Το Παρατηρητήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) δημοσίευσε την Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου έκθεση στην οποία καταγγέλλεται η “μεταβατική κυβέρνηση” της Τζανίνε Άνιες ότι καταχράται το σύστημα δικαιοσύνης για να διώξει συνεργάτες και υποστηρικτές του πρώην Προέδρου Έβο Μοράλες. Επισημαίνεται επίσης ότι οι κατηγορίες εναντίον του Μοράλες για τρομοκρατία φαίνεται να πηγάζουν από πολιτικά κίνητρα και ζητά από την κυβέρνηση να τις αποσύρει.
Είναι ένα κείμενο 47 σελίδων με τίτλο “Η Δικαιοσύνη σαν όπλο: Πολιτικές διώξεις στη Βολιβία” (βλ. περίληψη και πλήρες κείμενο). Την έκθεση παρουσίασε ο Διευθυντής του Αμερικανικού Τμήματος του HRW Χοσέ Μιγκουέλ Βιβάνκο, λέγοντας πως κατά την έρευνα που διεξήγε το HRW βρέθηκαν πολλές υποθέσεις με “δυσανάλογες ή αβάσιμες κατηγορίες, με παραβιάσεις της προβλεπόμενης διαδικασίας, περιορισμό της ελευθερίας έκφρασης και υπερβολική και αυθαίρετη χρήση προληπτικής κράτησης”. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις “κατάχρησης του δικαστικού συστήματος εναντίον των αντιπάλων του Μοράλες κατά τη διάρκεια της κυβέρνησής του (2006-2019)”.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το ύφος της έκθεσης και του Διευθυντή του αμερικανικού HRW δεν προδιαθέτουν θετικά προς τη διακυβέρνηση του Έβο Μοράλες. Αντιθέτως αφήνουν υπονοούμενα για τον τρόπο που η δικαιοσύνη λειτουργούσε τα προηγούμενα χρόνια. Πράγμα που κάνει ακόμα πιο πειστικές τις καταγγελίες εναντίον της ντε φάκτο κυβέρνησης.
“Η Τζανίνε Άνιες που αντικατέστησε τον Μοράλες ως μεταβατική πρόεδρος –είπε ο Χ. Μ. Βιβάνκο– είχε την ευκαιρία να διαρρήξει τους δεσμούς με το παρελθόν και να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Αντ’ αυτού, η κυβέρνησή της έχει δημοσίως ασκήσει πίεση στους εισαγγελείς και τους δικαστές να προωθήσουν τα συμφέροντά της, οδηγώντας σε ποινικές έρευνες με την κατηγορία της στάσης είτε της τρομοκρατίας περισσότερα από 100 άτομα που συνδέονται με την κυβέρνηση Μοράλες ή είναι υποστηρικτές του. Πολλά περισσότερα άτομα βρίσκονται υπό ποινική διερεύνηση για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, εγκατάλειψη καθήκοντος και άλλα εγκλήματα”. Πολλές από τις υποθέσεις φαίνεται να έχουν πολιτικά κίνητρα.
“Οι εισαγγελείς –συμπλήρωσε ο Διευθυντής του HRW– μπορούν και οφείλουν να ερευνούν ένα έγκλημα, απ’ όποιον και να διαπράχθηκε, συμπεριλαμβανομένων και πρώην ανωτέρων δημοσίων υπαλλήλων, εφ’ όσον έχουν αξιόπιστες πληροφορίες. […] Ωστόσο –είπε– είναι σημαντικό η Εισαγγελία και οι δικαστές να ενεργούν ανεξάρτητα, να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα και να μην αποτελούν εργαλείο δίωξης πολιτικών αντιπάλων της τρέχουσας κυβέρνησης.”
Σύμφωνα με το δελτίο τύπου του HRW η έκθεση προέκυψε μετά από την εξέταση χιλιάδων δικαστικών εγγράφων και αστυνομικών εκθέσεων για 21 υποθέσεις, καθώς και στον πλήρη φάκελο της δικαστικής και αστυνομικής έρευνας που διεξήχθη εις βάρος του Έβο Μοράλες με την κατηγορία της τρομοκρατίας. Έγιναν συνεντεύξεις με 90 άτομα, περιλαμβανομένου του Υπ. Εσωτερικών Αρτούρο Μουρίγιο, τον πιο σκληρό από την κυβέρνηση της Άνιες, αλλά και της Νάντια Κρους, της Συνηγόρου του Πολίτη, που παραμένει στη θέση της από την περίοδο της διακυβέρνησης Μοράλες. Μίλησαν επίσης με πολλούς εισαγγελείς, δικηγόρους υπεράσπισης και ανθρώπους που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις και στα μπλόκα, άλλοι απ’ αυτούς ήταν υπέρ και άλλοι κατά του Μοράλες. Μίλησαν και με αυτόπτες μάρτυρες των βίαιων γεγονότων και με συγγενείς των δολοφονημένων διαδηλωτών.
Βρέθηκαν περιπτώσεις στις οποίες οι εισαγγελείς απήγγειλαν κατηγορίες για τρομοκρατία σε κάποιους απλώς και μόνο επειδή είχαν τηλεφωνική επαφή με τον Μοράλες. Άλλοι κατηγορήθηκαν για εγκληματικές πράξεις μόνο επειδή επέκριναν της κυβέρνηση δημόσια στο Διαδίκτυο.
Χαρακτηριστικές περιπτώσεις
Ιδού τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις μεταξύ των πολλών που αναφέρονται στην έκθεση:
Η εισαγγελία κατηγόρησε την Πατρίσια Ερμόσα, πρώην υπεύθυνη προσωπικού του γραφείου του Έβο Μοράλες και νυν νομική εκπρόσωπό του, για τρομοκρατία, χρηματοδότηση τρομοκρατίας και στάση, “με αποκλειστικό στοιχείο το ότι είχε τηλεφωνική επαφή με τον Μοράλες μετά την παραίτησή του”. “Συνελήφθη στις 31 Ιανουαρίου 2020 και ήταν σε προληπτική κράτηση μέχρι τις 5 Αυγούστου, χωρίς πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, ενώ ήταν έγκυος. Τον Μάρτιο, απέβαλε.
Η εισαγγελία κατηγόρησε επί τον Μαουρίσιο Χάρα, για στάση και ηθική αυτουργία στη διάπραξη εγκλημάτων, και για εγκλήματα κατά της δημόσια υγείας, επειδή μιλώντας δημόσια αποκάλεσε τη ντε φάκτο κυβέρνηση “τυραννική” και “δικτατορική” και χαρακτήρισε “σφαγή” τους φόνους των δέκα διαδηλωτών στη Σενκάτα τον Νοέμβριο 2019. Αυτό θεωρήθηκε “παραπληροφόρηση” και παρακίνηση του κόσμου σε διαμαρτυρίες κλπ. Είναι σε καθεστώς προδικαστικής κράτησης.
Ακολουθώντας τη βολιβιανή νομοθεσία που αποθαρρύνει την προδικαστική κράτηση, ο δικαστής Ούγκο Χουακάνι παραχώρησε κατ’ οίκον περιορισμό στην Έντιθ Τσάβες, υπηρέτρια ενός πρώτην αξιωματούχου της κυβέρνησης Μοράλες (και η δική του περίπτωση αναφέρεται στην έκθεση). Λίγες ώρες μετά την απόφαση του δικαστή, δύο δικηγόροι της κυβέρνησης τον κατήγγειλαν στην αστυνομία για πιθανή “έλλειψη ανεξαρτησίας”. Η αστυνομία συνέλαβε τον δικαστή και τον είχε κρατούμενο μέχρι την επομένη, που αναγκάστηκε να το αφήσει γιατί άλλος δικαστής έκρινε τη σύλληψή του παράνομη. Παρ’ όλα αυτά το Υπουργείο Εσωτερικών (βλ. Αρτούρο Μουρίγιο) υπέβαλε ποινική καταγγελία εναντίον του δικαστή Χουακάνι για παραμέληση καθήκοντος και για την έκδοση αποφάσεων που παραβιάζουν τον νόμο.
Οι κατηγορίες εναντίον του Μοράλες
Η έκθεση επισημαίνει ότι ο Μοράλες βρίσκεται στην εξορία επειδή κατηγορείται για τρομοκρατία και χρηματοδότηση τρομοκρατίας, αδικήματα που το καθένα τιμωρείται έως και με 20 χρόνια φυλάκιση. Υπάρχουν επίσης και άλλες ποινικές υποθέσεις που ερευνώνται εναντίον του Μοράλες, αν και δεν έχουν ακόμα απαγγελθεί συγκεκριμένες κατηγορίες.
Όπως λέει η έκθεση, οι κατηγορίες εναντίον του Μοράλες βασίζονται σε μια τηλεφωνική κλήση που έγινε τον Νοέμβριο του 2019, λίγες μέρες μετά την παραίτησή του από τη θέση του Προέδρου. Στην κλήση αυτή κάποιος, που φέρεται να είναι ο Μοράλες, προέτρεψε έναν συνεργάτη του να κινητοποιήσει διαδηλωτές για να μπλοκάρουν δρόμους και να εμποδίσουν την πρόσβαση σε κάποιες πόλεις ώστε να αποκλειστούν από τρόφιμα. Αυτός ο κάποιος εμφανίζεται να λέει στο τηλέφωνο ότι οι άνθρωποι θα πρέπει “να αγωνιστούν, να αγωνιστούν, να αγωνιστούν” (fight, fight, fight) και παροτρύνει για “σκληρή μάχη ενάντια στη δικτατορία”, εννοώντας τη ντε φάκτο κυβέρνηση της Άνιες.
Η έκθεση επισημαίνει ότι οι διαδηλωτές στη Βολιβία χρησιμοποιούν συχνά τους όρους “αγώνας” (fight) και “μάχη” (battle) αναφερόμενοι στις διαδηλώσεις τους. Επίσης ο αποκλεισμός δρόμων είναι ένα σύνηθες μέσο διαμαρτυρίας στη Βολιβία, όπως και σε άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής. Κατά τη διάρκεια των ταραχών του Οκτωβρίου και Νοεμβρίου 2019 τη μέθοδο αυτή τη χρησιμοποίησαν τόσο οι διαδηλωτές που ήταν εναντίον του Μοράλες όσο αυτοί που ήταν υπέρ του. Μετά την παραίτησή του στις 10 Νοεμβρίου οι υποστηρικτές του κλιμάκωσαν τις κινητοποιήσεις τους, μπλοκάροντας τις κύριες οδούς και προκαλώντας έλλειψη τροφίμων και καυσίμων, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση των τιμών σε ορισμένες περιοχές.
Ενώ οι περισσότερες διαμαρτυρίες ήταν ειρηνικές, υπήρξαν περιπτώσεις διαδηλωτών, και απ’ αυτούς που ήταν εναντίον του Μοράλες, και απ’ αυτούς που ήταν υπέρ του, που φέρεται να απήγαγαν ανθρώπους από την αντίθετη παράταξη, έκαψαν σπίτια και άλλα κτίρια και διέπραξαν διάφορες πράξεις βίας, μεταξύ των οποίων είναι και η δολοφονία στην πόλη Μοντέρο δύο αντι-μοράλες διαδηλωτών από φερόμενους ως οπαδούς του Μοράλες.
Η έκθεση διαπιστώνει ότι στη μαγνητοφωνημένη τηλεφωνική συνομιλία της 14ης Νοεμβρίου, βάσει της οποίας κατηγορείται ο Μοράλες για τρομοκρατία κλπ, οι δύο συνομιλητές δεν κάνουν ανοιχτά λόγο για χρήση βίας ή για συμμετοχή οποιουδήποτε σε πράξεις βίας. Οι εισαγγελείς ισχυρίζονται ότι ο Μοράλες διέταξε σ’ αυτό το τηλεφώνημα να ασκηθεί βία. Όμως η έκθεση του HRW διαπιστώνει ότι οι ισχυρισμοί αυτοί δεν τεκμηριώνονται πουθενά.
“Αυτά που φέρεται να είπε ο Μοράλες εγείρουν σοβαρές ανησυχίες – είπε ο Διευθυντής του αμερικανικού HRW – και είναι λογικό οι εισαγγελείς να διερευνήσουν εάν συνιστούν έγκλημα βάσει των νόμων της Βολιβίας. Όμως η επίκληση του Νόμου περί Τρομοκρατίας που προβλέπει ποινή φυλάκισης 20 ετών, είναι εντελώς δυσανάλογη με όσα προκύπτουν από το συγκεκριμένο τηλεφώνημα, και φαίνεται να αποτελούν πολιτική επίθεση εναντίον του Μοράλες και των υποστηρικτών του.”
Υποδείξεις και προτάσεις
Η έκθεση καταλήγει σε συγκεκριμένες υποδείξεις προς την προσωρινή κυβέρνηση:
(α) Σταματήστε όλες τις πολιτικά υποκινούμενες διώξεις ανθρώπων που συνδέονται με τη διακυβέρνηση του Μοράλες ή που τον υποστηρίζουν, και σεβαστείτε την ανεξαρτησία του δικαστή και της δικαστικής εξουσίας.
(β) Σταματήστε τις “κυβερνοπεριπολίες” που κάνετε για να εντοπίσετε άτομα που ασκούν κριτική στην προσωρινή κυβέρνηση.
(γ) Σταματήστε να αποδίδεται ποινικές ευθύνες σε δικαστές που εκδίδουν αποφάσεις με τις οποίες δεν συμφωνεί η προσωρινή κυβέρνηση.
Προς τη Γενική Εισαγγελία η έκθεση λέει ρητά: Απορρίψτε τις τρομοκρατικές κατηγορίες εναντίον του πρώην προέδρου Έβο Μοράλες. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις στις οποίες εμπλέκονταν πρώην μέλη της διοίκησης και υποστηρικτές του Μοράλες πραγματοποιήστε μια ανεξάρτητη, εμπεριστατωμένη ανάλυση των αποδεικτικών στοιχείων, τηρείστε τη νόμιμη διαδικασία, και απορρίψετε τις κατηγορίες όπου τα αποδεικτικά στοιχεία δεν τις στηρίζουν.
Σταματήστε να χρησιμοποιείτε τον ορισμό της τρομοκρατίας στον ποινικό κώδικα με τρόπους που ποινικοποιούν ή χαλαρώνουν την έκφραση γνώμης και τις ειρηνικές διαμαρτυρίες ή συμπεριλαμβάνουν συμπεριφορά που δεν είναι πραγματικά τρομοκρατική, π.χ. ενέργειες που δεν περιλαμβάνουν την πρόθεση να σκοτώσουν σκόπιμα ή να προκαλέσουν σοβαρή σωματική βλάβη στον γενικό πληθυσμού με σκοπό να αναγκάσει μια κυβέρνηση να ενεργήσει με συγκεκριμένο τρόπο. Σταματήστε την περιττή και υπερβολική χρήση προδικαστικής κράτησης και συμμορφωθείτε με το νόμο σχετικά με κατηγορίες ατόμων που ενδέχεται να μην τεθούν υπό κράτηση.
Προτάσεις προς το Κοινοβούλιο της χώρας: Περιορίστε τον υπερβολικό ποινικό ορισμό της τρομοκρατίας, ώστε να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί για σκόπιμη ή ακούσια ποινικοποίηση ή περιορισμό των διεθνώς προστατευόμενων δικαιωμάτων στην ελευθερία του λόγου, του συνεταιρίζεσθαι και της συνάθροισης, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος για ειρηνικές διαμαρτυρίες.
Απευθυνόμενη και στην τωρινή, αλλά και στις επόμενες κυβερνήσεις, η έκθεση εισηγείται τη γενικότερη αναθεώρηση του συστήματος Δικαιοσύνης της Βολιβίας, με σκοπό τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας του. Σαν πρώτη κίνηση μιλά για την έναρξη μιας συμμετοχικής δημόσιας διαδικασίας που θα επιδιώξει τη συμβολή όλων των πολιτικών κομμάτων, των μελών της κοινωνίας των πολιτών και των ομάδων που εργάζονται για τη μεταρρύθμιση του τομέα της δικαιοσύνης, καθώς και σχετικούς διεθνείς εμπειρογνώμονες. Ο στόχος, λέει το HRW, πρέπει να είναι η διασφάλιση της ανεξαρτησίας, της αμεροληψίας και της ακεραιότητας της δικαιοσύνης.
Βεβαιωθείτε ότι οι συνθήκες φυλάκισης συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις της Βολιβίας βάσει του διεθνούς δικαίου και με τους νόμους της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης εξασφάλισης επαρκούς ιατρικής περίθαλψης για τους κρατουμένους.
Τέλος, προτείνει τη δημιουργίας μιας διεπιστημονικής ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων –όπως συμφωνήθηκε από την προσωρινή κυβέρνηση και τη Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (IACHR) τον Δεκέμβριο του 2019 και τον Μάρτιο του 2020– για να διερευνήσει πράξεις βίας και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μεταξύ 1ης Σεπτεμβρίου και 31 Δεκεμβρίου 2019.
Δεδομένου αυτού, η οργάνωση ζητά να καταργηθούν οι κατηγορίες εναντίον του πρώην προέδρου.
Κύρια πηγή: Human Rights Watch
