Εμείς οι μισάνθρωποι υποστηρίζουμε την ακόμα μεγαλύτερη επέκταση και πλήρη επικράτηση πανταχού όπου γης των social media. Tα τελευταία, ως μέθοδοι υπεκφυγής της επικοινωνίας δια της ατέλειωτης σελφο-κενολογίας και αποφυγής της άμεσης ανθρώπινης επαφής με υποκατάστασή της από τα αγγίγματα σε μια οθόνη αφής, δεν μπορούν παρά να έχουν την ενθουσιώδη έγκρισή μας.
Βέβαια, υπάρχει εδώ κάτι που μας μπερδεύει κάπως: γιατί πώς να εξηγήσουμε το γεγονός ότι ευρύτατα τμήματα του πληθυσμού, ειδικά νέοι, αλλά όχι μόνο νέοι, χρησιμοποιούν μερικά από αυτά τα μέσα με απώτερο σκοπό όχι την απαλλαγή εν γένει από κάθε ανθρώπινη επαφή, αλλά ακριβώς το αντίθετο, την επιδίωξη κυριολεκτικής σωματικής επαφής και μάλιστα συνοδευόμενης από ανταλλαγή διάφορων ανυπόφορων σωματικών υγρών; Και μάλιστα εν μέσω πανδημίας;
Στρατιές Εραστών
Περίπου οι μισοί Αμερικανοί μέχρι 29 ετών (αλλά και σχεδόν ένας στους πέντε πάνω από 65) χρησιμοποιούν κάποια Online Dating Service, υπηρεσία ιντερνετικού φλερτ. Οι υπηρεσίες αυτές δεν περιορίζονται στα one night stand (Σχέση της μιας βραδιάς; Περιστασιακό σεξ; Δεν έχουμε καθιερωμένο όρο στα ελληνικά). Για παράδειγμα, ένας στους πέντε από τους παραπάνω νέους μέχρι 29 στις ΗΠΑ έχει ήδη παντρευτεί με τη βοήθεια μιας τέτοιας υπηρεσίας. Και όχι μόνο: στην πάντα πρωτοπόρα Ιαπωνία υπάρχουν πλέον εικονικά μπαρ ή προσφέρονται εικονικές βραδιές όπου, αφού γνωριστούμε, μαγειρεύουμε και τρώμε “μαζί”, καθένας από το σπίτι του (αυτό το τελευταίο έγινε χιτ λόγω κορονοϊού).
Φυσικά, οι ίδιοι οι χρήστες των υπηρεσιών αυτών καθόλου δεν θεωρούν τους εαυτούς τους “απελπισμένους”. Όμως σύμφωνα με τις μετρήσεις κοινής γνώμης ανάμεσα στους μη χρήστες τέτοιων υπηρεσιών, είναι όλο και λιγότεροι, όσο περνούν τα χρόνια, αυτοί που θεωρούν τους χρήστες “απελπισμένους”: αυτή τη στιγμή το ποσοστό τους στον γενικό πληθυσμό είναι κάτω από το 20% και πέφτει, δείχνοντας πόσο αυτός ο τρόπος γνωριμίας είναι πλέον mainstream, περισσότερο από όσο ήταν ποτέ τα γραφεία συνοικεσίων, αποδεκτός πλέον ως ο καθαυτό τρόπος γνωριμίας με σκοπό το σεξ ή και τη σύναψη μονιμότερων σχέσεων.
Το mainstream ορίζεται όχι μόνο από τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των χρηστών αλλά και την αντιμετώπιση του φαινομένου από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης που σχετίζονται με τις τάσεις και τις μόδες της καθημερινής ζωής. Μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο θα βρει αναρίθμητα άρθρα για εφαρμογές γνωριμιών σε περιοδικά και ιστοσελίδες lifestyle που καλύπτουν όλο το φάσμα των ηλικιών και των σεξουαλικών προσανατολισμών, άρθρα που συνήθως είναι γραμμένα με τον γνωστό τροπισμό ψευδοαξιολόγησης “Τα Χ καλύτερα σάιτ γνωριμιών για Υ”, όπου το Χ είναι συνήθως μεταξύ 5 και 20 και το Υ μπορεί να είναι από “τον άντρα που βιάζεται να ορμήσει στο κρεβάτι με άγνωστες” ή τις “γυναίκες πάνω από 40 που θέλουν σεξ χωρίς δεσμεύσεις [sex with no-strings]”, μέχρι το “gay φλερτ, gay σεξ και gay αίσθημα”. Μερικές φορές υπάρχει και μια υποψία αμφιβολίας, λ.χ. όταν σε περιοδικά τύπου Marie Claire προστίθεται και ένα “…αλλά είναι κατάλληλα για σένα;”. (Όλα τα παραδείγματα είναι πραγματικά).
Αντίθετα με το Facebook, το οποίο έχει πλέον φτάσει το ταβάνι της πιθανής του ανάπτυξης, οι μελλοντικές αγορές των dating apps δεν φαίνεται να εξαντλούνται εύκολα.
Οι εφαρμογές αυτές έχουν παίξει έναν πρωτοποριακό ρόλο στη δημιουργία της “peer economy”, ή P2P, του είδους αυτού ιντερνετικού εμπορίου που βασίζεται στην ψευδαίσθηση της ανταλλαγής μεταξύ ίσων (peers) και όχι της αγοράς από μια επιχείρηση. Τα τελευταία δέκα χρόνια, η “ψηφιακή οικονομία” έχει κατακλυστεί από εταιρείες όπως η Airbnb, η Uber, η TaskRabbit και άλλες πολλές, οι οποίες για να πουλήσουν το προϊόν τους χρησιμοποιούν, με μεγάλη επιτυχία, την εικόνα της “ανταλλακτικής” οικονομίας: ο πελάτης έχει την ψευδαίσθηση ότι δεν αλληλεπιδρά με την επιχείρηση, αλλά με έναν άλλο ιδιώτη πάροχο κάποιας υπηρεσίας (δωμάτιο στο Airbnb, ταξί στο Uber κ.ο.κ). Η ορολογία της μόδας που χρησιμοποιείται για αυτές τις P2P επιχειρήσεις είναι “πλατφόρμες οικονομίας διαμοιρασμού”.
Η ορολογία αυτή, που επινοήθηκε από καθηγητές marketing, χρησιμοποιείται συνήθως είτε από τα εντελώς ανίδεα κυβερνητικά στελέχη μας όταν σε στιγμές σχόλης εναγωνίως ψάχνουν να βρουν ποιος είναι ο πιο βλακώδης από τους βλακώδεις πλατειασμούς στο (ευρύτατο, να τα λέμε κι αυτά) ρεπερτόριό τους, ή από άσχετους δημοσιογράφους που, όταν βαριούνται, κάνουν copy-paste ρουτινιάρικα δελτία τύπου γραμμένα από αγχωμένα στελέχη δημοσίων σχέσεων των εταιρειών. Αυτό που κρύβεται πίσω από τέτοια ορολογία, είναι η βαθιά θρησκευτική πίστη στη Δύναμη της Αγοράς (θεολόγοι της οποίας είναι οι καθηγητές marketing και ιερείς τα αγαπητά, ανίδεα κυβερνητικά μας στελέχη), στοιχείο των τελετουργιών της οποίας είναι και η περίεργη αντίληψη ότι αυτά τα φτηνά κόλπα του μάρκετινγκ είναι “νέες τεχνολογίες” που θα φέρουν την “νέα οικονομία”, την “κοινωνία 5.0”, το Ίντερνετ των Πραγμάτων και άλλες τέτοιες βαρύγδουπες, μαγικές μπαρούφες.
Λοιπόν, οι ιστοσελίδες γνωριμιών ήδη από τη δεκαετία του 2000 χρησιμοποιούσαν αυτήν τη στρατηγική πωλήσεων, αφού λόγω της φύσης του εμπορεύματος ήταν υποχρεωμένα να φέρνουν σε άμεση και γρήγορη επαφή τους πελάτες (“peers”) μεταξύ τους, ελαχιστοποιώντας την αλληλεπίδραση με την εταιρεία. Προσαρμοσμένα στην εμπορική αυτή φύση του εργαλείου, τα apps γνωριμιών υιοθετούν τη μορφή των social media και το εννοιολογικό πλαίσιο της αγοράς (market metaphor): τα “μέλη” του κοινωνικού αυτού δικτύου (δηλαδή οι πελάτες της επιχείρησης – αλλά δεν τους λέμε έτσι) μπορούν είτε να “αγοράσουν” είτε να “πουλήσουν” τον εαυτό τους σε μια εικονική αγορά, όχι διαφορετική από ένα οποιοδήποτε άλλο online κατάστημα, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα και την υποχρέωση να προωθήσουν κατάλληλα τον εαυτό-εικονικό εμπόρευμα, ελπίζοντας να βρουν ένα ταίρι, γλυτώνοντας έτσι την επιχείρηση και από τα κόστη διαφήμισης του προϊόντος. Η εταιρεία κερδίζει αφενός από το νταβατζιλίκι (συγνώμη, από τη συνδρομή των χρηστών) και αφετέρου από τις αναμφισβήτητα κοινωνικά χρήσιμες, αισθητικά ευχάριστες και καθόλου εκνευριστικές διαφημίσεις που το σάιτ προβάλει σε όσους χρήστες δεν πληρώνουν συνδρομή, ή (γιατί όχι;) και σε αυτούς που πληρώνουν.
Η εφαρμογή, εκτός από τον online χώρο που τα μέλη ανεβάζουν περιεχόμενο (φωτογραφίες, μηνύματα, προσωπικές πληροφορίες, σεξουαλικές προτιμήσεις κτλ.), προσφέρει υποτίθεται και τους αλγόριθμους οι οποίοι, με βάση τα δεδομένα του κάθε χρήστη, κάνουν και το συνταίριασμα. Το γεγονός ότι έχει αποδειχθεί πως οι αλγόριθμοι δεν διαφέρουν στατιστικά από μια απλή επιλογή στην τύχη, σημαίνει ότι η επιστημονική έρευνα για την εξεύρεση καλύτερων αλγορίθμων (κάτι πάντως που ουκ ολίγοι ερευνητές πιστεύουν ότι είναι εγγενώς αδύνατο) είναι ένα ενεργότατο επιστημονικό πεδίο στο οποίο αρκετά πανεπιστήμια ενθαρρύνουν τους ερευνητές τους να εντρυφήσουν.
Και πώς όχι, άλλωστε: Τα μέλη είναι πολλά άρα και τα λεφτά είναι πολλά, πάρα πολλά. Μόνο το Tinder (η πιο γνωστή από όλες τις σχετικές εφαρμογές) έχει 59 εκατ. ενεργά μέλη με 6 εκατ. από αυτά να είναι και συνδρομητές της υπηρεσίας. Αν και η εταιρία είναι ακόμα σχετικά μικρή, τα περιθώρια κέρδους της όμως είναι αντίστοιχα με και καλύτερα από των μεγάλων και κερδοφόρων πολυεθνικών του Ίντερνετ (Facebook, Google, Microsoft κτλ.), ενώ, αντίθετα με το Facebook, το οποίο έχει πλέον φτάσει το ταβάνι της πιθανής του ανάπτυξης, οι μελλοντικές αγορές των dating apps δεν φαίνεται να εξαντλούνται εύκολα, αν κρίνουμε από το γεγονός ότι οι νεότερες γενιές είναι και οι καλύτεροι πελάτες τους.
Το Facebook πλέον περιορίζεται μάλλον σε μεσαίες ηλικίες, χάνοντας τις πολύ ενδιαφέρουσες και επικερδείς νεότερες γενιές που εντρυφούν στα διάφορα Tinder και τα τοιαύτα. Αυτός ίσως να είναι και ο λόγος που το Facebook ανήγγειλε πρόπερσι ότι θα ξεκινήσει και αυτό τη δική του υπηρεσία dating. Το ότι αυτή η υπηρεσία δεν έχει ακόμα βγει στην πιάτσα δύο χρόνια μετά, μάλλον έχει να κάνει με την παροιμιώδη ικανότητα των “νέων” αυτών εταιρειών τεχνολογίας-πλατφόρμας-οικονομίας-διαμοιρασμού-P2P να φέρνουν γρήγορα αποτελέσματα, να δημιουργούν τη “νέα οικονομία” με ευκαιρίες για όλους, το πόσο “έξυπνες” και “ικανές” είναι και το πόσο πολύ αξίζουν τα δισεκατομμύρια που κερδίζουν κτλ.
Επαναστατικοποιώντας (ξανά) το Σεξ
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οπαδός του Φουκώ για να ξέρει ότι ο καπιταλισμός επαναστατικοποίησε στην σύντομη διάρκειά του το σεξ με διάφορους τρόπους. Πράγματι, να ενημερώσουμε τον αγαπητό φιλομαθή αναγνώστη ότι σε γενικές γραμμές το σεξ, τουλάχιστον σε κάποιες μορφές του, χρειάζεται δύο ή περισσότερους συμμετέχοντες. Με αυτή την έννοια είναι μια κοινωνική δραστηριότητα, υποκείμενη στην ιστορικότητα των κοινωνικών συνθηκών. Ακόμα όμως και στην περίπτωση των (ανομολόγητα συχνών) κατά μόνας απολαύσεων, η κινητήρια δύναμή τους, η φαντασίωση, είναι ενταγμένη και αυτή αναγκαστικά σε ένα πλαίσιο αναφοράς, έχει ένα αντικείμενο, ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, ένα σύμβολο δηλαδή που έχει παραχθεί μέσω κάποιων κοινωνικών μηχανισμών. Αν επιπλέον συνυπολογίσουμε και το γεγονός ότι ζούμε στην ψηφιακή εποχή, άρα το υποκείμενο του αυνανισμού, αγαπητέ αναγνώστη, βρίσκει τη φαντασίωσή του έτοιμη στο Ίντερνετ, κατασκευασμένη βιομηχανικά για αυτόν ακριβώς τον σκοπό, τότε βγάζουμε αβίαστα το συμπέρασμα ότι ακόμα και η κατά μόνας απόλαυση, είναι και αυτή κοινωνικά και ιστορικά καθοριζόμενη.
Από τα παραπάνω προκύπτει η συνεχής δυνατότητα του καπιταλισμού να μεταβάλλει (και επομένως να ελέγχει και να κανονικοποιεί) την κοινωνικά κατασκευασμένη και πολλαπλά επικαθορισμένη από αμέτρητους παράγοντες ανθρώπινη σεξουαλικότητα και τις στρατηγικές επιλογής συντρόφου. Και η τρέχουσα περίοδος έχει όλα τα εχέγγυα για να είναι μια περαιτέρω επαναστατική αναπροσαρμογή της τελευταίας ως προς την καθαυτό κοινωνική της διάσταση, με πολλούς και διάφορους τρόπους.
Για παράδειγμα, το γεγονός ότι δεν είναι πλέον θέμα συζήτησης η αναζήτηση συντρόφων για σχέσεις της μιας βραδιάς και από τις γυναίκες (γιατί για τους άντρες και, για εντελώς διαφορετικούς λόγους όμως, για τα LGBT άτομα, δεν ετίθετο καν τέτοιο ζήτημα), είναι οπωσδήποτε ένα στοιχείο που υποδεικνύει την κατάρρευση ενός από τα στηρίγματα της πατριαρχίας που παρέμεναν ενεργά. Και γενικότερα, μπορούμε να περιμένουμε ότι η επέκταση αυτών των μεθόδων γνωριμιών θα αλλάξει σημαντικά τη σεξουαλικότητα, τις εκφράσεις της, την κοινωνική της κανονικοποίηση (γάμο, παιδιά, το πολύ σημαντικό θέμα των κληρονομικών ζητημάτων κ.ο.κ.).
Από την άλλη, και εφόσον συζητάμε για μόνιμες σχέσεις και γάμο, υπάρχει το πολύ περίπλοκο ζήτημα της διαιώνισης οικονομικών, φυλετικών και ρατσιστικών στερεοτύπων. Είναι γνωστό ας πούμε ότι στις ΗΠΑ οι λευκοί /-ες απορρίπτουν μαύρους /-ες, οι ασιάτισσες προτιμούν λευκούς κτλ. Είναι επίσης γνωστό διεθνώς ότι οι γυναίκες κοιτούν ως πρώτο κριτήριο την οικονομική κατάσταση, ενώ οι άντρες την εμφάνιση του αντίθετου φύλου. Προφανώς τα παραπάνω οφείλονται σε προϋπάρχουσες ορίζουσες των σύγχρονων καπιταλιστικών κοινωνιών. Εν μέρει μπορεί κανείς να περιμένει ότι η πρόσωπο με πρόσωπο επαφή μπορεί να καταρρίψει τέτοια στερεότυπ: για παράδειγμα, στις ΗΠΑ μικτοί γάμοι, οικονομικά ή φυλετικά, είναι πιο πιθανοί μεταξύ πτυχιούχων ΑΕΙ, επειδή ακριβώς στα ΑΕΙ υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες συναναστροφής ενηλίκων διαφορετικών τάξεων και φυλών παρά σε ένα εργοστάσιο ή σε μια γειτονιά. Τα apps συμπυκνώνουν συνήθως την αποδοχή ή απόρριψη πρώτα και κύρια σε μια φωτογραφία και μετά σε λίγα κριτήρια (πρώτο των οποίων το εισόδημα). Είναι προφανές επομένως ότι το σάρωμα (swipe) μιας φωτογραφίας αριστερά (απόρριψη) ή δεξιά (αποδοχή) γίνεται με βάση επιφανειακά κριτήρια που διαιωνίζουν επιφανειακές, στερεοτυπικές συμπεριφορές.
Η Μatch Group είχε πέρυσι έσοδα πάνω από 2 δισ. δολάρια, με τουλάχιστον το ένα τέταρτο από αυτά να είναι κέρδη. Από το 2015 είδε τη μετοχή της να ανεβαίνει κατά 680% και την κεφαλαιοποίησή της να είναι γύρω στα 28 δισ. δολάρια.
Από μια άλλη σκοπιά, μπορεί κανείς να υποθέσει (αν και προφανώς χρειάζεται έρευνα πεδίου για να αποδειχθεί και τέτοιο), ότι όλη η βιομηχανία προσφοράς σεξουαλικών υπηρεσιών (αυτό που κάποτε λεγόταν πορνεία), δεν θα μείνει ανεπηρέαστη. Η διάδοση των dating apps ως μεθόδων κάλυψης σεξουαλικών αναγκών για όλα τα φύλα και όχι μόνο τους cis άντρες, έχει ίσως το δυναμικό να μικρύνει την πελατεία των μικροεπιχειρήσεων πορνείας που λειτουργούν σήμερα. Ήδη το Τinder, και όχι μόνο αυτό, έχουν ανάμεσα στα μέλη τους επαγγελματίες του είδους όλων των προτιμήσεων, οι οποίοι έτσι γίνονται κατά κάποιο τρόπο υπάλληλοί του (χωρίς σύμβαση, δικαιώματα ή μισθό) από λ.χ. αυτοαπασχολούμενοι /-ες που ήταν πριν. Βλέπουμε εδώ σε εξέλιξη το ίδιο μοτίβο που τόσες φορές έχει ήδη γίνει πραγματικότητα από τον καπιταλισμό: ο ανταγωνισμός των κεφαλαίων καταλήγει στη δημιουργία λίγων μεγάλων επιχειρήσεων από την καταστροφή των πολλών μικρών που υπήρχαν αρχικά. Αναμένονται με ενδιαφέρον οι εξελίξεις, ιδίως όσον αφορά το μέλλον της συμπαθούς τάξεως των νταβατζήδων (των ορίτζιναλ, όχι αυτών που εννοούσε ο αξέχαστος λαϊκός κωμικός μας Κώστας Καραμανλής τζούνιορ).
Αλλά ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι παρά το λίγο σχετικά διάστημα που είναι ενεργές (οι πιο παλιές από αυτές γύρω στα 20 χρόνια), η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση κεφαλαίου των online dating services έχει ήδη προχωρήσει σε απίστευτα μεγάλο βαθμό: ο χώρος κυριαρχείται ήδη όχι από δύο, όπως είναι γενικά ο κανόνας (Coca-Pepsi, Αndroid-Ιos, Βoeing-Αirbus κτλ.), αλλά από μόνο ένα πολυεθνικό μονοπώλιο. Παρά τον τεράστιο αριθμό τέτοιων sites (οι αναγνώστριές μας μπορούν να τσεκάρουν για παράδειγμα τον όχι πλήρη κατάλογο της wikipedia), η πλειονότητά τους ανήκει σε έναν μόνο όμιλο, το Match Group. Ο όμιλος κατέχει πάνω από 45 apps, 25 από τα οποία τα έχει εξαγοράσει, έχοντας έτσι κυρίαρχη θέση στην αγορά σε διεθνές επίπεδο. Η εταιρεία δεν έχει μόνο τα πιο δημοφιλή σάιτ σε Βόρεια Αμερική, Ευρώπη και Ιαπωνία (από όπου και το Eureka με το kinky ονλάιν συν-μαγείρεμα), αλλά ακόμα και σε χώρες υπεράνω υποψίας όπως η Αίγυπτος, μετά την πρόσφατη εξαγορά της Harmonica. Αν η Αίγυπτος ακούγεται ως περίεργος προορισμός για τέτοιες τεχνολογίες, το γεγονός ότι στη χώρα ζουν πάνω από 20 εκατομύρια νέοι 18 ως 29 ετών, που δυσκολεύονται λόγω της συντηρητικής κοινωνίας να κάνουν γνωριμίες, ίσως και να εξηγεί κάποια πράγματα. Η Harmonica είναι προσαρμοσμένη στις τοπικές ανάγκες, έχοντας λ.χ. προβλέψει ώστε αν τα δύο μέλη που έρχονται σε επαφή το ζητήσουν, να έχει δικαίωμα και ένας τρίτος (η θεία; ο μπαμπάς;) να παρακολουθεί το chat και να επεμβαίνει αν τα πράγματα δεν είναι αρκούντως σεμνά. (Το οποίο αν επεκταθεί σε δυτικά συμφραζόμενα, ποιος ξέρει, μπορεί να είναι ίσως και μια ενδιαφέρουσα ιδέα για τη διαιώνιση στη νέα εποχή της συμπαθούς τάξεως των νταβατζήδων: αυτός δεν είναι εξάλλου ο ρόλος τους, να επεμβαίνουν εκ μέρους του ενός συμβαλλομένου όταν ο άλλος ξεπερνά κάποια όρια;).
Το συμπέρασμα είναι ότι, αν και νωρίς ακόμα για να έχουμε πλήρη εικόνα, είναι απολύτως βέβαιο ότι οι παραδοσιακοί τρόποι γνωριμίας δύο ή περισσότερων συντρόφων (δηλαδή κοινοί γνωστοί, χώρος εργασίας, μπαρ και γενικά κοινοί χώροι διασκέδασης) έχουν ήδη δει μια σημαντική μείωση της σημασίας τους. Η Match λεει ότι το “traditional dating”, οι παραδοσιακοί τρόποι, είναι ο βασικός της ανταγωνιστής και όχι μόνο έχει δίκιο, αλλά έχει και την ιστορία με το μέρος της.
- Σε όλον τον κόσμο οι πραγματικές επαφές και γνωριμίες μειώνονται προς όφελος των εικονικών επαφών στα social media.
- Οι νέοι αντιμετωπίζουν γενικά υψηλή ανεργία ή υποαπασχόληση σε δουλειές που δεν έχουν κάποιο σταθερό κοινό χώρο που να επιτρέπει γνωριμίες. Η σημασία της απομακρυσμένης εργασίας (από το σπίτι) αυξάνεται.
- Όσο για τα μπαρ, εκτός από το κόστος της εξόδου που γίνεται όλο και μεγαλύτερο για τη νεολαία, υπάρχει και η επιδημία, που έστειλε αέρα στα πανιά των apps.
Τέλος, οι νεότερες γενιές, ακόμα κι όταν είναι λειτουργικά αναλφάβητες, είναι όμως γενικά ψηφιακά εγγράμματες και άνετες με τα νέα μέσα. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που η Μatch Group είχε πέρυσι έσοδα πάνω από 2 δισ. δολάρια, με τουλάχιστον το ένα τέταρτο από αυτά να είναι κέρδη. Από το 2015 είδε τη μετοχή της να ανεβαίνει κατά 680% και την κεφαλαιοποίησή της να είναι γύρω στα 28 δισ. δολάρια. Με άλλα λόγια, η αγορά έχει ήδη προεξοφλήσει ότι οι επιχειρηματικές δραστηριότητες που αφορούν τις γνωριμίες έχουν λαμπρό μέλλον μπροστά τους. Είναι προφανές ότι ακόμα και αν σύντομα χρειαστεί για λειτουργικούς λόγους το κράτος να επέμβει και να σπάσει το ένα και μοναδικό μονοπώλιο της Match σε πολλές μικρές εταιρείες, όπως έχει γίνει αρκετές φορές στο παρελθόν σε ανάλογες περιπτώσεις, το online dating αναμφισβήτητα είναι το μέλλον. Και αυτό είναι το κύριο πρόβλημα.
Γιατί αν και είναι κάπως νωρίς για να ξέρουμε ποιες θα είναι οι εξελίξεις που θα πυροδοτηθούν από την επέκταση αυτών των υπηρεσιών, υπάρχουν ήδη δύο βεβαιότητες. Πρώτον, ακόμα και όταν οι εταιρίες αυτές υπακούουν σε τοπικούς αντιδραστικούς κανόνες σχετικά με το ταίριασμα ανθρώπων (όπως στην περίπτωση της Harmonica), η αντικειμενική τους κίνηση είναι προς την διάσπαση και καταστροφή των αρχαίων περίπλοκων κανόνων και την υποκατάστασή τους από καινούργιους απλούστερους, κατά προτίμηση συμβατούς με τον κανόνα του χρήματος (χωρίς να απαγορεύεται η χρήση ρατσιστικών ή άλλων στερεοτύπων, αλλά το χρήμα είναι το πρώτο κριτήριο). Επί παραδείγματι, στην Αίγυπτο θα υπάρξουν και νέοι που δεν θα βάλουν συγγενή πάνω από το κεφάλι τους να τους ελέγχει, κάτι που ήταν πιο δύσκολο να συμβεί με τις “παλιές” μεθόδους κ.ο.κ.
Αλλά το δεύτερο και ίσως σημαντικότερο, είναι ότι η εγγενής αυτή ριζοσπαστική τάση, ακριβώς λόγω της εξίσου εγγενούς υποταγής της στους κανόνες της εμπορευματοποίησης, έχει αντικειμενικά όρια. Το ταίριασμα ανθρώπων, οι προσωπικές σχέσεις, εφήμερες ή σταθερές, ήταν ένας από τους τελευταίους τομείς ανθρώπινης δραστηριότητας που δεν είχαν πλήρως και ουσιαστικά υπαχθεί στους κανόνες του καπιταλισμού. Ειδικά το σεξ, μπορεί να είναι εμπορευματοποιημένο, να χρησιμοποιείται από τη διαφήμιση, την βιομηχανία πορνό κτλ., αλλά το ίδιο δεν υπάγεται στους νόμους του κεφαλαίου. Δεν υπάρχουν πολυεθνικές σεξ, ό,τι κι αν είναι αυτό· το πολύ πολύ υπάρχουν είτε μικρές νόμιμες επιχειρήσεις οίκων ανοχής ή καθαρά παράνομες επιχειρήσεις οίκων ανοχής, trafficking, παιδικής πορνείας κ.ο.κ, πράγματα που συχνά κινούνται στα όρια ή και εντελώς έξω από τους κανόνες του επίσημου καπιταλισμού, ακόμα και όταν πελάτες είναι διάφοροι πυλώνες του τελευταίου, όπως στην πρόσφατη περίπτωση Έπστιν στις ΗΠΑ. Αλλά ακόμα περισσότερο, δεν υπάρχει μια γενική αγορά σεξουαλικών υπηρεσιών, ειδικά αν μιλάμε για μόνιμη σχέση: ως τώρα, η προσέγγιση στα ζητήματα των σχέσεων (με τις παραπάνω εξαιρέσεις και ειδικές περιπτώσεις των οίκων ανοχής κτλ.), καμιά ομοιότητα δεν έχει με την αγορά οποιουδήποτε εμπορεύματος, όπως λ.χ την αγορά ενός αυτοκινήτου.
Η αγορά αυτοκινήτου είναι πολύ πιο εύκολο ζήτημα (και για κάποιους και πιο ικανοποιητικό) από τον γάμο. Για την αγορά ενός αυτοκινήτου κοιτάμε το πορτοφόλι και αποφασίζουμε, πρώτα αν έχουμε αρκετά για να αγοράσουμε (γιατί για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού δεν τίθεται καν τέτοιο ζήτημα). Αν όντως έχουμε λεφτά, το διαθέσιμο ποσό αποφασίζει από μόνο του τι θα είναι αυτό που θα αγοράσουμε, ανεξάρτητα από τις επιθυμίες μας (οι περισσότεροι αγοραστές επιθυμούν ακριβά αυτοκίνητα ως σύμβολα status, αλλά συμβιβάζονται με μικρά φτηνά αυτοκίνητα). Η αγορά ολοκληρώνεται εύκολα και γρήγορα με μια τυπική διαδικασία μεταφοράς κυριότητας του εμπορεύματος. Ως τώρα τέτοιες “εμπορευματικές” ευκολίες στην επιλογή συζύγου ήταν ανεπίσημα διαθέσιμες μόνο στα ανώτατα οικονομικά και πολιτικά κλιμάκια (και κυρίως τους άντρες): ένα πρόχειρο παράδειγμα είναι οι διάφορες ιστορίες πραγματικού έρωτα και πάθους του νυν προέδρου των ΗΠΑ· ένα άλλο οι γάμοι των διάφορων παρασίτων-βασιλικών οίκων που εξακολουθούν να μολύνουν τον πλανήτη με την παρουσία τους.
Η Match Group μας υπόσχεται κάποια στιγμή στο μέλλον να προσφέρει σε όλους μας, εφόσον φυσικά το ψηφιακό μας πορτοφόλι δεν είναι άδειο, την ίδια ακριβώς ευκολία που παρουσιάζει η επιλογή μοντέλου αυτοκινήτου στην επιλογή και αγορά συντρόφων, στο να μπορούμε να αποφασίσουμε γρήγορα και αποτελεσματικά (με τη βοήθεια βέβαια του κατάλληλου αλγορίθμου, αν τελικά αυτός αναπτυχθεί) αν και ποιο μοντέλο γαμπρού ή νύφης μπορούμε να αγοράσουμε (Αγχώδες memo του Τμήματος Δημοσίων Σχέσεων: Παρακαλώ στη διαφήμιση να διαγραφεί η λέξη “αγοράσουμε” και να αντικατασταθεί με τη λέξη “επιλέξουμε”).
Είναι σαφές ότι αυτό το μοντέλο, αν επιτευχθεί, θα είναι πολύ πιο εύκολο, γρήγορο και αποδοτικό από το σημερινό μοντέλο, απελευθερώνοντας χρόνο και εν γένει πόρους για άλλες δραστηριότητες. Γενικά όμως, ο καπιταλισμός βασίζεται στο ιδεολόγημα της ελευθερίας (όπως αυτός την εννοεί). Η επιλογή συζύγου με κριτήριο το πορτοφόλι είναι μια απελευθέρωση των ανθρώπινων σχέσεων. Και δεν είναι μόνο η ελευθερία επιλογής συζύγου. Είναι και η ελευθερία επιλογής παρέας για όργιο. Ή παρέας για μαγείρεμα. Ή παρέας για μπαρότσαρκα.
Ή παρέας.
Για κάποιους ακατανόητους λόγους η ευκολία αυτή μπορεί και να μην είναι και τόσο επιθυμητή τελικά, τουλάχιστον για όσους από τους αναγνώστες μας δεν είναι μισάνθρωποι. Εμείς πάλι, οι μισάνθρωποι δηλαδή, θα βάλουμε το Tinder στο ίδιο εικονοστάσι που έχουμε και τους υπόλοιπους αγίους του μισανθρωπικού τεχνο-καπιταλισμού, όταν και αν (και είναι πάντως ένα μεγάλο “αν”) το σχέδιο εμπορευματοποίησης των ανθρώπινων σχέσεων καταφέρει να ολοκληρωθεί.
