Το Ναγκόρνο Καραμπάχ επανέρχεται στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας με τη σημερινή συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν στο Στέιτ Ντηπάρτμεντ.
Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο παραλαμβάνοντας τη σκυτάλη των ειρηνευτικών διαβουλεύσεων από τον Ρώσο ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ, θα επιχειρήσει και εκείνος με τη σειρά του την προώθηση, υποτίθεται, της διαπραγμάτευσης για «βιώσιμη εκεχειρία» και την έναρξη ουσιαστικής διαδικασίας εξεύρεσης πολιτικής λύσης που θα τερματίσει τις συγκρούσεις.
Οι προσδοκίες για εξελίξεις που θα εξασφαλίσουν σύντομα την ειρήνη στην περιοχή δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλες.
Η παρούσα σύγκρουση, όπως και άλλες κρίσεις που εκδηλώνονται «συμπτωματικά» αυτή την περίοδο στην ευρύτερη περιοχή, σε μέρος των συνόρων της Ρωσίας, φαίνεται να «εξυπηρετεί» τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Ουάσιγκτον έναντι της Μόσχας.
Πέρα από τους μεγάλους παίχτες, όμως, υπάρχουν οι «παράλληλες κινήσεις» περιφερειακών δυνάμεων με πρώτη την Τουρκία που απροκάλυπτα αξιοποιεί και τροφοδοτεί την κρίση για τις δικές της γεωπολιτικές επιδιώξεις.
Σε κάθε περίπτωση, η απαρχή αυτού του σύνθετου παζλ εξελίξεων χάνεται στο βάθος του χρόνου. Η αρμενικής καταγωγής Δρ. Ταλίν Παπαζιάν,(Dr. Taline Papazian) λέκτορας στο τμήμα Μεσανατολικών Σπουδών του πανεπιστημίου Aix-Marseille, μας βοηθά να αποκτήσουμε μία εναργέστερη εικόνα υπό το πρίσμα της Ιστορίας αλλά της ειδικού επί των συγκρούσεων στον Νότιο Καύκασο για ό,τι συμβαίνει εδώ και βδομάδες στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ.
Μία περιοχή με αρμενικό, εδώ και αιώνες, πληθυσμό που κάτω από τις ιδιαίτερες ιστορικές συνθήκες και γεγονότα εκχωρήθηκε στο Αζερμπαϊτζάν, ο λαός του οποίου «μοιράστηκε» και ζει όχι μόνον στα στενά σύνορα του αζερικού κράτους αλλά του σημερινού Ιράν.
Όπως μας εξηγεί η ίδια στο πλαίσιο επικοινωνίας που είχαμε μαζί της διαδικτυκώς, το επίπεδο και η ποιότητα της τουρκικής ανάμιξης στη σύγκρουση του Καραμπάχ από τη μεριά του Αζερμπαϊτζάν “είναι γεγονός πρωτοφανές” από το 1920. «Υπάρχει επίσης ένας συνδυασμός παραγόντων που εξηγεί το «γιατί τώρα». Η οικονομική παρακμή του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας είναι ένας από αυτούς» τονίζει.
Μία “πολυπαραγοντική” σύγκρουση
Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος που να εξηγεί γιατί διαδραματίζεται τώρα ο τελευταίος γύρος συγκρούσεων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ;
Για να απαντήσει κάποιος σε αυτή την ερώτηση θα πρέπει να αναρωτηθεί ποιος επωφελείται ή ποιος πιστεύει πως επωφελείται από τον σημερινό πόλεμο.
Οι Αρμένιοι στο Καραμπάχ δεν έχουν κανέναν λόγο να ξεκινήσουν εχθροπραξίες: από στρατιωτική άποψη ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της ιστορικής περιοχής του Ναγκόρνο Καραμπάχ από το 1994, όταν τελείωσε ο πρώτος πόλεμος με εκεχειρία. ‘Έκτοτε, η περιοχή έγινε ντε φάκτο κρατίδιο με αυτόνομους θεσμούς, συμπεριλαμβανομένου ενός στρατού. Η κίνηση πηγάζει από μακρόχρονες ιστορικές διεκδικήσεις επανένωσης των Αρμενίων του Αρτσάκχ με τη Δημοκρατία της Αρμενίας, που επανεμφανίστηκε ζωηρά τα τελευταία χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης.
Από την άλλη πλευρά, το Αζερμπαϊτζάν έμεινε ανικανοποίητο από το στάτους κβο που επικράτησε στην περιοχή μετά το 1994 και δεν το έκρυψε. Παρόλα αυτά, και μολονότι ο αζέρικος στρατός ήταν πιο πολυάριθμος και καλύτερα εξοπλισμένος, το Αζερμπαϊτζάν έχασε τον πρώτο πόλεμο. Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, τα έσοδα από την εκμετάλλευση πετρελαίου και φυσικού αερίου επέτρεψαν στο Αζερμπαϊτζάν να αυξήσει τις ποσότητες όπλων συμπεριλαμβανομένων σύγχρονων και ιδιαίτερα εξεζητημένων οπλικών συστημάτων. Το Αζερμπαϊτζάν ήταν πρόθυμο για στρατιωτικά αντίποινα.
Τον Απρίλιο του 2016, το Αζερμπαϊτζάν προσπάθησε να ανακτήσει έλεγχο της περιοχής μέσω επιχείρησης-καταιγίδας «blietzkrieg». Αυτή η επιχείρηση έμεινε γνωστή σαν «πόλεμος των τεσσάρων ημερών». Αν και παρουσιάστηκε από το Αζερμπαϊτζάν σαν «αποφασιστική νίκη» (χάρη σε μικρά τμήματα εδάφους που κατάφεραν να ανακτήσουν στο βόρειο τομέα της Γραμμής Επαφής), στην πραγματικότητα δεν βοήθησε τις αντιμαχόμενες πλευρές να προχωρήσουν πιο κοντά σε μία απόφαση. Αλλά αυτό το νέο επεισόδιο είναι διαφορετικό γιατί το επίπεδο και η ποιότητα της τουρκικής ανάμιξης στη σύγκρουση του Καραμπάχ από τη μεριά του Αζερμπαϊτζάν είναι γεγονός πρωτοφανές από το 1920.
Υπάρχει επίσης ένας συνδυασμός παραγόντων που εξηγεί το «γιατί τώρα». Η οικονομική παρακμή του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας είναι ένας από αυτούς.
Ο δεύτερος είναι η πολιτική απονομιμοποίηση των δύο ηγετών στο κοινό όπου απευθύνονται στο εσωτερικό των χωρών τους: Ο Πρόεδρος Αλίεφ κυβερνά το Αζερμπαϊτζάν πάνω από 15 χρόνια. Η δομή εξουσίας δεν είναι μόνον σθεναρώς απολυταρχική αλλά και οικογενειοκρατική, κληρονομική: πριν από αυτόν, κυβερνούσε ο πατέρας του Χαϊντάρ Αλίεφ πρώην μέλος του Πολιτικού Γραφείου της ΕΣΣΔ, ήταν πρόεδρος (1993-2003). Και μετά από αυτόν ανέλαβε ο γιος του Ιλχάμ, και μετά ο καλύτερος υποψήφιος είναι η σύζυγος του Προέδρου Μεϊριμπάν Αλίεβα.
Όσον αφορά τον Πρόεδρο Ερντογάν, μετά την υποτιθέμενη απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, ανέπτυξε απροκάλυπτα υπερθνικιστικές πολιτικές, τις οποίες «πάντρεψε» με θρησκευτική ιδεολογία. Η Τουρκία έχει γίνει ο παίχτης ταραξίας ουσιαστικά σε όλα τα στρατηγικά θέατρα όπου υπάρχουν διεθνείς συμμαχίες ασφαλείας, ξεκινώντας από την Συρία και τη Λιβύη, την Αίγυπτο, την Ανατολική Μεσόγειο, την Κύπρο, την Ελλάδα, και τώρα την Αρμενία. Οσοι γνωρίζουν έστω και ελάχιστα Οθωμανική Ιστορία, βλέπουν διάφανα τη σχέση αιτίας ανάμεσα σε αυτές τις διάφορες επεμβάσεις.
Ιστορικές “εκκρεμότητες”
_Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στο Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι αρμενικός ενώ η γη, από τεχνικής άποψης ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν; Γιατί, από την άλλη, ορισμένοι Αζέροι κατοικούν στο γειτονικό Ιράν;
Για να απαντήσει κανείς εντός των ορίων του πρόσφατου παρελθόντος, θα πρέπει να θυμίσουμε ότι το Ναγκόρνο Καραμπάχ υπέφερε από την ίδια αβεβαιότητα το 1918, όταν οι καυκάσιες Δημοκρατίες της Γεωργίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας έγιναν ανεξάρτητες: η περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ κατοικούνταν κατά 90% από Αρμένιους, ενώ οι κάτω περιοχές του Καραμπάχ κυρίως από Αζέρους (την περίοδο εκείνη ονομάζονταν Τάταροι, ή Τουρκοτάταροι από τη ρωσική αυτοκρατορική κυβέρνηση).
Οι Αρμένιοι της Άνω περιοχής του Καραμπάχ ζήτησαν και πάλεψαν για την ένωσή τους με την πρόσφατη τότε ανεξάρτητη δημοκρατία της Αρμενίας. Ο Στάλιν, που ανέλαβε τα ζητήματα του Καυκάσου το 1921, ακριβώς μετά την σοβιετικοποίηση τριών καυκασιανών δημοκρατιών ( Γεωργία, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν) είχε μία εθνική πολιτική στη βάση του «διαίρει και βασίλευε». Γι’ αυτό και αποφάσισε να θέσει την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ εντός της σοβιετικής δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, ενάντια στη βούληση του πληθυσμού. Ακόμη και ενάντια στη λογική της τότε οικοδόμησης σοβιετικού κράτους που συνήθως ήταν μία εθνότητα ανά έδαφος.
Το ζήτημα παρέμεινε υποτονικό ως το 1965 και μετά, ώσπου έγινε ο Γκορμπατσόφ Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης.
Το 1988, οι Αρμένιοι στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και στην Αρμενία ξεκίνησαν ένα εθνικό κίνημα ανεξαρτησίας, με το οποίο οι Αρμένιοι του Ναγκόρνο Καραμπάχ ζήτησαν την ένωσή τους με την Αρμενία. Ως τότε, το Αζερμπαϊτζάν έβλεπε το Ναγκόρνο Καραμπάχ ως αδιαπραγμάτευτη «περιουσία» του. Απάντησαν στις ειρηνικές διαδηλώσεις με μαζικές διώξεις Αρμενίων του Αζερμπαϊτζάν (Σουμγκάιτ 1988, Γκάντζα 1989, Μπακού 1990). Τα πράγματα ξέφυγαν και οι μεταξύ τους βίαιες συγκρούσεις οδήγησαν στον πρώτο πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Σε ό,τι αφορά το Ιράν, υπάρχουν εκεί τουλάχιστον 15 εκατομμύρια Αζέροι που ζουν στο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας. Εκεί, χρειάζεται κάποιος να επανέλθει στην περίοδο αυτοκρατοριών στην περιοχή της Υπερκαυκασίας. Το Αζερμπαϊτζάν αποτελούνταν από δύο επαρχίες: το βόρειο και το νότιο Αζερμπαϊτζάν. Μετά από διαδοχικούς πολέμους μεταξύ Ρωσίας και Ιράν, οι συμφωνίες του Γκολεστάν (Golestan, 1813) και Τορκμαντσέι (Torkmatchay, 1828) καθόρισαν νέα σύνορα ανάμεσα στις δύο αυτοκρατορίες. Σημειώστε ότι την περίοδο εκείνων των συμφωνιών, οι Τατάροι της Τουρκίας δεν είχαν τη δυναμική δημιουργίας έθνους-κράτους και το Αζερμπαϊτζάν είχε το όνομα μίας επαρχίας, και γι’ αυτό δεν υπήρχαν πολιτικές διαμαρτυρίες για αυτή την αλλαγή συνόρων.
Η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν (το καυκασιανό τμήμα) δημιουργήθηκε για πρώτη φορά το 1918. Το Αζερμπαϊτζάν έγινε τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης το Μάιο του 1920, με το Ναγκόρνο Καραμπάχ να είναι «μήλον Έριδος» μεταξύ των δημοκρατιών του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, και διαπραγματευτικό χαρτί για την κεμαλική Τουρκία.
Έξι μήνες μετά, η Αρμενία και η Γεωργία εντάχθηκαν επίσης στη Σοβιετική Ένωση, ενώ ο Στάλιν «έλυσε» το ζήτημα του Ναγκόρνο –Καραμπάχ (παραχωρώντας το ως έδαφος του Αζερμπαϊτζάν) προς τέρψιν της Τουρκίας.
Ο παράγοντας “Τουρκία”
Βλέπετε καθόλου παράταιρους εταίρους στη σύγκρουση; Συμφωνείτε με ορισμένους αναλυτές που αντιλαμβάνονται πως υπάρχει ένα «παράξενο τρίγωνο» μεταξύ Αρμενίας (μία Χριστιανική χώρα), που ζήτησε προσφάτως από το Ισραήλ (μία βασικώς εβραϊκή χώρα) να σταματήσει τις πωλήσεις όπλων στο Αζερμπαϊτζάν (μία σιιτική χώρα, όπως και το Ιράν που αντιμετωπίζεται ως εχθρός από το Τελ Αβίβ);
Ο μόνος πραγματικός παράταιρος εταίρος σε αυτή τη σύγκρουση είναι, για μία ακόμη φορά, η Τουρκία. Όμως αυτό δεν προκαλεί έκπληξη: η Τουρκία πάντα υποστήριζε ότι οι Αζέροι και οι Τούρκοι είναι ένας λαός σε δύο χώρες. Εντούτοις, η έκταση κατά την οποία ο πρόεδρος Αλίεφ παραμένει στην πραγματικότητα υπεύθυνος για τις αποφάσεις στον στρατιωτικό τομέα στη χώρα του εγείρουν ερωτηματικά και ανησυχίες.
Σε ό,τι αφορά το Ισραήλ, το ζήτημα που τίθεται δεν είναι θρησκευτικού επιπέδου (που είναι δευτερεύον σε αυτή τη σύγκρουση, παρά την παρουσία τζιχαντιστών μισθοφόρων που έχει μετασχηματίσει κάπως τα πράγματα). Το Ισραήλ είχε στρατηγική σχέση με το Αζερμπαϊτζάν: για δεκαετίες το Ισραήλ έκτιζε μία πολιτική αποσύνδεσης με «αποδεκτούς» Μουσουλμάνους εταίρους. Για το Τελ Αβίβ, το Μπακού είναι ένα καλό μέρος από όπου μπορείς να κοιτάξεις το παραδοσιακά εχθρικό Ιράν. Αυτή η σχέση προέκυψε με τη μεσολάβηση της Τουρκίας. Η Αρμενία έχει όντως ζητήσει από το Ισραήλ να σταματήσει να εξοπλίζει το Αζερμπαϊτζάν με όπλα, τουλάχιστον στη διάρκεια του σημερινού πολέμου, δεδομένης της ποιότητας και των τύπων των ισραηλινών όπλων που είναι βαριά και χρησιμοποιούνται εναντίον μη στρατιωτικών υποδομών και πολιτών. Δυστυχώς, υπάρχουν αξιόπιστες πληροφορίες που αναφέρουν πως το Αζερμπαϊτζάν επωφελήθηκε από τις τελευταίες προμήθειες πολεμοφοδίων από το Ισραήλ τις τελευταίες μέρες, και πως η ανθρωπιστική εκεχειρία, που ανακοινώθηκε με τη μεσολάβηση της Ρωσίας στις 10 Οκτώβρη, αξιοποιήθηκε για ανεφοδιασμό με νέα στρατεύματα και πυρομαχικά.
Η ηθική πλευρά αυτής της σχέσης είναι ιδιαιτέρως προβληματική. Το ισραηλινό κράτος ιδρύθηκε μετά την εξολόθρευση των Εβραίων της Ευρώπης από τη Ναζιστική Γερμανία. Το σύγχρονο αρμενικό κράτος είναι τμήμα της Αρμενίας που γλίτωσε από τη γενοκτονία του 1915-1918, γιατί ήταν τμήμα της ρωσικής αυτοκρατορίας. Όχι μόνον το Ισραήλ δεν έχει αναγνωρίσει την γενοκτονία των Αρμενίων, όχι μόνον συμμαχεί με την Τουρκία του Ερντογάν και το Αζερμπαϊτζάν του Αλίεφ, που μόνο αποδεκτοί εταίροι δεν είναι, αλλά επίσης εξακολουθεί να πουλά και άλλα όπλα στο Αζερμπαϊτζάν, το οποίο δεν κρύβει πως θέλει να εκκενώσει το Καραμπάχ από τους Αρμένιους. Ενέργειες γεωπολιτικής θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνουν και την ανθρωπιστική πλευρά μέσα στις παραμέτρους τους, εάν επιθυμούμε να αποτρέψουμε μεγαλύτερες καταστροφές. Δυστυχώς, αυτές οι προοπτικές δεν φαίνονται καλές.
Εξωτερική πολιτική “αλά τούρκα“
Ποιος είναι ο ρόλος της Τουρκίας στην περιοχή; Ποια είναι τα κοινά συμφέροντα Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν; Αυξάνει αυτό την ένταση στις σχέσεις Άγκυρας-Τεχεράνης και μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας;
Τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, ο ρόλος της Τουρκίας στον Καύκασο δεν ήταν τόσο αποσταθεροποιητικός. Η Τουρκία θέσπισε στρατηγικές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν στη βάση του «ένας λαός, δύο χώρες». Οι γλώσσες των Αζέρων και των Τούρκων είναι πολύ κοντά και ο ένας καταλαβαίνει τον άλλο εύκολα. Με τη Γεωργία, η Τουρκία έχει επίσης καλές σχέσεις. Η Γεωργία επιθυμεί να ενταχθεί σε όλους τους δυτικούς θεσμούς εδώ και τουλάχιστον 15 χρόνια, επομένως, από αυτή την άποψη, συγκλίνουν τα συμφέροντα των δύο χωρών. Σε ό,τι αφορά την Αρμενία, ποτέ δεν σύναψαν σχέσεις οι δύο χώρες. Η Τουρκία έκλεισε τα σύνορά της με την Αρμενία το 1993 στο πλαίσιο αντιποίνων για την προέλαση των αρμενικών ενόπλων δυνάμεων στον πρώτο πόλεμο του Ναγκόρνο – Καραμπάχ.
Τη δεκαετία του 2000, η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας πλησίαζε περισσότερο τους γείτονές της. Ταυτοχρόνως ενεπλάκη στη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ, με ενδείξεις συμφιλιωτικές. Με την Αρμενία υπέγραψε πρωτόκολλο σε επίπεδο αρχηγών κρατών το 2009. Το πρωτόκολλο ήταν ωστόσο αρκετά αμφιλεγόμενο, καθώς είχε συνδέσει την καθιέρωση αμοιβαίων σχέσεων με την επίλυση της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, και επίσης ανέθετε το ζήτημα αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων από την Οθωμανική Τουρκία σε διμερή επιτροπή ιστορικών, πράγμα αρκετά προβληματικό δεδομένου του τρόπου με τον οποίο το τουρκικό κράτος χρηματοδοτεί γενιές «επίσημων ιστορικών» με βασικό καθήκον την υποστήριξη της τουρκικής πολιτικής άρνησης της γενοκτονίας. Το πρωτόκολλο ποτέ δεν εφαρμόστηκε, ουσιαστικά, γιατί τα κοινοβούλια σε Τουρκία και Αρμενία αρνήθηκαν να το επικυρώσουν. Αυτό ήταν και το τέλος της τουρκικής πολιτικής «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες», σε ό,τι αφορά την Αρμενία.
Τη δεκαετία του 2010, οι πολιτικές του Ερντογάν έγιναν περισσότερο απροκάλυπτα νέο-οθωμανικές με χαρακτηριστικό μία «εύθραυστη ισορροπία» ψυχρής εχθρικότητας με επίχρισμα απειλητικότερης κατεύθυνσης. Η Τουρκία επιβάλλεται σε πολλά θέατρα. Ένα από αυτά είναι οι σχέσεις της με τη Ρωσία, που ήταν πάντα ένα μίγμα ανταγωνισμού και συνέργειας. Η Ρωσία και η Τουρκία, αλλά και το Ιράν, έχουν ισχυρά συμφέροντα στο Νότιο Καύκασο. Καθώς ο ένας γίνεται πιο αδύναμος, ο άλλος επιχειρεί να επωφεληθεί. Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία και η Τουρκία συγκρούστηκαν σε πολλά θέατρα ένοπλων συγκρούσεων της Μέσης Ανατολής. Η Τουρκία τώρα ξεκινά μία νέα πρόκληση στη Ρωσία, δοκιμάζοντας τις αντιδράσεις της. Οι σκοποί είναι πολλαπλοί. Σε ό,τι αφορά ειδικά το Ναγκόρνο Καραμπάχ, η Τουρκία θέλει να αλλάξει το πλαίσιο διαπραγμάτευσης και να γίνει ένας από τους μεσολαβητές. Αλλά η Τουρκία έχει στρατηγικούς σκοπούς που ξεπερνούν το Καραμπάχ, καθώς ξεκάθαρα κοιτάζει προς τις τουρκόφωνες χώρες της Κεντρικής Ασίας, με μοναδική εξαίρεση το Τατζικιστάν.
Όλα αυτά, βεβαίως, κάνουν τις σχέσεις με τη Μόσχα πιο σύνθετες. Επομένως, μία ανοικτή σύγκρουση μεταξύ τους, ιδιαίτερα σε μία τόσο μικρή περιοχή όσο το Ναγκόρνο Καραμπάχ, είναι απίθανη. Σε ό,τι αφορά το μεγάλο πλαίσιο πραγμάτων αυτών των δυνάμεων, το ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι απλώς ένα διαπραγματευτικό χαρτί. Όμως για τους Αρμένιους του Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.
Αναζητώντας λύση…
Ποια θα μπορούσε να είναι σήμερα η λύση στο πρόβλημα του Ναγκόρνο – Καραμπάχ;
Η απάντηση προέρχεται από την προοπτική που μόλις έδωσα: Επαναλαμβάνω, και δεν πρόκειται για σχήμα μεταφοράς, για τους Αρμένιους το Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Αντιστέκονται σε ένα, εντόνως αυταρχικό και διεφθαρμένο, Αζερμπαϊτζάν, που ασκεί βία ακόμη και στους δικούς του πολίτες, όπως δείχνει η συμπεριφορά του σε εθνοτικές μειονότητες (Talysh, Lezquis).
Ήδη από το 1991, όταν η αυτόνομη περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ αποσχίστηκε από την ΕΣΣΔ, η ασφάλεια των πληθυσμών βρισκόταν στο επίκεντρο. Εκείνη την περίοδο, η διεθνής κοινότητα κατά κάποιο τρόπο συμφώνησε πως θα αναγνώριζε την ένωση 15 δημοκρατιών αλλά όχι άλλη, από το φόβο να μην φανούν πόσα πολλά νέα κρατίδια δημιουργήθηκαν. Οι Αρμένιοι έπρεπε να καταφύγουν στον πόλεμο για να εξασφαλίσουν ότι η τύχη τους δεν θα εξαρτάται ούτε θα έμενε στα χέρια του Μπακού.
Σήμερα, κάνουν ακριβώς αυτό, γιατί το να επανέλθει στην περιοχή η αζέρικη κυριαρχία ισοδυναμεί με αποδοχή γενοκτονίας. Ο πρόεδρος του Άρκτσαχ το ξεκαθάρισε: “Σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις στη διάρκεια αυτού του πολέμου, πως οι Αρμένιοι θα πρέπει να θυμούνται πάντα πως ο μέσος Αζέρος δεν είναι υπεύθυνος για τις αποφάσεις της κυβέρνησής του και πως το κανένα μίσος δεν οδηγεί τις πράξεις τους. Γίνεται πόλεμος και σίγουρα δεν θα προσποιηθώ πως ένας πόλεμος μπορεί να είναι «καθαρός»”. Όμως το επίπεδο παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των εγκλημάτων πολέμου που βλέπουμε από τη μεριά των αζερικών ένοπλων δυνάμεων είναι το είδος που μπορεί να παράξει μόνον ένας κρατικός χορηγός συστηματικής μισαλλοδοξίας.
Επομένως, οποιαδήποτε λύση στη σύγκρουση του Ναγκόρνο Καραμπάχ θα πρέπει να ξεκινήσει από τι μπορούμε να εξασφαλίσουμε σε ό,τι αφορά την εξασφάλιση της σωματικής ασφάλειας του πληθυσμού εκεί. Οι Αρμένιοι μάχονται μόνοι με την ελπίδα πως τα αδέλφια τους , οι σύζυγοι, οι μητέρες, οι ηλικιωμένοι θα ζήσουν. Υπό την έννοια του διεθνούς δικαίου, υπάρχει μόνον ένα πράγμα που μπορεί να αναγνωρίσει το δικαίωμα της ύπαρξης ενός λαού και αυτό είναι η διά νόμου (de jure) αναγνωρισμένη ανεξαρτησία.
