Στην αρχή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επρόκειτο να συνέλθει στις 24-25 Σεπτεμβρίου με αποκλειστικό θέμα τις σχέσεις Ευρώπης-Τουρκίας. Με το πρόσχημα ότι κάποιος συνεργάτης του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου βρέθηκε θετικός στον κορονοϊό, η Σύνοδος αναβλήθηκε για την 1η Οκτωβρίου. ενώ θα μπορούσε άνετα να είχε γίνει στην ώρα της με τηλεδιάσκεψη. Ο πραγματικός λόγος ήταν να δοθεί χρόνος στην Ελλάδα και την Τουρκία να αρχίσουν τις διερευνητικές συνομιλίες τους και στην τελευταία να σταματήσει τις έρευνες στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα και τα κυπριακά χωρικά ύδατα, ώστε να αποφευχθεί η επιβολή κυρώσεων εναντίον της Άγκυρας. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 1ης Οκτωβρίου προστέθηκαν κι άλλα θέματα στην ημερήσια διάταξη όπως η Κίνα, η Λευκορωσία, το Ναγκόρνο Καραμπάχ και η υπόθεση Ναβάλνι, σε μια προσπάθεια να περιοριστεί χρονικά η συζήτηση για την Τουρκία.
Η Ελλάδα και η Κύπρος έδωσαν μάχη στις Βρυξέλλες με την απειλή μπλοκαρίσματος των κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας. Το τελικό κείμενο θα μπορούσε να ήταν χειρότερο, αλλά σε γενικές γραμμές ικανοποιεί την Αθήνα και τη Λευκωσία. Η παράγραφος 20 των συμπερασμάτων αναφέρει ότι αν υπάρξουν μονομερείς ή προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας που θα παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο, η Ε.Ε. θα χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία και τις επιλογές που διαθέτει προκειμένου να προστατέψει τα συμφέροντά της και εκείνα των κρατών-μελών της. Το ελάττωμα της παραγράφου 20 είναι ότι αναφέρεται σε μελλοντικές παραβιάσεις, ενώ δεν έχουν σταματήσει οι τουρκικές παραβιάσεις στην Κυπριακή Δημοκρατία. Το ίδιο ελάττωμα υπάρχει και στην παράγραφο 17 των συμπερασμάτων που καταδικάζει την Τουρκία και την καλεί να απόσχει από μελλοντικές παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αλλά, την ίδια στιγμή που γράφονταν αυτά η Τουρκία παραβίαζε τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου. Επισημαίνεται ότι ανάλογες καταδίκες της Τουρκίας έγιναν και στο παρελθόν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 20ής Ιουνίου 2019 είχε δώσει οδηγίες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στον Ύπατο Αρμοστή Εξωτερικών Σχέσεων να υποβάλουν χωρίς καθυστέρηση επιλογές για κατάλληλα μέτρα που να περιλαμβάνουν και στοχευμένα μέτρα. Μετά από επτά μήνες επιβλήθηκαν στοχευμένα μέτρα στον διευθύνοντα σύμβουλο της κρατικής εταιρείας πετρελαίου της Τουρκίας και σε έναν διευθυντή της εταιρείας. Μέτρα επίσης επιβλήθηκαν πρόσφατα σε μια τουρκική ναυτιλιακή εταιρεία της οποίας το πλοίο παραβίασε το εμπάργκο όπλων στη Λιβύη.
Ανεξάρτητα από τις πολιτικές σκοπιμότητες που οδήγησαν στην υιοθέτηση ηπίων συμπερασμάτων, αποδεικνύεται ότι η Ε.Ε. είναι ανίκανη στην πράξη να διαφυλάξει τα συμφέροντά της, όπως κι αυτά των κρατών-μελών της. Δεν είναι σοβαρό, μετά από ενάμιση χρόνο συνεχών παραβιάσεων κυριαρχικών δικαιωμάτων κρατών-μελών, να προσφέρεται και πάλι από την Ε.Ε. ευκαιρία στην Άγκυρα να συνεχίζει τις παραβιάσεις της.
Η πρόταση που υπάρχει στην παράγραφο 21 για την πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο είναι και αυτή καταδικασμένη εκ προοιμίου να απορριφθεί από την Τουρκία, η οποία δεν αναγνωρίζει και δεν θέλει τη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε μια τέτοια διάσκεψη, επιμένοντας στη συμμετοχή των δύο κοινοτήτων της νήσου, γεγονός που απορρίπτει η Λευκωσία. Η συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στην τουρκική αντιπροσωπεία θα ήταν μια λύση, που όμως δεν θα γίνει αποδεκτή από την Τουρκία.
Ενδιαφέρον έχει επίσης το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν υιοθέτησε περιοριστικά μέτρα κατά της Λευκορωσίας, αλλά έδωσε οδηγίες στο Συμβούλιο Υπουργών να υιοθετήσει την απόφαση χωρίς καθυστέρηση. Αυτό επιτρέπει στη Λευκωσία και στην Αθήνα να προβάλουν εμπόδια στην υιοθέτησή του, σε περίπτωση που η Άγκυρα συνεχίσει τις προκλήσεις και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη εξακολουθήσουν να αρνούνται την επιβολή περιοριστικών μέτρων κατά της Τουρκίας.
Μια μικρή ένδειξη για το τι θα επακολουθήσει αποτελεί και η αντίδραση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών που με γραπτή του δήλωση θεωρεί ότι οι αποφάσεις της συνόδου της Ε.Ε. περιέχουν “θετικά στοιχεία”, αλλά βρίσκονται “μακράν της πραγματικότητας” και ουσιαστικά τις απορρίπτει αναφέροντας ότι θα συνεχίσει τις έρευνες στην Κύπρο. Η ανακοίνωση επίσης αναφέρει σχετικά με τις συνομιλίες Ελλάδας-Τουρκίας ότι αντικείμενό τους δεν θα είναι μόνο ο καθορισμός των θαλασσίων ζωνών, αλλά η διευθέτηση όλων των θεμάτων που αφορούν τα ελληνοτουρκικά.
Αντικειμενικά μπορεί να λεχθεί ότι η Ελλάδα και η Κύπρος πέτυχαν ό,τι μπορούσαν μέσα στο περίεργο κλίμα της Διάσκεψης Κορυφής. Θα πρέπει, στη συνέχεια, διμερώς να επιμείνουν στη διακοπή πωλήσεων όπλων στην Τουρκία σαν μια ελάχιστη πρακτική συμπαράσταση στην Αθήνα και στη Λευκωσία.
Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι για μια ακόμα φορά η Ε.Ε., με τις υποχωρήσεις που έκανε για να μη θιγούν τα οικονομικά συμφέροντα ορισμένων κρατών-μελών της στην Τουρκία, απέτυχε να διασφαλίσει τα κυριαρχικά δικαιώματα δύο κρατών-μελών της. Και στο σημείο αυτό μπορούμε να συμφωνήσουμε με τον Ερντογάν που χαρακτηρίζει την Ε.Ε. ως μια μη αποτελεσματική οργάνωση.
