δεν είναι περισσότερο κυρίαρχη σε κανέναν άλλον άνθρωπο πέρα από τον πρώτο δηλωμένο υποστηρικτή της υποψηφιότητας του Κάνιε, Έλον Μασκ. Τον άνθρωπο που ανεβοκατεβάζει τις μετοχές της εταιρείας του με ένα tweet, που βαφτίζεται ιδιοφυία του μέλλοντος διατυπώνοντας εκκεντρικά οράματα για την κατάκτηση του διαστήματος χωρίς να έχει μισή ιδέα για το πώς θα την επιτύχει και που μονοπωλεί το ενδιαφέρον των κυνηγών της καινοτομίας υποσχόμενος το πιο άχρηστο επίτευγμα που έχει καταγράψει η ανθρώπινη ιστορία: να στείλει ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο στο διάστημα. Τον άνθρωπο που περιγράφεται ως σύγχρονος Προμηθέας, ενώ το μόνο του κατόρθωμα είναι να καταφέρει να μαρκετάρει τον εαυτό του ως τέτοιο.
Τραμπ, Γουέστ και Μασκ προέρχονται από την ίδια μήτρα του εμπόλεμου θεάματος. Είναι το πέρασμα του νεοφιλελευθερισμού από τη φιληδονία της ξεσαλωμένης Wall Street των δεκαετιών ‘80 και ‘90 στη ριζοσπαστικοποίηση μέσω του πολέμου στον οποίον ενεπλάκησαν μετά την 11η Σεπτέμβρη. Εκεί που το τρόπαιο της ατομικής φιλοδοξίας ήταν κάποιο δυσθεώρητο χρηματικό ποσό, τώρα ο οραματισμός έχει πάρει πιο ποιοτικά χαρακτηριστικά. Η αυτο-υπέρβαση και το “πίστεψε στις δυνάμεις σου” βάζει πια στόχο τον Λευκό Οίκο, το Διάστημα, τους τίτλους των ειδήσεων. Όχι ως πραγματικές θέσεις ισχύος που αποτελούν το μέσο προς κάποιο σκοπό, αλλά ως πανίσχυρα σύμβολα που αξίζουν καθ’ εαυτά.
Ωστόσο, την πύλη προς το πολιτικό δεν την άνοιξε ο Τραμπ. Ήταν ο προκάτοχος του, Μπαράκ Ομπάμα, που με εντυπωσιακή οξυδέρκεια διέγνωσε την ύπαρξη αυτού του δεύτερου επιπέδου που αποκόβει τα σύμβολα από την πραγματικότητα και με ακόμα πιο εντυπωσιακή επιδεξιότητα κατάφερε να το χειριστεί, ώστε μέχρι σήμερα να έχει μείνει μόνο η εικόνα του, τελείως παραπλανητική σε σχέση με τις πολιτικές που άσκησε.
Αλλά ο Ομπάμα ήταν ακόμα παλιάς σχολής· ακόμα και το σημειολογικό παιχνίδι, είχε σκοπό να επικαλύψει μια πραγματική δραστηριότητα. Τραμπ, Γουεστ και Μασκ, πήγαν στο επόμενο επίπεδο, παίζοντας με τα σημεία χωρίς προφανή σκόπο. Όταν, δε, ο Ομπάμα σχολίασε την πρώτη ανακοίνωση του Κάνιε προ πενταετίας ότι το 2020 θέλει να είναι υποψήφιος πρόεδρος, αστειεύτηκε κάνοντας την αντιπαραβολή με τον εαυτό του: “Δεν ξέρω αν η Αμερική είναι έτοιμη να κυβερνηθεί από έναν μαύρο τύπο από το νότιο Σικάγο με περίεργο όνομα”. Πράγματι, αν τα κριτήρια είναι τόσο πολύ συμβολικά, γιατί όχι Πρόεδρος Κάνιε Γουέστ;
