Τις τελευταίες μέρες περίεργες εικόνες μας έρχονται από τα βορειοδυτικά της Ηνωμένων Πολιτειών. Βαν χωρίς διακριτικά, μερικά και χωρίς αριθμό κυκλοφορίας, κυκλοφορούν στο Πόρτλαντ του Όρεγκον. Κυρίως μετά από πορείες διαμαρτυρίας για τον θάνατο του Τζωρτζ Φλόιντ, πλησιάζουν διαδηλωτές, τους οποίους οπλισμένοι άνδρες με στολές παραλλαγής και χωρίς άλλα διακριτικά βάζουν μέσα, δίχως να δηλώσουν την ιδιότητά τους, και τους πάνε για “φιλική κουβέντα”.
Η περιγραφή ενός περιστατικού σαν το παραπάνω δεν θα ήταν και τόσο περίεργη αν κάτι τέτοιο συνέβαινε στην Αμερική του Νότιου Ημισφαιρίου, αλλά νά που συμβαίνει στα βορειοδυτικά των ΗΠΑ. Όμως τι ακριβώς συμβαίνει;
Οι διαδηλώσεις του κινήματος Black Lives Matter συνεχίζονται σε πάρα πολλές πόλεις και ειδικά σε αυτές με ισχυρό κινηματικό παρελθόν όχι μόνο δεν έχουν ατονήσει, αλλά έχουν εμπλουτίσει την ατζέντα τους, δημιουργώντας ένα κίνημα που δεν περιορίζεται στην εξάλειψη των φυλετικών ανισοτήτων. Τα οικονομικά προβλήματα που έχει προκαλέσει η πανδημία συσσωρεύονται και γεννούν αιτήματα για την ανεργία, τα προβλήματα στέγασης, το (ανύπαρκτο) σύστημα υγείας και γενικά τίθεται μια ευρύτερη αμφισβήτηση της πολιτικής του προέδρου Τραμπ.
Το Πόρτλαντ είναι μια από αυτές τις πόλεις με μια μακρά προοδευτική παράδοση (λιμάνι γαρ), κέντρο αντικουλτούρας από τη μυθική δεκαετία του ‘60 και νυν χιψτερούπολη, ‘Εχει δηλαδή ό,τι χρειάζεται για να μπει στο μάτι της συντηρητικής Αμερικής. Κατέχων την επικοινωνιακή τέχνη ο Ντόναλντ Τραμπ σκέφτηκε πως αυτό είναι το ιδανικό σκηνικό για ένα δρώμενο συσπείρωσης των οπαδών του. Μια συσπείρωση την οποία έχει απόλυτη ανάγκη, αφού οι δημοσκοπήσεις τον φέρνουν πολύ πίσω από τον Δημοκρατικό αντίπαλό του Τζο Μπάιντεν. Με πρόφαση την προστασία ομοσπονδιακών κτιρίων, όπως κάποιων δικαστικών μεγάρων ή μνημείων που κινδυνεύουν από βανδαλισμό κινητοποίησε δυνάμεις του υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας.
Καθόλου τυχαία, στα σημεία όπου αναπτύχθηκαν αυτές οι δυνάμεις οι Ρεπουμπλικάνοι δεν είναι ιδιαίτερα ισχυροί, αλλά διαθέτουν δημάρχους ή κυβερνήτες όχι απλά Δημοκρατικούς, αλλά συμπαθούντες το Black Lives Matter.
Με αυτή την επιχείρηση ο Τραμπ έχει βάλει πολλαπλούς στόχους: θέλει να αποδείξει ότι το Δημοκρατικό κόμμα “χαϊδεύει” τους ταραχοποιούς, ότι οι τοπικοί άρχοντες είναι ανίκανοι να επιβάλουν την τάξη και ότι μόνο αυτός είναι ικανός να την αποκαταστήσει. Μέχρι στιγμής το σχέδιο δεν φαίνεται να πετυχαίνει και μάλλον προκαλεί τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Η παρουσία ομοσπονδιακών στις διαδηλώσεις και γύρω από αυτές έριξε λάδι στη φωτιά. Εκεί που υπήρχαν λίγες βίαιες διαδηλώσεις (με πολλές καταγγελίες για ακροδεξιούς προβοκάτορες που υποδαύλισαν τη βία) και πολλες ειρηνικές, τώρα έγιναν σχεδόν όλες βίαιες. Πολίτες του Όρεγκον θεωρούν ότι δεν είναι τυχαία η επιλογή της πολιτείας τους ως αιχμής του δόρατος του δόγματος Τραμπ. Το Όρεγκον είναι διαιρεμένο πληθυσμιακά, με τη μητροπολιτική περιοχή του Πόρτλαντ να είναι προοδευτική και την επαρχία στα ανατολικά συντηρητική. Η ανάδειξη αυτής της διαίρεσης και η εμφάνιση του ομοσπονδιακού κράτους ως προστάτη των “νοικοκυραίων” υπήρξε ο απώτερος στόχος. Με την πλειοψηφία της κοινής γνώμης να στέκεται στο πλευρό των διαδηλωτών, ζητούμενο ήταν η κατασκευή ενός αντίπαλου δέους με σαφή κοινωνικά χαρακτηριστικά και στοιχεία “σιωπηλής πλειοψηφίας”. Τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν δείχνουν να επιτυγχάνεται κάτι τέτοιο σε επίπεδο πολιτείας και μένει να φανεί και σε εθνικό επίπεδο το αποτέλεσμά της.
Χαρακτηριστικό της δυσφορίας που προκλήθηκε στην πόλη του Πόρτλαντ είναι οι εκκλήσεις από τον δήμαρχο και τον κυβερνήτη του Όρεγκον να αποσυρθούν οι ομοσπονδιακοί, καθώς και η μήνυση που κατέθεσε η εισαγγελέας της πολιτείας κατά του υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας και των δυνάμεων που βρίσκονται στην πολιτεία.
Ειδικά αυτή την αντίδραση θα ήθελαν να την αποφύγουν οι Ρεπουμπλικάνοι και ο λόγος είναι η χαλαρή σχέση που ευαγγελίζονται μεταξύ πολιτειών και ομοσπονδιακού κράτους. Ο σεβασμός στην αυτονομία των πολιτειών είναι το “χρυσό δισκοπότηρο” των συντηρητικών – μια πολιτική που έχει τις ρίζες της στα χρόνια του εμφυλίου και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Φυσικά η ιστορία έχει δείξει πως η επίκληση στον σεβασμό της αυτονομίας των πολιτειών από τις δυνάμεις της συντήρησης ήταν σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις μια ασπίδα για να εμποδιστούν προοδευτικές πολιτικές πρωτοβουλίες που λαμβάνονταν σε εθνικό επίπεδο. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελούν οι νόμοι του 1964 και του 1968 για την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων στον βαθύ Νότο. Τώρα έχουμε το αντίστροφο φαινόμενο, με μια συντηρητική κυβέρνηση να παραβιάζει την αυτονομία μιας (ή και παραπάνω) προοδευτικής πολιτείας. Αυτή η αντιστροφή θα δοκιμάσει σε καταλυτικό βαθμό όσους αυτοπροσδιορίζονται ως libertarians και εχθρεύονται το μεγάλο και παρεμβατικό κράτος. Στην πορεία θα φανεί αν αυτό θα κλονίσει τις καλές σχέσεις τους με τους Ρεπουμπλικάνους ή τελικά θα αποδειχτεί ότι η φλογερή επίκληση στην ευλαβική τήρηση του Συντάγματος ήταν απλά μια φενάκη δημοκρατικότητας για την alt-right. Το τελευταίο είναι και το πιθανότερο, ειδικά αν θυμηθούμε την εποχή των Μαύρων Πανθήρων, οπότε η αμερικανική δεξιά ζητούσε περιστολή στο δικαίωμα της οπλοκατοχής. Μάλλον επρόκειτο για εποχή που η 2η Τροποποίηση δεν ήταν “με αίμα γραμμένη” στο Αμερικανικό Σύνταγμα…
Οι μαρτυρίες διαδηλωτών που “προσήχθησαν” από τους άνδρες χωρίς διακριτικά πληθαίνουν συνεχώς. Χωρίς εντάλματα, χωρίς προφανείς αιτιολογήσεις, χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρο, άφθονο ξύλο και πλαστικές σφαίρες ακόμα και στο κεφάλι από μικρή απόσταση, η εμπειρία κάνει πολλούς να μιλούν για το στήσιμο ενός καθεστώτος εξαίρεσης εντός των ΗΠΑ που θυμίζει περισσότερο Γκουαντάναμο. Ακόμα και η τοπική αστυνομία δείχνει να αντιδρά. Αν και σε αρκετές περιπτώσεις έδρασε επικουρικά σε επιχειρήσεις των ομοσπονδιακών, έσπευσε να διευκρινίσει ότι δεν έχει κανέναν έλεγχο και εξουσία επί των δυνάμεων αυτών και επίσης διαχώρισε τη θέση της από συγκεκριμένα περιστατικά όπου σημειώθηκε υπέρμετρη αστυνομική βία.
Είναι τόσο μεγάλη η βαρύτητα που δίνει στη χαλιναγώγηση του Πόρτλαντ η κυβέρνηση που έστειλε τον ίδιο τον υπουργό Εσωτερικής Ασφάλειας Τσαντ Γουλφ να συντονίσει τις επιχειρήσεις.
Και ενώ θα περίμενε κανείς να έχουμε φτάσει στο σημείο καμπής και να έρχεται μια κάποια αποκλιμάκωση της κατάστασης, αυτό δεν είναι ορατό στον ορίζοντα. Η Δημοκρατική πρόεδρος της ομοσπονδιακής Βουλής των Αντιπροσώπων, Νάνσι Πελόζι σε συνάντησή της με βουλευτές από το Όρεγκον μίλησε για “εικόνα μπανανίας” στην περιοχή και κάλεσε σε άμεση αποχώρηση των “εισβολέων”. Για να σηκώσει το γάντι φυσικά ο Τραμπ και όχι μόνο να υπερασπιστεί την “πολιορκία” της πόλης, αλλά να υποσχεθεί πως θα πράξει πολύ σύντομα το ίδιο και σε άλλες περιοχές όπου συνεχίζονται οι διαδηλώσεις. Υπόσχεση που είναι πολύ πιθανό να τηρήσει, με αρνητικές ειδήσεις να καταφθάνουν κάθε μέρα στα δυο μεγαλύτερα μέτωπα, την αντιμετώπιση του κορονοϊού και την καταρρέουσα οικονομία.
Τόσο Νίξον όσο και ο Ρέιγκαν απέδειξαν πως μπορείς να κερδίσεις εκλογές βάζοντας στην υπηρεσία σου μια κοινωνική διαίρεση, και αν δεν υπάρχει τέτοια διαίρεση, φτιάχνεται. Σήμερα όμως φαίνεται δύσκολο να χαραχτεί μια τέτοια γραμμή στην αμερικανική κοινωνία, ειδικά από τη στιγμή που δεν ξέρουμε ακόμα το τελικο κόστος της πανδημίας, όχι μόνο σε χρήμα, αλλά και σε ανθρώπινες ζωές. Η άγρια καταστολή είναι συνήθως το τελευταίο καταφύγιο μιας κυβέρνησης που αντιμετωπίζει οικονομική ύφεση, όχι γιατί έτσι επιτυγχάνεται η ανάπτυξη, αλλά γιατί αυτό σηματοδοτεί το τέλος της κυβέρνησης αυτής.
