του Ράμζι Μπαρούντ

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δεν είναι σε θέση να κάνει συστάσεις στον Λίβανο για την ανάγκη εφαρμογής πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Χιλιάδες Λιβανέζοι βγήκαν στους δρόμους της Βηρυτού απαιτώντας «εκδίκηση» ενάντια στην άρχουσα τάξη, όπως ακριβώς κάνει και ο γαλλικός λαός. Και οι δύο λαοί έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με αστυνομική βία και συλλήψεις.

Μετά την έκρηξη της 4ης Αυγούστου που σκότωσε πάνω από 200 άτομα και τραυμάτισε χιλιάδες ακόμη, δεν θα μπορούσε να μη διακρίνει κανείς την ειρωνεία πίσω από το γεγονός της εμφάνισης του Μακρόν στους δρόμους της Βηρυτού σε μια παράξενη επίδειξη «αλληλεγγύης». Ο Μακρόν έπρεπε να είχε βγει με τον θίασό του στους δρόμους του Παρισιού, όχι στη Βηρυτό, έτσι ώστε να καθησυχάσει τον δικό του λαό, που καλείται να σηκώσει βαρύ φορτίο αυξανόμενων ανισοτήτων, διογκούμενης ανεργίας και κοινωνικοοικονομικών πιέσεων.

Ωστόσο, η γαλλική παράσταση συνεχίστηκε, αλλά στη Μέση Ανατολή. Ήταν μια τέλεια χορογραφημένη σκηνή, σχεδιασμένη να θυμίζει το παλιό αποικιακό μεγαλείο της Γαλλίας. Στις 6 Αυγούστου, ο Μακρόν στάθηκε με αυτοκρατορικό αέρα εν μέσω των ερειπίων που άφησε πίσω της η ισχυρότατη έκρηξη της Βηρυτού για να δώσει στους οργισμένους πολίτες υπόσχεση βοήθειας και λογοδοσίας και να δηλώσει τη δέσμευσή του να μην εγκαταλείψει ποτέ την πρώην αποικία της Γαλλίας.

Μια νεαρή Λιβανέζα πλησίασε τον Γάλλο πρόεδρο, παρακαλώντας τον με δάκρυα: «Κύριε Πρόεδρε, βρίσκεστε στην οδό Στρατηγού Γκουρό. Μας ελευθέρωσε από τους Οθωμανούς. Ελευθερώστε μας κι εσείς από τη σημερινή εξουσία».

Δεν πείθει πολλούς ότι όλα αυτά – η ξαφνική επίσκεψη, οι εκκλήσεις για βοήθεια, το συγκινημένο πλήθος που συγκεντρώθηκε γύρω από τον Μακρόν – ήταν αυθόρμητες εκδηλώσεις που αντικατοπτρίζουν την αμείωτη αγάπη και την άνευ όρων εμπιστοσύνη του Λιβάνου προς τη Γαλλία.

Ο Μακρόν θα μπορούσε εύκολα να εκτιμήσει τη ζημιά που προκλήθηκε από την καταστροφική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού. Εάν οι χιλιάδες εικόνες και η συνεχής ροή βιντεοσκοπημένου υλικού ήταν ανεπαρκείς για να μεταφέρουν την άνευ προηγουμένου καταστροφή που έφερε η μεγέθους Χιροσίμα έκρηξη, τα εναέρια και τα δορυφορικά πλάνα θα ήταν σίγουρα αρκετά για το σκοπό αυτό.

Αλλά ο Μακρόν δεν ήρθε στον Λίβανο για να προσφέρει ειλικρινή αλληλεγγύη. Ήρθε όπως θα έκανε ένας «καλός» Γάλλος πολιτικός – για να εκμεταλλευτεί το σοκ, τον πανικό και τον φόβο ενός εμβρόντητου λαού, την ώρα που αισθάνεται προδομένος από τη ίδια του την κυβέρνηση, σαστισμένος και μόνος.

«Θα μιλήσω σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις για να τους ζητήσω ένα νέο σύμφωνο. Είμαι εδώ σήμερα για να τους προτείνω ένα νέο πολιτικό σύμφωνο», δήλωσε ο Μακρόν.

Οπωσδήποτε, ο Λίβανος χρειάζεται επειγόντως ένα νέο σύμφωνο, όχι όμως γαλλικής σύλληψης. Στην πραγματικότητα, η Γαλλία δεν ήταν ποτέ πηγή σταθερότητας για τον Λίβανο. Ακόμα και το επίσημο τέλος της γαλλικής αποικιοκρατίας το 1946 δεν απελευθέρωσε πραγματικά τον Λίβανο από την τοξική επιρροή και τη συνεχή ανάμειξη του Παρισιού στα εσωτερικά του ζητήματα.

Αλίμονο, ο κατεστραμμένος Λίβανος είναι τώρα ευάλωτος σε έναν επόμενο γύρο «καταστροφικού καπιταλισμού» που διέπεται από την αντίληψη ότι μια χώρα θα πρέπει να γονατίσει ώστε, στη συνέχεια, να ακολουθήσει η ανάληψη της οικονομικής της διαχείρισης, καθώς και η πολιτική και, εάν είναι απαραίτητο, η στρατιωτική παρέμβαση από ξένο παράγοντα.

Εάν τα λόγια της γυναίκας που παρακάλεσε τον Μακρόν να «απελευθερώσει» τον Λίβανο από τη σημερινή του ηγεσία δεν είχαν υπαγορευτεί από κάποιον έξυπνο Γάλλο συγγραφέα, θα αντιπροσώπευαν ένα από τα θλιβερότερα δείγματα της σύγχρονης πολιτικής του Λιβάνου – μια γυναίκα, που εκπροσωπεί ένα έθνος, καλεί τον τέως αποικιστή του να το υποτάξει για άλλη μια φορά, προκειμένου να το σώσει από τον εαυτό του. Αυτή είναι η ουσία του «καταστροφικού καπιταλισμού».

«Σε στιγμές κρίσης, οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να παραδώσουν μεγάλο μέρος της εξουσίας τους σε όποιον ισχυρίζεται ότι διαθέτει μια μαγική θεραπεία – είτε η κρίση αφορά μια οικονομική κατάρρευση, είτε… μια τρομοκρατική επίθεση», έγραψε η διεθνώς αναγνωρισμένη Καναδή συγγραφέας Ναόμι Κλάιν στο βιβλίο-σημείο αναφοράς Το δόγμα του σοκ: Η άνοδος του καταστροφικού καπιταλισμού. 

Οι πολιτικές συνέπειες της έκρηξης – ανεξάρτητα από τα αίτια που την προκάλεσαν – αποκαλύπτουν μια εξαιρετικά πρόσφορη συγκυρία αν ιδωθούν από την οπτική γωνία όσων θέλουν να διασφαλίσουν ότι ο Λίβανος δεν θα κατορθώσει ποτέ να μπει στην κατεύθυνση της σταθερότητας και της σεχταριστικής αρμονίας που τόσο έχει ανάγκη. Η παρούσα και χωρίς προηγούμενο στη σύγχρονη ιστορία της χώρας οικονομική κρίση μοιάζει να μην έχει τέλος, ενώ η άρχουσα τάξη φαίνεται είτε να μην έχει, είτε σε γενικές γραμμές να μην επιθυμεί να βρει απαντήσεις.

Στις 7 Αυγούστου, ειδικό δικαστήριο που συστάθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ είχε προγραμματίσει να εκδώσει την τελική του απόφαση για τη δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού του Λιβάνου, Ραφίτ Χαρίρι. Η δολοφονία του Χάριρι, από μια άλλη τεράστια έκρηξη που συνέβη στη Βηρυτό στις 14 Φεβρουαρίου 2005, δίχασε τη χώρα και παρέδωσε μέρος της εξουσίας του Λιβάνου στα χέρια ξένων κέντρων αποφάσεων.

Δεν είναι σίγουρο αν η ανακοίνωση της ετυμηγορίας, που εντωμεταξύ μετατέθηκε, θα διαιρέσει περαιτέρω την κοινωνία του Λιβάνου ή θα την βοηθήσει να αποδεχθεί και να αφήσει πίσω της το τραυματικό γεγονός. Η έκρηξη στο λιμάνι οπωσδήποτε θα ανανεώσει την υπαγωγή της χώρας στον υπό γαλλική επίβλεψη δυτικό έλεγχο. 

Στις 6 Αυγούστου, τέσσερις πρώην πρωθυπουργοί του Λιβάνου ζήτησαν να διεξαχθεί «διεθνής έρευνα» για τα αίτια της έκρηξης ελπίζοντας να κερδίσουν πολιτικά πλεονεκτήματα έναντι των πολιτικών τους αντιπάλων, πράγμα που προετοιμάζει το έδαφος για μια ακόμα σεχταριστική κρίση.

Οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας βιάζονται να συνταχθούν πίσω από μια νικηφόρα πολιτική στρατηγική. «Δεν έχουμε καμία εμπιστοσύνη σ’ αυτήν την κυβερνητική συμμορία», δήλωσε ο ηγέτης των Δρούζων του Λιβάνου Ουαλίντ Τζουμπλάτ. Και αυτός, επίσης, απαιτεί τη διεξαγωγή διεθνούς έρευνας.

Οι εθνικές κρίσεις είθισται να οδηγούν σε ενότητα, έστω και προσωρινή, μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων, καθώς οι μαζικές τραγωδίες συνήθως πλήττουν όλες τις κοινωνικές ομάδες. Στον Λίβανο, ωστόσο, η ενότητα παραμένει ζητούμενο, καθώς τα περισσότερα πολιτικά στρατόπεδα έχουν χτίσει συμμαχίες που υπερβαίνουν τον λαό και το έθνος. Οι άνθρωποι συχνά αρνούνται να εγκαταλείψουν τους δεσμούς τους με τις πατριές και τις σέχτες τους λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης στην κεντρική εξουσία. Οι πολιτικοί, από την άλλη πλευρά, προσβλέπουν σε περιφερειακές και διεθνείς δυνάμεις – όπως, για παράδειγμα, στη Γαλλία του Μακρόν.

Όμως η Γαλλία δεν πρέπει να είναι η τελευταία σωτηρία για τον λιβανέζικο λαό, παρά την απελπισία, τον θυμό και το αίσθημα προδοσίας που νιώθει. Η Γαλλία είναι αυτή τη στιγμή αναμεμειγμένη σε δύο από τις χειρότερες παρατεταμένες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και στη Δυτική Αφρική: εκείνες της Λιβύης και του Μαλί. Όπως εύκολα θα μπορούσε να προβλέψει κανείς, και στις δύο περιπτώσεις το Παρίσι είχε επίσης υποσχεθεί να αποτελέσει παράγοντα προάσπισης του καλού. Ενώ η Λιβύη έχει ουσιαστικά μετατραπεί σε ένα αποτυχημένο κράτος, το Μαλί συνεχίζει να τελεί υπό την πλήρη κυριαρχία της Γαλλίας. Δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξει κανείς ότι η Γαλλία έχει προβεί στην παρούσα συγκυρία σε μια εν εξελίξει στρατιωτική κατοχή του Μαλί, μιας από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου.

Ο Λίβανος πρέπει να γνωρίζει ότι η τραγωδία που εκτυλίσσεται σήμερα στο εσωτερικό του δίνει στους πρώην αποικιοκράτες αφέντες του την τέλεια ευκαιρία να επιστρέψουν, κάτι που δύσκολα θα σώσει τη χώρα και τον λαό της από τη συνεχιζόμενη καταστροφή τους.
Η παράξενη και επικίνδυνη πολιτική πράξη του Μακρόν στους δρόμους της Βηρυτού θα πρέπει να ανησυχήσει όλους τους Λιβανέζους, τουλάχιστον εκείνους που πραγματικά ενδιαφέρονται για τη χώρα τους.

Ο Ράμζι Μπαρούντ είναι δημοσιογράφος και εκδότης των Παλαιστινιακών Χρονικών (The Palestine Chronicle). Έχει γράψει πέντε βιβλία. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του έχει τίτλο Αυτές οι αλυσίδες θα σπάσουν: Παλαιστινιακές ιστορίες αγώνα και ανυπακοής στις ισραηλινές φυλακές (These Chains Will Be Broken: Palestinian Stories of Struggle and Defiance in Israeli Prisons – Clarity Press, Atlanta). Ο Δρ. Μπαρούντ είναι εξωτερικός ανώτερος ερευνητικός συνεργάτης στο Κέντρο Ισλάμ και Διεθνών Υποθέσεων (Center for Islam and Global Affairs – CIGA), του Πανεπιστημίου Σαμπαχαττίν Ζαΐμ στην Κωνσταντινούπολη (IZU). Ο ιστότοπός του είναι: www.ramzybaroud.net . Το κείμενο μετέφρασε από τα αγγλικά η Βάσω Παππή.