Πάει καιρός που μιλάμε για το άθλιο ξαναγράψιμο της Ιστορίας. Συχνά λείπει η έστω εγκυκλοπαιδική γνώση, πολλώ μάλλον η βαθύτερη πολιτική, για να εξηγούμε το «άθλιο», με συμφέροντα κι ονόματα. Οπότε έχοντας μπουχτίσει από τους χάρτες της παρουσιαζόμενης ως τουρκικής και δη ερντογανικής, γεωστρατηγικής μεγαλομανίας, είπα να εμπλουτίσω τις γεωγραφικές μας χαρτογραφικές γνώσεις.
Και νάτη νάτη πετιέται κι ανδριεύει και θεριεύει (συγγνώμη ποιητή μου) ενώπιον των οφθαλμών μου, η χαρτογράφηση της Συμφωνίας της Ερυθράς Γραμμής. Έτσι λοιπόν εντυπωσιακά, βλέπει κανείς ανατριχιαστικές ομοιότητες σε δύο χάρτες με απόσταση περίπου εκατό χρόνων.
Η Συμφωνία υπογράφτηκε 31 Ιουλίου του 1928 από τους μετόχους της IPC, της Ιρακινής Πετρελαϊκής Εταιρείας, μεταξύ των πετρελαϊκών εταιρειών που τότε είχαν άλλα ονόματα, αλλά πολύ σύντομα απέκτησαν αυτά που ξέρουμε σήμερα. BP, SHELL, TOTAL, EXXONMOBILE, αλλά και τον κύριο 5%, παρατσούκλι του αρμένιου επιχειρηματία Calouste Gulbenkian. Σκοπός της Συμφωνίας ήταν ο σχηματισμός ενός μονοπωλιακού καρτέλ, το οποίο θα εκμεταλλευόταν με κάθε τρόπο το πετρέλαιο των εδαφών της κατακερματισμένης πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η συμφωνία της Ερυθράς Γραμμής περιείχε τη ρήτρα της «υπέρ πάντων προάσπισης των συμφερόντων του κονσόρτσιουμ», χαρακτηρίζοντας το πετρέλαιο μονοπωλιακό αγαθό, και παρέχοντας το δικαίωμα στις πολυεθνικές εταιρείες να εμποδίζουν, παντί τρόπω, σε οποιονδήποτε τρίτο, την εξόρυξη στην περιοχή.
Μερικές δεκαετίες μετά, με πρωτοβουλία του Σάχη της Περσίας και παίκτες Άραβες ηγεμόνες, που τότε δε σφάζονταν ακόμη μεταξύ τους και με το Ιράν-Περσία, για θρησκευτικές αποχρώσεις του ισλαμισμού, η Συμφωνία κλονίζεται, τα κράτη της περιοχής ανεξαρτητοποιούνται ( ; ), και μπαίνουν οι βάσεις της δημιουργίας του γνωστού μας ΟΠΕΚ, σταδιακά από το 1961 ως την 1/6/1972, οπότε και οι εγκαταστάσεις του πετρελαίου του Ιράκ εθνικοποιούνται από την επαναστατική κυβέρνηση της Βαγδάτης.
Ο άνθρωπος – κλειδί
Ο άνθρωπος κλειδί είναι ο Γκιουλμπενκιάν. Από μεγάλη εμπορική αρμένικη οικογένεια Χριστιανών της Καππαδοκίας, γεννημένος στο Σκούταρι της Πόλης, οθωμανικής υπηκοότητας. Ο πατέρας του, πριν να εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη, είχε αγοράσει μεγάλες εκτάσεις που πιθανολογούνταν ότι έχουν πετρέλαιο (τελικά φυσικό αέριο), στις περιοχές του Καυκάσου, εκεί που λέμε σήμερα ότι σκοτώνονται Αρμένιοι και Αζέροι… Ο μικρός Καλούστ σπουδάζει στη Μασσαλία, στο King’s College του Λονδίνου, παίρνει πτυχίο μηχανικού πετρελαίου, εξειδικεύεται στη ρωσική εξόρυξη στο Μπακού, και τραβάει το 1891 την προσοχή της Υψηλής Πύλης. Το Οθωμανικό Υπουργείο Πετρελαίου, του αναθέτει μελέτη – καταγραφή των κοιτασμάτων στη Μεσοποταμία τότε, κι ακόμα παραπέρα. Λίγο πριν τελειώσει ο αιώνας (19ος), το αντιαρμενικό κίνημα φουντώνει και η οικογένεια καταφεύγει στην Αίγυπτο. Ο Καλούστ μιλάει άπταιστα αρμενικά, τουρκικά, γαλλικά, αγγλικά, ρωσικά, και φαρσί. Αναπτύσσεται ευθέως ανάλογα με το «απίστευτο ταλέντο του» στις διαπραγματεύσεις. Συνδυάζει δυτική μόρφωση, ανατολίτικη ευστροφία στα παζάρια, προσαρμόζεται σε διαφορετικές δράσεις, λαμβάνει βρετανική υπηκοότητα (η Αίγυπτος είναι υπό αγγλική κατοχή τότε), παίζει ρόλο σε όποια πολυεθνική στήνεται στις αρχές του εικοστού αιώνα γύρω από το μαύρο χρυσό, πιάνει φιλίες με το Σουλτάνο και το Βεζύρη, και θεωρείται πιο πλούσιος κι από τον Ροκφέλερ. Κρατάει ποσοστά σ’ όλα τα επενδυτικά σχήματα, άκομα κι όταν αλλάζουν μετά το 1913-14, γίνεται « ο mr 5%», ο πραγματικός δημιουργός της Συμφωνίας της Ερυθράς Γραμμής, που ακολουθεί με τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1922. Είχε υποχρεώσει τις μεγάλες δυνάμεις – παίκτες να προσλαμβάνουν 5% Αρμένιους εργάτες σε όλες τους τις μπίζνες. Συκοφαντήθηκε ως Αρμένιος πατριώτης εθνικιστής, καυτηριάζοντας οποιαδήποτε πλευρά δεν στήριζε το αρμενικό ζήτημα και δεν κατήγγειλε την αρμενική γενοκτονία. Το ’22 εγκαταλείπει το Λονδίνο κι εγκαθίσταται στο Παρίσι μέχρι το ’42. Τα λεφτά ήταν πολλά και τα συμφέροντα περισσότερα. Συμμετέχει στην περσική διπλωματική αποστολή στο Παρίσι, ακολουθεί τη γαλλική κυβέρνηση στο Βισύ, το Λονδίνο τον χαρακτηρίζει προδότη της Αγγλίας και του κατάσχει το ποσοστό στις εταιρείες που ήλεγχαν οι Άγγλοι. Μετά τον Β’ Π.Π., οι Άγγλοι τού επέστρεψαν το ποσοστό του, αλλά ο Καλούστ δεν τους συγχώρεσε ποτέ. Εγκαταστάθηκε στη Λισσαβώνα,, όπου υπάρχει και το Ιδρύμα και Μουσείο Γκιουλμπενκιάν. Όταν πέθανε το 1955, με τη διαθήκη του αποκλήρωνε το γιο του για εκκεντρικό και έκλυτο βίο, και προς κατάπληξη, ειδικώς των Άγγλων, απαίτησε, όπως και έγινε, να επιστραφούν όλοι οι πίνακες και τα έργα τέχνης που είχε δώσει σε διαφορά μουσεία, κυρίως του Λονδίνου, πίσω στο δικό του, στη Λισσαβώνα.
Ίδιοι χάρτες – Ίδιοι παίκτες
Η συλλεκτική καλλιτεχνική του δράση επισκίασε ως και σήμερα την άρμενο-οθωμανικη-πολυεθνική του πετρελαϊκή δράση. Κι όμως, είναι το χέρι που χάραξε το χάρτη της Συμφωνίας της Ερυθράς Γραμμής, που σήμερα βαφτίζουν Γαλάζια Πατρίδα, ο Ερντογάν κι οι σύμμαχοί του, θεωρώντας το, χέρι οθωμανικής ιδιοκτησίας, αλλά κομμένο ως αρμενικό. Πρακτικά, ο Γκιουλμπενκιάν είναι ο άνθρωπος που έφερε εκτός των άλλων τους Αμερικανούς στη Μέση Ανατολή. Εκεί που το 1954, ένα χρόνο δηλαδή πριν πεθάνει ο Γκιουλμπενκιάν, μπήκαν και οι…Έλληνες (προφανής σαρκασμός) διά του Αριστοτέλη Ωνάση, με τη Συμφωνία της Τζέντα με την αραβοαμερικανική εταιρεία πετρελαίου ARAMCO. Όμως εκείνο το παλιότερο «παντί τρόπω» της Ερυθράς Γραμμής, κόστισε ακριβά στον Έλληνα μεγιστάνα, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία… Άλλωστε επέλεξα τη λέξη Ερυθρά αντί για Κόκκινη στο Red Line Agreement, γιατί σιχάθηκα τις κόκκινες γραμμές, που τα θηριώδη πολυεθνικά συμφέροντα βάζουν και ξεβγάζουν, πουλάνε κι αγοράζουν, μαζί με μύθους ειδύλλια, γάμους, διαζύγια, γλέντια, φρου-φρου κι αρώματα, στα πόπολα. Τότε με Επίκαιρα στο σινεμά, φωτό στα περιοδικά και τις εφημερίδες. Μετά στην τηλεόραση, και τώρα και σ’ αυτή και στο διαδίκτυο, με χάρτες που διαφημίζονται ως αναπόδραστες γεωπολιτικές ανακατατάξεις κι άλλα τέτοια βαρύγδουπα. Αυτά τα παιχνίδια συμφερόντων κοστίζουν τελικά σε κατακόκκινο αίμα ανθρώπων, το οποίο χύνεται για χάρη μαύρων, κατάμαυρων καπιταλιστικών συμφερόντων, και σκοτεινών ιμπεριαλιστικών σχεδίων, που ενίοτε πασπαλίζονται με κοσμοπολίτικη, διπλωματική ή και… εθνικοπατριωτική χρυσόσκονη.
Κοιτάξτε τους χάρτες του 1928 και του 2020. Έχουν μικρές διαφορές, αλλά τους ίδιους πρωταγωνιστές. Έτσι αποκαλύπτεται ότι εκατό χρόνια μετά τη Συμφωνία της Ερυθράς Γραμμής, η σημερινή Τουρκία βάφτισε Γαλάζια Πατρίδα την απαίτησή της να εισέλθει στο νεοαποικιοκρατικό παιχνίδι του 21ου αιώνα, με τους ίδιους όρους, που οι ιμπεριαλιστές το παίζουν από καταβολής τους. Με πολέμους και γενοκτονίες. Και κατανοήστε κατά το δοκούν την έννοια και τους αυτουργούς των ΑΟΖ….
To άρθρο αναδημοσιεύεται από την Κατιούσα με την άδεια της Λιάνας Κανέλλη.
