Το 2006, οι Χιλιανο-αμερικανοί αδελφοί Ροντρίγκο (RodStarz) και Γκονζάλο (G1) Βενέγκας ίδρυσαν τους Ρεμπελ Ντίαζ (Rebel Diaz), ένα ντουέτο χιπ χοπ από το Σικάγο και το Νότιο Μπρονξ [όπου μεγάλωσαν]. Με την ξεχωριστή χιλιάνική τους αίσθηση, που ενσωματώνει στοιχεία από την παραδοσιακή μουσική ντόπιων και ιθαγενών, το χιπ χοπ των Ρέμπελ Ντίαζ συνδυάζει την ταξική πάλη με τη διεθνή αλληλεγγύη. Οι στίχοι τους στηλιτεύουν τον καπιταλισμό και τον ρατσισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον ιμπεριαλισμό και τον φασισμό στη Λατινική Αμερική.

Τα τραγούδια του ντουέτου έχουν ταχθεί υπέρ των δικαιωμάτων των ισπανόφωνων μεταναστών κατά τη διάρκεια των επιδρομών του ICE (Τμήμα Μετανάστευσης και Ασύλου), ενώ έχουν δηλώσει και την υποστήριξή τους στην απεργία των εκπαιδευτικών του Σικάγου και στο κίνημα Black Lives Matter. Μέσω της μουσικής τους, τα αδέρφια ζητούν την απελευθέρωση του Πουέρτο Ρίκο, καταδικάζουν τις αστυνομικές πρακτικές ελέγχου και σωματικής έρευνας στην Νέα Υόρκη και συντάσσονται με αντιφασιστικά και αντιρατσιστικά κινήματα.

Η τέχνη και η πολιτική τους βασίζεται στον ριζοσπαστικό ανθρωπισμό του Χιλιανού λαϊκού τραγουδιστή Βίκτορ Χάρα, στο αριστερό κίνημα λαϊκής μουσικής Nueva Canción Chilena (νεο χιλιανό κύμα) και στο βίωμα της οικογένειάς τους ως πολιτικών προσφύγων που εγκατέλειψαν το καθεστώς του Αουγκούστο Πινοτσέτ ή εξορίστηκαν από το καθεστώς του τη δεκαετία του 1970.

Μίλησα με τους Ρέμπελ Ντίαζ και συζήτησα για τις μαζικές εξεγέρσεις της Χιλής που οδήγησαν στο δημοψήφισμα για το νέο σύνταγμα, για τον ευρύτερο αντίκτυπο του κινήματος στη Λατινική Αμερική και για το πώς τα χρόνια της εξέγερσης διαμορφώνουν την τέχνη στην περιοχή.

– Τζακ Ντελάνεϊ

Τζακ Ντελάνεϊ:  Οι Χιλιανοί προσήλθαν στις κάλπες στη συντριπτική τους πλειοψηφία – 78% των ψηφοφόρων! – Απαιτούν ένα νέο σύνταγμα. Επί δεκαετίες μετά τη δικτατορία του Αουγκούστο Πινοτσέτ, οι άνθρωποι απαιτούσαν ένα σύνταγμα το οποίο να παίρνει την εξουσία από τα χέρια της ελίτ. Τι σημαίνει αυτή η νίκη για την εργατική τάξη και τον φτωχό πληθυσμό της Χιλής;

Ροντρίγκο Βενέγκας: Αυτό αποδεικνύει ότι ο αγώνας βρήκε απήχηση σε ολόκληρη τη χώρα. Τα αιτήματά τους για αξιοπρεπή ζωή οδήγησαν σε μία ψηφοφορία που ανοίγει την πόρτα σε ένα νέο σύνταγμα. Πρόκειται για μια αρχή στο άνοιγμα ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, συντάξεις και δικαιώματα ιθαγενών. Είναι μια νίκη για την εργατική τάξη.

Γκονζάλο Βενέγκας: Το Σύνταγμα του Πινοσέτ όριζε ότι οι φτωχοί εργαζόμενοι ήταν στη διάθεση της ιδιοκτησίας και του κεφαλαίου. Η απόρριψή του είναι ένα πρώτο βήμα προς ένα σύνταγμα που θέτει στο επίκεντρό του τους ανθρώπους και όχι τα εταιρικά συμφέροντα και το νεοφιλελεύθερο μοντέλο.

ΤΝ: Είδαμε αναφορές για κρατική βία μετά την εξέγερση του Οκτωβρίου 2019. Εκατοντάδες διαδηλωτές τραυματίστηκαν, ακρωτηριάστηκαν και τυφλώθηκαν ενώ άλλοι υπέστησαν βασανιστήρια, σεξουαλική κακοποίηση και βιασμούς. Τριάντα έξι Χιλιανοί δολοφονήθηκαν από τις κρατικές δυνάμεις. Οι καλλιτεχνικές σας εμπνεύσεις προέρχονται από τον Βίκτορ Χάρα, ο οποίος βασανίστηκε και δολοφονήθηκε από το καθεστώς του Πινοσέτ για την πολιτικά χρωματισμένη του μουσική. Πώς καλλιτέχνες όπως ο Χάρα και το κίνημα Nueva Canción ενέπνευσαν τον αγώνα για ένα νέο σύνταγμα κατά της κρατικής καταστολής;

Κάμπερ: Όταν ήμασταν εκεί έξω, το soundtrack στους δρόμους  ήταν ο Βίκτορ Χάρα. Σε κάθε γωνιά ακούγαμε το τραγούδι του “El Derecho de Vivir en Paz” ή το “Το Δικαίωμα να ζήσεις εν Ειρήνη”. Ταυτόχρονα, έχουμε καλλιτέχνες οι οποίοι διαφέρουν από τη Nueva Canción. Καλλιτέχνες όπως ο Πόρταβοζ και η Άνα Τιζού ήταν επίσης το soundtrack αυτών των αγώνων. Ομάδες όπως οι Ίντι – Ιλιμάνι, που είναι μέλη της Nueva Canción, στάθηκαν επικεφαλής στο αποκορύφωμα των εξεγέρσεων. Έπαιξαν τον ύμνο «El Pueblo Unido» (λαός ενωμένος). Η κουλτούρα της Nueva Canción επανήλθε στο προσκήνιο του χιλιανού αγώνα μέσω των εξεγέρσεων.

Υπήρχε ένα βίντεο που έγινε βάιραλ από έναν μουσικό που κρύβεται πίσω από μια πινακίδα στο μέτωπό του.  Έπαιξε σε σαξόφωνο το “El Derecho de Vivir en Paz” του Βίκτορ Χάρα. Ήταν αναπόφευκτο να ακουστεί η μουσική της Nueva Canción στους δρόμους.

ΤΝ: Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής και της τέχνης στον αγώνα κατά του νεοφιλελευθερισμού και στο κίνημα για τη δημιουργία ενός νέου συντάγματος; Αντίθετα, πώς διαμορφώνει το κίνημα την τέχνη και τη μουσική;

ΓΒ: Η μεγάλη μας έμπνευση παράλληλα με τη Nueva Canción και την κληρονομιά της είναι το κίνημα χιπ χοπ που εμφανίστηκε στη Χιλή στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ήταν σαφώς ένα οργανωμένο πολιτικό κίνημα χιπ χοπ. Μπορείτε να δείτε αυτό το κίνημα στο Pinguinos Rebellion το 2006, από αγόρια και μαθητές σχολείου, που διαμαρτυρήθηκαν για την τιμή του εισιτηρίου. Μερικά από αυτά τα παιδιά έγιναν οι ηγέτες της εξέγερσης του 2019. Αυτή η γενιά, που νοιάζεται για το πολιτικοποιημένο χιπ χοπ είναι μια απόδειξη της δύναμης του πολιτισμού να εκπαιδεύει, να εξεγείρει και να οργανώνει.

Κάμπερ: Όχι μόνο η μουσική, αλλά και η τέχνη, η κωμωδία, το αστείο που έφερε στην επιφάνεια τη διαμαρτυρία. Οι άνθρωποι παρουσιάστηκαν με διάφορες εμφανίσεις που χλεύαζαν το πολιτικό κατεστημένο και το γελοιοποίησαν. Το έκαναν διαθέσιμο στην πλειονότητα των ανθρώπων. Το γκράφιτι ήταν επίσης κάτι εντυπωσιακό. Στο Σαντιάγο, οι τοίχοι σας λένε τι συμβαίνει στους δρόμους. Είναι οι εφημερίδες που φτιάχνουν οι άνθρωποι. Αυτή η δημιουργικότητα των Χιλιανών ήταν εξίσου σημαντική με το μέτωπο.

ΓΒ: Πρέπει να αναφέρουμε την επιτυχία του Νοεμβρίου 2019 που δεν έγινε σε δισκογραφική εταιρεία -“Un Violador en Tu Camino” [“Ένας βιαστής στο δρόμο σου”]. Το γυναικείο φεμινιστικό κίνημα της Χιλής το διέδωσε με παραστάσεις στο δρόμο. Εκτινάχθηκε στη Χιλή και χιλιάδες γυναίκες το παρουσίασαν στο Μεξικό, την Ευρώπη και σε όλη τη Λατινική Αμερική. Μιλά για το ρόλο του σεξισμού και του μισογυνισμού ως αναπόσπαστο κομμάτι του καπιταλισμού, του νεοφιλελεύθερου μοντέλου και για το πώς οι γυναίκες μπορούν να αντισταθούν σε αυτό.

ΤΝ: Γίνεται μεγάλη συζήτηση στις ΗΠΑ σχετικά με την απλή ψηφοφορία για μεταρρύθμιση, η οποία συχνά οδηγεί σε συνέχιση του status quo. Οι Χιλιανοί ψήφισαν υπέρ της αλλαγής, αλλά ο αγώνας συνοδεύτηκε από ένα μαζικό κίνημα που αγωνίστηκε για την υπεράσπισή του. Πώς συνέβαλε η μαχητικότητα στη νίκη για την δημιουργία ενός νέου συντάγματος;

Κάμπερ: Δεν θα μπορούσαμε να έχουμε ένα νέο σύνταγμα εάν οι άνθρωποι δεν αντιστέκονταν στους δρόμους. Είναι τόσο απλό. Δεν θα είχαμε καν αυτήν τη συνομιλία τώρα, αν οι νέοι δεν αποφάσιζαν να βγουν στους δρόμους και να σταθούν γενναία ενάντια στην στρατιωτική κρατική καταστολή. Εδώ στις ΗΠΑ, ο παραλληλισμός μπορεί να γίνει με το ότι δεν θα είχαμε συζητήσεις για την άμβλυνση της αστυνομικής καταστολής ή για το Black Lives Matter, παρά μόνο εάν οι άνθρωποι της Μινεσότα, της Νέας Υόρκης, του Όκλαντ και του Λούισβιλ έβγαιναν στους δρόμους.

Η διαφορά είναι ότι ο λαός της Χιλής δεν έφυγε ποτέ από τους δρόμους. Εσείς μάλλον διαμαρτύρεστε αυτήν τη στιγμή. Στη Χιλή, το κίνημα έδειξε τη δυσαρέσκειά του όχι μόνο για εκείνους που έγραψαν το σύνταγμα, αλλά και για εκείνους που το υποστήριξαν παθητικά. Ήταν δυσαρέσκεια απέναντι στο σύνολο της πολιτικής τάξης, αριστεράς και δεξιάς. Αυτό θα συνεχιστεί σε αυτήν τη νέα διαδικασία όπου το 78% των ανθρώπων ψήφισε για σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης.

ΤΝ:Τι μπορεί να μάθει η αριστερά από το κίνημα στη Χιλή; Τι έφερε αυτή την επιτυχία;

Κάμπερ: Πρέπει να ακούσεις τον δρόμο. Η νεολαία που ηγείται απορρίπτει τόσο την αριστερά όσο και τη δεξιά. Στο παρελθόν, είδαμε το Φέργκιουσον και τη Βαλτιμόρη να επιλέγουν να ψηφίσουν τη Χίλαρι και τώρα τον Μπάιντεν. Έχουμε δει ανθρώπους που νόμιμα αντιτάχθηκαν στη δολοφονική αστυνομία αυτής της χώρας να γίνονται εκλέκτορες. Η πρώτη απάντηση του Μπάιντεν στη δολοφονία [του Γουόλτερ Γουάλας.] ήταν «Ας κρατήσουμε τη βία εκτός του δρόμου». Λαμβάνουμε τα ίδια μηνύματα από τους ανθρώπους που πρέπει να διοχετεύουν πολιτική ενέργεια στους δρόμους, αντί για την ψήφο στους Δημοκρατικούς. Αυτό που μπορούν να μάθουν οι άνθρωποι από τις μάχες στη Χιλή είναι οι τακτικές της πρώτης και της δεύτερης γραμμής και πώς να αντισταθούν στη στρατιωτική κατοχή. Αυτό που έδειξε ο λαός της Χιλής στον υπόλοιπο κόσμο είναι μια πολιτική εκπαίδευση.

ΓΒ: Αυτό που μπορούμε να μάθουμε από το κίνημα στη Χιλή, που έβαλε στη γωνία το κεφάλαιο, είναι ότι ο βαθμός ενότητας δεν συνίσταται μόνο στην εναντίωση της αριστεράς απέναντι στη δεξιά, αλλά στη μάχη των ανθρώπων έναντι του κεφαλαίου. Πρέπει να κάνουμε αυτή τη σύνδεση, δεν είναι μόνο ο Δημοκρατικός εναντίον του Ρεπουμπλικάνου ή ο Μαύρος εναντίον του Λευκού, αλλά, με έναν τρόπο που εκπροσωπεί τη Χιλή, είναι ένας αγώνας μεταξύ ανθρώπων και κεφαλαίου.

ΤΝ: Τι αντίκτυπο είχε το κίνημα στην κυβέρνηση του Σεμπαστιάν Πινιέρα;

Κάμπερ: Η εξέγερση κατάφερε να καταστήσει τον Πινιέρα τόσο γελοίο, που στις εκλογές οι ψήφοι δεν θα ήταν τόσο διαφορετικές [από το Συνταγματικό δημοψήφισμα] και θα του αφαιρέσουν το αξίωμα. Αν η κατάσταση είχε επιδεινωθεί, το κεφάλαιο θα ήταν πρόθυμο να θυσιάσει τον Πινιέρα. Αυτό που τον έσωσε ήταν η Συμφωνία της 15^ης Νοεμβρίου. Αν δεν είχε επιτρέψει την ψηφοφορία για ένα νέο σύνταγμα, ο Πινιέρα θα είχε αναγκαστεί από τον λαό να παραιτηθεί. Με αυτή την παραχώρηση ο Πινιέρα εξαγόρασε χρόνο. Χωρίς την πανδημία, αυτές οι διαδηλώσεις θα είχαν συνεχιστεί με την ίδια δυναμική. Η πανδημία έχει τονίσει τις αδυναμίες της κυβέρνησης Πινιέρα που επιλέγει τα κέρδη έναντι των ανθρώπων. Οι διαδηλωτές είχαν οδηγήσει τον Πινιέρα σε μειονεκτική θέση.

ΤΝ: Η οικογένειά σας διέφυγε ως πολιτική πρόσφυγας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και είχε αντισταθεί μέσα από τις γραμμές του Movimiento de Izquierda Revolucionaria [Κίνημα της Επαναστατικής Αριστεράς]*. Τι σημαίνει συγκεκριμένα για την οικογένειά σας και για εκείνους που είχαν προηγουμένως συσχετιστεί με οργανισμούς όπως το MIR ότι οι Χιλιανοί αλλάζουν το σύνταγμα της εποχής του Πινοσέτ;

Camper: Ήταν πολύ μεγάλη έμπνευση για τους γονείς και τη γενιά τους ότι είδαν τις εξεγέρσεις. Για αυτούς, για ό, τι έκανε η δικτατορία του Πινοσέτ στη ζωή τους, η αλλαγή του συντάγματος του ήταν ένας συμβολικός θάνατος της εποχής του Πινοσέτ. Το γεγονός ότι βρισκόμαστε στο 2020 και εξακολουθούμε να έχουμε το σύνταγμα του Πινοσέτ δείχνει ξεκάθαρα τι αντίκτυπο είχε και εξακολουθεί να έχει η δικτατορία στην κοινωνία της Χιλής. Το να βλέπουν νέους, τα παιδιά της γενιάς των εγγονών τους, να βγαίνουν στους δρόμους, έδωσε μια ανάσα ζωής στους γονείς μου.

ΓΒ: Ένα χαρακτηριστικό του MIR είναι ότι υπήρξαν μεν υποστηρικτές του [Σαλβαδόρ] Αλιέντε αλλά του ασκούσαν κριτική από τα αριστερά, δεν ήταν  μέρος του κόμματός του. Για τους ηλικιωμένους Μίριστας [τα μέλη του MIR] είναι έμπνευση το να βλέπουν ότι το σημερινό κίνημα είναι οργανωμένο αυτόνομα και απορρίπτει ολόκληρο το πολιτικό στάτους κβο. Οι νέοι δεν τους πρόδωσαν.

*μαοϊκοί, τροτσκιστές και αναρχικοί κυρίως τα μέλη του, οι περισσότεροι τότε φοιτητές

Τη συνέντευξη μετάφρασε από τα αγγλικά η Χριστίνα Χελά. Η πρωτότυπη (αγγλικά) εδώ