Πριν από λίγες μέρες συνελήφθη στον Καναδά το μέλος του ISIS Abu Hazaifa al-Kanadi με την κατηγορία της τρομοκρατίας. Λάθος! Το πραγματικό του όνομα είναι Shehroze Chaudhry, υποστήριζε ψευδώς ότι ήταν μέλος του ISIS και ο λόγος για τον οποίο συνελήφθη από τις καναδικές αρχές ήταν για απάτη σχετιζόμενη με τους ισχυρισμούς του.
Θα ήταν μια ακόμα υπόθεση ενός μυθομανούς που κυνηγούσε τα 15 λεπτά δημοσιότητας που του αναλογούσαν, αν οι προεκτάσεις του δεν στοιχειοθετούσαν ένα μεγάλο μιντιακό σκάνδαλο με επίκεντρο τους New York Times και το νέο μοντέλο δημοσιογραφίας που πλήττει την αξιοπιστία της εμβληματικής αμερικανικής εφημερίδας.
Η κρίση στον τύπο και η ανάγκη για προσέλκυση νέων αναγνωστών ανάγκασε πολλά παραδοσιακά μέσα, μεταξύ αυτών τους NYT, αντί να επενδύσουν ακόμα περισσότερο στην ποιότητα και την ποσότητα της παρεχόμενης πληροφορίας, να καταφύγουν στην εύκολη και φτηνή λύση του γλαφυρού storytelling. Με σύνθημα “το πέρασμα από τη βαρετή καταγραφή γεγονότων στη συναρπαστική συλλογή αφηγήσεων” άρχισε να λάμπει το άστρο της Rukmini Callimachi. Κάνοντας χρήση της νέας και δημοφιλούς πλατφόρμας του podcast, επιχείρησε μια συγκινητική και διεισδυτική ματιά στο ISIS.
Το μελό ύφος της αφήγησης δίχασε αρχικά το παραδοσιακό κοινό των NYT, όμως η διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού επετεύχθη. Μαζί με τους νέους αναγνώστες (ή μήπως ακροατές;) ήρθαν και οι υποψηφιότητες για βραβείο Pulitzer και κάπου εκεί φάνηκε σαν να είχαμε ένα ακόμα επεισόδιο της κόντρας μεταξύ Boomers και Millenials με τους δεύτερους να προσπαθούν να πείσουν τους πρώτους να τους ακολουθήσουν στον 21ο αιώνα.
Όμως η σύλληψη του αυτοχρισμένου μαχητή του ISIS απέδειξε ότι κάτω από αυτή την επιδερμική διαμάχη υπήρχε ένα σοβαρότερο πρόβλημα. Ο Shehroze Chaudhry ήταν το κεντρικό πρόσωπο στα δέκα podcast που συγκρότησαν τη σειρά Caliphate. Για πάνω από δύο ώρες ο Chaudhry διηγείται με ανατριχιαστικές και αιματηρές λεπτομέρειες τη δράση του στη Συρία. Στα podcast της σειράς που ακολούθησαν τη μαρτυρία του, ειδικοί σε θέματα τρομοκρατίας ανέφεραν αντικρουόμενα στοιχεία σε σχέση με αυτά που διηγήθηκε ο ίδιος. Για παράδειγμα, όταν υποστήριζε πως βρισκόταν στη Ράκκα και μάλιστα περιέγραψε με όρους horror movie το πώς εκτέλεσε έναν “άπιστο” με δύο μαχαιριές στην καρδιά, μάλλον βρισκόταν στους παππούδες του στο Πακιστάν σύμφωνα με το διαβατήριο του. Όμως, ακριβώς λόγω της προβληματικής πολιτικής που βάζει την “ιστορία που κόβει την ανάσα” πάνω και από την εγκυρότητά της, οι αρχισυντάκτες του Caliphate επιδόθηκαν σε κοπτοραπτική, προκειμένου να ταιριάξουν κάπως χρονολογικά όσα ακούγονται στη σειρά.
Οι ζουμερές ιστορίες παρέμειναν με τη βοήθεια ενός χωροχρονικού ρετούς και κάπου στο έκτο επεισόδιο της σειράς ο ήρωάς μας εξαφανίστηκε, συμπτωματικά όταν άρχισαν να πληθαίνουν οι φωνές οι οποίες αμφισβητούσαν όσα κατέθετε.
Παράλληλα, οι ΝΥΤ άρχισαν να παίρνουν αποστάσεις μέσω editorial συντακτών που εξέφραζαν την δημοσιογραφική “παλαιά φρουρά”, αλλά όχι με ιδιαίτερα πειστικό τρόπο. Τα κλικ ήταν πάρα πολλά για να χαλάσει η ιστορία.
Και ενώ οι ψευδείς μαρτυρίες σε ένα, υποτίθεται, ερευνητικό ρεπορτάζ αποτελούν ήδη ικανή και αναγκαία συνθήκη για την καθολική του απαξίωση, υπάρχει και μια άλλη πλευρά εξίσου σημαντική. Ο τρόπος προσέγγισης του προβλήματος της ισλαμικής τρομοκρατίας και του ISIS, ειδικότερα. Είτε από σκοπιμότητα είτε από αφέλεια αποκρύπτεται εντελώς τι είναι αυτό που γέννησε το ISIS. Και αν η υπόθεση της Al Qaeda και του Osama bin Laden είναι ένας “σκελετός στη ντουλάπα” της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής κατά τη διάρκεια της σοβιετικής επέμβασης στο Αφγανιστάν, για το ISIS δεν υπάρχει καμία δικαιολογία.
Κάθε φορά που ξέσπαγε ένας εμφύλιος, ένα πραξικόπημα ή μια εθνοκάθαρση, η αναζήτησή των αιτιών που τα προκαλούσαν ήταν “συμβαίνουν αυτά εκεί κάτω”.
Το ISIS γεννήθηκε στο Ιράκ, για την ακρίβεια στο Ιράκ μετά τον πόλεμο. Στις φυλακές του Αμπού Γράιμπ, στην αποτυχημένη διαχείριση ενός εγκληματικού πολέμου και μιας ακόμα πιο εγκληματικής κατοχής που τον ακολούθησε. Η συστηματική απόκρυψη των επιπτώσεων της αμερικανικής επέμβασης επιτρέπει την παρουσίαση φαινομένων τύπου ISIS ως συμπτώματα μιας προσέγγισης την οποία πρώτοι εισήγαγαν οι Βρετανοί και Γάλλοι αποικιοκράτες στην Αφρική.
Κάθε φορά που ξέσπαγε ένας εμφύλιος, ένα πραξικόπημα ή μια εθνοκάθαρση, η αναζήτησή των αιτιών που τα προκαλούσαν ήταν “συμβαίνουν αυτά εκεί κάτω”. Μια βολική δικαιολογία για να μην αναφερθούν οι ολέθριες συνέπειες της αποικιοκρατίας στη διάλυση της κοινωνικής συνοχής των αφρικανικών πολιτισμών. Μια δικαιολογία τόσο βολική που υιοθετήθηκε αυτούσια και από τους Αμερικανούς για το χάος που άφηνε πίσω τους κάθε είδους βίαιη επέμβαση από την Κεντρική Αμερική μέχρι τη Μέση Ανατολή.
Για κακή τύχη της ιστορικής αλήθειας και της αληθινής δημοσιογραφίας, όλα αυτά δεν χωράνε στις “βιωματικές αφηγήσεις των πρωταγωνιστών”. Θα συνεχίσουμε να διαβάζουμε και να ακούμε μυθικές μαρτυρίες ανθρώπων που τα ξέρουν από μέσα, υλικό που θα θυμίζει περισσότερο κατασκοπευτικό θρίλερ του John le Carré.
Το μιντιακό τέρας που γεννήθηκε για να δικαιολογήσει τις πολεμικές επιχειρήσεις μετά την 11η Σεπτέμβρη έχει γεννήσει άλλα μικρά τέρατα γύρω του που έχουν χαράξει αυτόνομη πορεία, όπως το Russiagate, η Ισλαμοφοβία, το QAnon και κάθε είδους εξωφρενικής κι ανυπόστατης θεωρίας συνωμοσίας. Αν και με μια δεύτερη σκέψη, ένα podcast με τον πρώην αντιπρόεδρο των ΗΠΑ και αρχιτέκτονα της εισβολής στο Ιράκ, Dick Cheney να εξομολογείται βιωματικά τα πεπραγμένα του θα είχε ομολογουμένως μεγάλο ενδιαφέρον.
