Η είδηση πως από τα μεσάνυχτα της 24ης προς 25ης Οκτωβρίου, η νεοφασιστική οργάνωση Forza Nuova, με σύνθημα τα πυροτεχνήματα στην κεντρική Πιάτσα ντελ Πόπολο και κατόπιν με πολλές συγκεντρώσεις ενάντια στα περιοριστικά μέτρα για τον κορονοϊό, έχει αναλάβει την πρωτοβουλία στις κινητοποιήσεις ενάντια στο lockdown και στη Ρώμη μετα τα γεγονότα της Νάπολης, προκάλεσε μεγάλους φόβους για μία ενεργότερη εργαλειοποίηση από τη μεριά της νεοφασιστικής οργάνωσης της υγειονομικής κρίσης και των μέτρων για την αντιμετώπισή τους που πλήττουν μεγάλα τμήματα της οικονομίας και του πληθυσμού στην Ιταλία.
Οι φόβοι μοιάζουν να επαληθεύονται ιδίως μετά την εξάπλωση των σχετικών εξεγέρσεων τα προηγούμενα 24ωρα σε πολλές πόλεις της χώρας, από την Κατάνια ίσαμε το Μιλάνο και το Τορίνο και σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα με σαφώς οπαδικού και προβοκατόρικου τύπου επεισόδια. Η Forza Nuova, φέρεται να αξιοποιεί λαϊκιστικά την αγανάκτηση του κόσμου και ιδίως των τάξεων των εργαζομένων που οι τομείς τους πλήττονται ιδιαίτερα από τις επιπτώσεις της πανδημίας – προς χαράν του συστημικού Τύπου και των αρχών στην Ιταλία, που αρχικά είδαν στη διείσδυσή της οργάνωσης αυτής την ευκαιρία για να δικαιολογήσουν τα ακόμη πιο αυστηρά περιοριστικά μέτρα και τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις που δρομολογούνται. Τούτη η κατάσταση είναι φυσιολογικό να δημιουργεί στους πάντες την ανάγκη να κατανοηθεί τι έχει γίνει πραγματικά, ποιοί οι λόγοι και ποιές οι οντότητες που βρίσκονται πίσω από τα συμβάντα.
Η, εν πολλοίς δικαιολογημένη, παλλαϊκή συρροή και διαμαρτυρία στην πολύπαθη Νάπολη, κηλιδώθηκε από τα νεοφασιστικά στοιχεία και από διάφορες άλλες ομάδες. Μαζί με τον απλό κόσμο και τους επαγγελματίες, αίφνης βρέθηκε το κίνημα των “ψεκασμένων” (που θα λέγαμε εδώ) του no-mask, και κάθε λογής οπαδικό στοιχείο. Επίσης βρέθηκαν στην πλατεία οι επιβιώσεις από το, γνωστό στον Νότο, παρεμβατικό κίνημα αυτοδικίας των Forconi (στο οποίο έχουν παρεισφρύσει στοιχεία της Forza Nuova) που παρά την παρακμή του, με τις παρεμβάσεις του, συχνά προκλητικές, έχει δημιουργήσει μία παράδοση αυτοδικίας απέναντι στην “αδιάφορη” Πολιτεία. Τα επεισόδια που αυτοί προκάλεσαν, διαστρέφοντας το νόημα της διαμαρτυρίας, παρουσιάστηκαν ως υποκινούμενα αποκλειστικώς από τους “αρνητές της μάσκας και του κορονοϊού”, τους νεοφασίστες και (όπως πάντα συμβαίνει όταν κανείς αναφέρεται στη Νάπολη) την τοπική Καμόρα. Μία Καμόρα, που παρ’ όλο που τα μέσα ενημέρωσης της αποδίδουν την ευθύνη, με το επιχείρημα ότι τα περιοριστικά μέτρα δήθεν μειώνουν τα κέρδη της, αποδείχθηκε ένας εκ των μεγάλων κερδισμένων του lockdown: όχι μονον ως προς τις συνήθεις δραστηριότητές της, με ιδιαιτέρως επίκαιρη εκείνη της τοκογλυφίας σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά που στέναξαν στην πανδημία, αλλά και στη διαχείριση των απορριμμάτων και των χωματερών, τις δουλειές του αγροτοδιατροφικού τομέα και των μεταφορών.
Στα επεισόδια στη Νάπολη, όπως φαντάζεται κανείς ότι θα γίνει και για τα αντίστοιχα και σε άλλες περιοχές, ο Τύπος έσπευσε αμέσως να ασπασθεί το σύνηθες επιχείρημα περί “μπαχαλάκηδων”, περιθωριακών και ταραξιών που αδιαφορούν για το κοινό καλό. Μία τακτική παραπληροφόρησης (την οποία βλέπουμε να ανασύρεται με τακτική συχνότητα και στη χώρα μας) λειτούργησε ακόμη μία φορά για να αποστραφεί η κοινή γνώμη από το πραγματικό περιεχόμενο της “εξέγερσης”. Παράλληλα, διαιωνίζεται το εθνικό στερεότυπο πως οι Ναπολιτάνοι είναι “βάρβαροι”, “χωριάτες” “τεμπέληδες που θέλουν λεφτά χωρίς να δουλεύουν”, “καμορίστες” κ.ο.κ, που τροφοδοτεί τον σωβινισμό και το ταξικό μίσος.
Παρά τις αστυνομικές επεμβάσεις, παρά τις διαστρεβλωμένες και μεροληπτικές εικόνες και σχόλια, παρά τις ψευδο-εκκλήσεις από το πρωθυπουργικό γραφείο και τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Σέρτζιο Ματαρέλα για ενότητα, νηφαλιότητα, λογική κτλ. κτλ.,οι διαμαρτυρίες και οι συγκεντρώσεις στη Νάπολη δεν σταματούν. Τη σειρά πήρε η συνοικία Βόμερο, ένα ιδιαίτερα ζωντανό τμήμα της πόλης, όπου οι μαγαζάτορες δηλώνουν πως δεν επιθυμούν το επίδομα, αλλά θέλουν να έχουν ανοικτές τις επιχειρήσεις τους, που και δουλειά δίνουν στους εργαζόμενους καθαυτούς, και κινούν άλλους τομείς της οικονομίας, στην παραγωγή και τροφοδοσία. Η λειτουργία των καταστημάτων στον τομέα των υπηρεσιών είναι ζωτικής σημασίας στην Καμπανία και κατ’ επέκταση σε όλο τον Νότο. Σε μία περιοχή χωρίς τις μεγάλες βιομηχανίες και τις εταιρείες του προνομιούχου, ακόμη και στη μοιρασιά των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, ιταλικού Βορρά. Σε έναν τόπο όπου και οι υπάρχουσες παραγωγικές μονάδες κλείνουν όπως στις 31 Οκτωβρίου η Whirlpool, που παρά τα 100 εκατ. ευρώ των κρατικών επιδοτήσεων για να παραμείνει στη Νάπολη, μεταφέρει αλλού τη λειτουργία της, αφήνοντας στον δρόμο εκατοντάδες εργαζόμενους. Σε μία περιοχή όπου η εργασία κατά κανόνα βασίζεται στη “μαύρη” απασχόληση, τις διάφορες ελαστικές μορφές δουλειάς (ή δουλείας-εκμετάλλευσης όπως τονίζει στο έξοχο βιβλίο της η ερευνήτρια Μάρτα Φάνα) και την παροχή έργου σε επιχειρήσεις που εδρεύουν σε άλλες πόλεις (μετακινούμενοι εργαζόμενοι), η απόγνωση του κόσμου μετά τη δεινοπάθεια του lockdown, την κατακόρυφη πτώση της τουριστικής κίνησης (που αποτελεί αποκλειστικό εισόδημα για πολλές ζώνες της) έχει συμβάλλει σταδιακά ώστε να καλλιεργηθεί στο σώμα της κοινωνίας της περιοχής και ο “ιός της εξέγερσης”. Αλλά, τι συνέβη αυτές τις τελευταίες εβδομάδες και προκάλεσε τούτην την έκρηξη;
Στη Νάπολη (αλλά σε διάφορες πόλεις στην Καμπανία, όπως το Σαλέρνο) η κατάσταση από καιρού είχε οδηγηθεί σε ένα ασφυκτικό αδιέξοδο, έπειτα από τη μονομερή και αυθαίρετη απόφαση του κυβερνήτη της περιοχής Βιτσέντσο Ντε Λούκα να επιβάλει έκτακτα μέτρα για να κλείσουν σχολεία και ορισμένες εμπορικές δραστηριότητες, χωρίς να προβλέπονται αποζημιώσεις. Στην μονομερή και σπασμωδική τούτη απόφαση και παρά τις διαμαρτυρίες, η κυβέρνηση υποτονθόρισε αρχικά κάποιες αντιρρήσεις, μετά ως Πόντιος Πιλάτος ένιψε τας χείρας της, επιβεβαιώνοντας την αρχική της εξαγγελία, που επιτρέπει στους κυβερνήτες να αποφασίζουν ποιά επιπλέον μέτρα θα λάβουν στις περιοχές τους, πέραν εκείνων που ισχύουν σε πανεθνικό επίπεδο. Ήδη ο κόσμος των υπηρεσιών τουρισμού και της εστίασης είχε αρχίσει να διαμαρτύρεται έντονα, ώστε να αποσυρθούν τα μέτρα ή να δοθούν αντισταθμιστικές επιδοτήσεις. Την ώρα που και σε εθνικό επίπεδο οι ομοσπονδίες του κλάδου της εστίασης, των σεφ, των μπαρ κτλ. διαμαρτύρονται για τα οριζόντια και σπασμωδικά μέτρα που τους πλήττουν, τα γεγονότα στη Νάπολη και η δυσφήμισή τους, λόγω της δολιοφθοράς από τους ακροδεξιούς, συμβάλλει και στην αποσιώπηση και αυτής της αντίδρασης. Στη Νάπολη δε, η κατάσταση βρίσκεται στο απροχώρητο. Όλες οι αποταμιεύσεις πλέον έχουν σωθεί, έχουν μειωθεί οι δουλειές και τα εισοδήματα. Όποια βοήθεια αρχικά έδινε η κυβέρνηση τον Μάρτιο έχει σταματήσει. Ο ίδιος ο Ντε Λούκα που είχε τάξει έναν πακτωλό από χρήματα για να επανεκλεγεί κυβερνήτης δεν έχει ανοίξει κανένα σεντούκι με λεφτά, αντίθετα και παρά τα επεισόδια ο ίδιος επιμένει και σε ακόμη σκληρότερα μέτρα,. Είναι αναπόφευκτο η ψυχολογική έξαψη του πληθυσμού να έχει φθάσει στο απροχώρητο.
Στη Νάπολη η διαμαρτυρία πηγάζει από μία κοινωνική και επαγγελματική τάξη που έχει δει την κατάστασή της να υποβαθμίζεται με ακόμη πιο γοργό ρυθμό με την κρίση. Την στιγμή που οι μισθωτοί και οι δημόσιοι υπάλληλοι για δεκαετίες ήδη νιώθουν την πίεση σε μισθούς, δικαιώματα και κοινωνικές παροχές, τον υπερβολικό έλεγχο στους χώρους εργασίας και την ποδηγέτησή τους από τα “υποτελή” κατά κανόνα συνδικάτα, πλέον και οι ελεύθεροι επαγγελματίες αισθάνονται πως η καταστροφή τους κτυπά δυνατά την πόρτα. Στη Νάπολη μάλιστα η κουλτούρα του ελεύθερου επαγγελματία είναι περισσότερο ριζωμένη στην πόλη απ’ οπουδήποτε αλλού στην Ιταλία. Την ώρα που οι προβλέψεις κάνουν λόγο για απώλεια τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας για ελεύθερους επαγγελματίες, ημιαπασχολούμενους κτλ. σε όλη τη χώρα, η κατάσταση στη Νάπολη η κατάσταση είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντική, καθώς εκεί το ποσοστό αυτοαπασχόλησης, σε πλήθος επαγγελματικές δραστηριότητες, είναι πολύ μεγαλύτερο σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Όπου φυσικά, τα μεγέθη των επιχειρήσεων είναι ακόμη μεγαλύτερα και ποσοστιαία υπάρχουν αναλογικά περισσότεροι μισθωτοί σε μόνιμες θέσεις απασχόλησης, .
Αλλά και στην ίδια την Ιταλία, η μεγάλη ψαλίδα ανάμεσα στον Νότο και τον Βορρά έχει δημιουργήσει ρήγμα και στην ίδια την ένωση των βιομηχάνων Confidustria. Ο σημερινός πρόεδρός της Κάρλο Μπονόμι, διεκδικεί για λογαριασμό του Βορρά την αποκλειστικότητα της στήριξης από τα ευρωπαϊκά κεφάλαια και έφθασε στο σημείο να υποστηρίξει πως θα είναι λάθος να υπάρξουν μειώσεις στις εργοδοτικές εισφορές στον “εγκληματικό” Νότο, διαιωνίζοντας τα αυθαίρετα και ευτελιστικά στερεότυπα.
Στα γεγονότα της Νάπολης, θα πρέπει να σταθούμε ιδιαίτερα στον ρόλο που έπαιξαν τα μέσα ενημέρωσης. Αυτά συμπεριφέρθηκαν ως οι χειρότεροι θεωρητικοί συνωμοσίας, παραγνωρίζοντας τα πραγματικά κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα που προκάλεσαν την εξέγερση. Προέταξαν μία folk philosophy και μία πρόχειρη και στοιχειώδη περιστασιολογική και ηθικολογική εξήγηση για τα κίνητρα και την κοινωνική δυναμική των εξεγέρσεων με βάση τα κοινωνικά στερεότυπα. Και αυτό για μία πόλη, που στις 27-30 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο θυμάται τις ένδοξες “τέσσερις ημέρες της Νάπολης” του 1943, κατά τις οποίες ολάκερος ο πληθυσμός, σχεδόν με γυμνά χέρια πολλές φορές, ύψωσε αναχώματα και κατατρόπωσε τις γερμανικές μονάδες που είχαν σταλεί για να ισοπεδώσουν την “Παρθενοπαία”, την ώρα που τα συμμαχικά στρατεύματα έδιναν τη μάχη στο Σαλέρνο ενάντια στον Άξονα. Εκείνη η πραγματικά λαϊκή εξέγερση κατέστησε την Νάπολη την πρώτη “απελευθερωμένη” αστική περιοχή στην Ευρώπη, ένδοξη και τούτη συνέχεια της εξέγερσης του ήρωα της πόλης Μαζανιέλο κατά των Αψβούρων το 1674.
Φυσικά, τα μέσα ενημέρωσης υπαινίχθηκαν πάλι πως τα επεισόδια ήσαν προσχεδιασμένα από την Καμόρα. Αποσιωπώντας, εννοείται, το γεγονός ότι η Καμόρα έχει διεισδύσει στα μεγάλα επιχειρηματικά κέντρα, τις επιχειρήσεις και τα κέντρα αναλύσεων που αποκομίζουν κέρδος από την κατάσταση της πανδημίας, ότι ελέγχει σχεδόν το σύνολο του κατασκευαστικού τομέα που έχει συνάψει συμβόλαια για μεγάλα έργα από τον Ντε Λούκα, πως ελέγχει τα νόμιμα και παράνομα κέντρα της τοκογλυφίας που τώρα θα αυξήσουν την ισχύ τους κ.ο.κ. Για τα μεγάλα συστημικά μέσα, είναι οι ανανεπίδεκτοι Ναπολιτάνοι οι υπαίτιοι για τις ταραχές, που δεν όφειλαν να υπάρχουν σε μία στιγμή όπου το Έθνος δίνει αυτήν την άνιση μάχη, κτλ. κτλ.
Τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης προσπερνούν το γεγονός ότι στη Νάπολη η υπερχρέωση των αντίστοιχων επαγγελματικών κατηγοριών είναι μεγαλύτερη από οπουδήποτε αλλού στη χώρα. Οι δε υπηρεσίες που παρέχονται από τα θεσμικά όργανα είναι κατά πολύ υποδεέστερες και αποψιλωμένες, με αποτέλεσμα και η εμπιστοσύνη του κόσμου, των επιμελητηρίων και των συνδικάτων, όπως και όλων των ενδιάμεσων φορέων της κοινωνίας να είναι πολύ μικρότερη, ιδίως όσο μεγαλώνει και η κοινωνική πίεση λόγω της υγειονομικής κρίσης. Επιπλέον, και τούτο είναι ίσως το σημαντικότερο χαρακτηριστικό στοιχείο, στη Νάπολη υπάρχει και εύκολα διαπιστώνεται μεγαλύτερη εγγύτητα, συνάφεια και ανταλλαγή ανάμεσα στις κατώτερες τάξεις, το προλεταριάτο, το περιθώριο και τη μικροαστική τάξης. Η συνάφεια και η διαπερατότητα μεταξύ των διαφορετικών αυτών στρωμάτων είναι τέτοια, που συχνά κάποιος εύκολα περνά από τη μία κατηγορία στην άλλη, διατηρώντας παράλληλα αυτή την ίδια κοινωνική ρίζα και μια συγκεκριμένη στάση απέναντι στις καταστάσεις και ενίοτε στις κοινωνικές συγκρούσεις.
Τούτη η εύθραυστη ταξική κρούστα θα πρέπει οπωσδήποτε να στηριχθεί. Με δεδομένο ότι στον Νότο το ύψος της απασχόλησης φθάνει μόλις το 43% του εργατικού δυναμικού έναντι 58% του ιταλικού μέσου όρου και του 73% ευρωπαϊκού μέσου όρου, η επανεκκίνηση της οικονομίας της περιοχής δεν είναι απλώς ένα τοπικό αίτημα και μια ευκαιρία, αλλά μια απόλυτη αναγκαιότητα για ολόκληρη τη χώρα. Αυτό επισημαίνει ακόμη και ο πρώην πρόεδρος της Confidustria Αντόνιο Ντ’ Αμάτο, που διαχωρίζοντας τη θέση του από τον Μπονόμι τονίζει πως θα πρέπει να εφαρμοσθεί κατά προτεραιότητα στις επιχειρήσεις του Νότου η επιδότηση και η μείωση εισφορών 30%, που ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση, προσθέτοντας πως ακόμη και τούτα τα κίνητρα δεν είναι επαρκή. Γιατί, όπως επισημαίνει, για να ξεπεραστεί το κενό στην ψαλίδα Βορρά-Νότου θα πρέπει να επιτευχθεί ο στόχος ενός ποσοστού απασχόλησης άνω του 70%, ξεπερνώντας τις κοινωνικές και τοπικές ανισορροπίες, με μεγάλες επενδύσεις (δημόσιες και ιδιωτικές) αυστηρά εστιασμένες στον Νότο. Χωρίς τον Νότο, τονίζει ο Ντ’ Αμάτο σε αντιδιαστολή με τον Μπονόμι, δεν πρόκειται να επανεκκινήσει και να αναπτυχθεί ούτε και η όλη Ιταλία. Κατά τον ίδιον, είναι εθνικής σημασίας να αυξηθεί κατά 15 μονάδες το ποσοστό απασχόλησης στο Νότο μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Η εξέγερση στη Νάπολη, όσο και εάν καπελώθηκε από τους νεοφασίστες και συκοφαντήθηκε από τα συστημικά μέσα, ήταν δίκαια και αναπόφευκτη και όπως πολλοί τονίζουν, ανάμεσά τους και ο γνωστός συγγραφέας Ρομπέρτο Σαβιάνο, έχει σαφή κοινωνικά χαρακτηριστικά και είναι βέβαιο πως θα οδηγήσει σε πραγματική “επανάσταση”. Στις πλατείες τη νύκτα της 23ης Οκτωβρίου στη Νάπολη βρέθηκαν στη μεγάλη τους πλειονότητα οι εκπρόσωποι της οικτρά πληττόμενης μικροαστικής τάξης, ο έντιμος έμπορος που έχει πληρώσει τους φόρους του και τους υπαλλήλους του και εντούτοις δεν καταφέρνει να ζήσει τη φαμίλια του. Βέβαια, ανάμεσά τους υπήρξε και ο επιχειρηματίας που μαζεύει 15.000 ευρώ κάθε βράδυ, χωρίς να έχει κάνει μισό συμβόλαιο στους εργαζομένους του και ο οποίος, υποστηρίζοντας τα δικά του “κεκτημένα” , φωνάζει όπως ό ήρωας του Εντουάρντο Ντε Φιλίπο “δεν πληρώνω, δεν πληρώνω”. Στην πλατεία αναπόφευκτα θα υπήρχαν οι γνωστοί φοροφυγάδες και οι πραγματικοί εκμεταλλευτές, που θέλησαν να ποδηγετήσουν την εξέγερση και να γίνουν οι ηγέτες της. Όμως δίπλα τους και αυτοί ήσαν περισσότεροι βρέθηκαν οι εργαζόμενοι στη “μαύρη” αγορά, που μόλις μετά βίας μπορούνε να ζήσουν και βρίσκονται αναγκασμένοι να ζούνε χωρίς αύριο στις καταρρακωμένες γειτονιές τους, να εξαρτώνται από τις μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις, τους φίλους και τους γείτονες, που κάνουν μια εξίσου άθλια, αλλά ευγενή και με αξιοπρέπεια ζωή, όπως στην αξεπέραστη ταινία Miseria e Nobilta’ του ασύγκριτου Τοτό .
Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν δίκιο να διαμαρτύρονται. Ο Ντε Λούκα και η κεντρική κυβέρνηση σε αυτούς τους οκτώ μήνες δεν έχουν κάνει τίποτα για να αποφύγουν το δεύτερο κύμα της πανδημίας, που ήταν γνωστό ότι έρχεται και σήμερα δεν βρίσκεται μόνον επί θύραις, αλλά σαν φαγοκύτης κατατρώει όλο το σώμα της κοινωνίας. Με βάση τα στοιχεία των νοσοκομείων η επιδημία καλπάζει στην πόλη, που κατά την πρώτη περίοδο του κορονοϊού είχε μείνει σχεδόν αλώβητη. Τώρα, η κοινωνία μένει χωρίς άμυνες και χωρίς βοήθεια, υγειονομική τε και οικονομική. Τα νέα μέτρα καταδικάζουν τους απλούς και αβοήθητους ανθρώπους σε λιμοκτονία – και φυσικά τους σπρώχνουν να στρατολογηθούν ακόμη πιο εύκολα από την πανταχού παρούσα, επιχειρηματικά, Καμόρα, αλλά και να παραπλανώνται οπαδικά από τους νεοφασίστες, αλλοιώνοντας τον πραγματικά χαρακτήρα μιας πόλης, ονομαστής για την ανοικτή στον Άλλο κοινωνία της, με έντονη πολιτική στράτευση και με ελευθεριακή νοοτροπία.
