Σε εξέλιξη βρίσκεται σχέδιο της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη και του δημάρχου Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη για την ουσιαστική εκχώρηση στον Δήμο Αθηναίων των αρμοδιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού και ειδικότερα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών στα θέματα ανάπλασης και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος, αλλά και της δημιουργίας Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών εντός του συγκεκριμένου χώρου.
Δεδομένου ότι η Ακαδημία Πλάτωνος είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος και ως εκ τούτου υπάγεται αποκλειστικά στην δικαιοδοσία των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού, το σχέδιο αυτό συνιστά μια ακόμη σκανδαλώδη υπόθεση στην σειρά παρόμοιων που συνοδεύουν τη θητεία της σημερινής υπουργού Πολιτισμού.
Για την υλοποίηση του σχεδίου έχει ήδη εκπονηθεί ειδικό Μνημόνιο Συνεργασίας με τίτλο “Για την υλοποίηση από κοινού δράσεων μεταξύ του Δήμου Αθηναίων, του Υπουργείου Πολιτισμού και της εταιρείας με την επωνυμία ΑΝΑΠΛΑΣΗ Α.Ε. για την ανάδειξη του Αρχαιολογικού Χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος”, του οποίου επίκειται η συνυπογραφή από τον Κώστα Μπακογιάννη, την Λίνα Μενδώνη και εκπρόσωπο της ΑΝΑΠΛΑΣΗ Α.Ε., στην οποία πρόεδρος είναι ο δήμαρχος Αθηναίων, δηλαδή και πάλι ο Κώστας Μπακογιάννης…
Ενδεικτικό του τρόπου με τον οποίο η πολιτική ηγεσία ακυρώνει στην πράξη την δικαιοδοσία και τις αρμοδιότητες των ίδιων των υπηρεσιών του υπουργείου στο οποίο προΐσταται είναι πως το σχέδιο του προς υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας εστάλη από το Γραφείο Υπουργού στις καθ’ ύλην αρμόδιες υπηρεσίες, την Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, την Διεύθυνση Μελετών και Εκτέλεσης Έργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, την Τετάρτη 11 Νοεμβρίου, ως εξαιρετικά επείγον (!), για να καταθέσουν τις απόψεις τους επί του κειμένου εντός 48 ωρών.
Μνημόνιο Συνεργασίας ή εκχώρησης αρμοδιοτήτων;
Το ίδιο το περιεχόμενο του σχεδίου Μνημονίου Συνεργασίας, που φέρνουμε στη δημοσιότητα, αποκαλύπτει πως οι δήθεν “από κοινού” δράσεις στον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος, συνιστούν στην ουσία την παραχώρησή του στην δικαιοδοσία του Δήμου Αθηναίων.
Ήδη από το προοίμιο του κειμένου (Άρθρο 1ο Προοίμιο – Σκοπός του παρόντος μνημονίου) προβλέπεται ρητά πως “Με το παρόν μνημόνιο ο Δήμος Αθηναίων: α) σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού προτίθεται να προβεί στην ανάπλαση και ανάδειξη του Αρχαιολογικού Χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος, ώστε ο χώρος να καταστεί πιο ελκυστικός στο ευρύ κοινό συμβάλλοντας στην συνολική αναβάθμιση της περιοχής και της ποιότητας ζωής των κατοίκων και β) σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και την εταιρία με την επωνυμία «Ανάπλαση ΑΕ» προτίθεται να προβεί σε όλες τις απαραίτητες διαδικασίες για την προκήρυξη διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την εκπόνηση της μελέτης η οποία θα οδηγήσει στην κατασκευή του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών στον χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος”.
Με άλλα λόγια, ο Δήμος Αθηναίων αναλαμβάνει να κάνει τη δουλειά των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού, τόσο στην ανάπλαση και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου όσο και στις ενέργειες για τη δημιουργία σε αυτόν Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών. Το υπουργείο Πολιτισμού περιορίζεται σε ρόλο… συνεργάτη.
Σύμφωνα με τις ειδικότερες προβλέψεις του ίδιου άρθρου του σχεδίου Μνημονίου Συνεργασίας ο Δήμος θα αναλάβει να υλοποιήσει σειρά παρεμβάσεων “για τον περιορισμό των αυθαίρετων κινήσεων μέσα στον χώρο, την ασφαλή λειτουργία του, την αποκατάσταση της βλάστησης και την γενικότερη τακτοποίηση των δραστηριοτήτων. Ενδεικτικά αναφέρονται ως προτεινόμενες παρεμβάσεις οι ακόλουθες: σήμανση του αρχαιολογικού χώρου, ανακατασκευή πυλών εισόδου, διαμόρφωση μονοπατιών με φυσικά υλικά, διαμόρφωση χώρων για το κοινό (παιδική χαρά, πλατείες, ρομαντικός κήπος, γήπεδο Bocci), φυτεύσεις, φωτισμός και αστικός εξοπλισμός”.
Μάλιστα, στο δεύτερο άρθρο του ίδιου κειμένου, όπου ορίζονται το πλαίσιο συνεργασίας και οι αρμοδιότητες και υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών, γίνεται απολύτως σαφές πως ο Δήμος Αθηναίων, υποκαθιστώντας τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου την υλοποίηση των απαραίτητων μελετών, καθώς και τη δημοπράτηση και ανάθεση των αναγκαίων έργων, για την ανάπλαση και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος, ενώ το υπουργείο Πολιτισμού περιορίζεται στη υποχρέωση να “συναινέσει” (!) σε αυτά.
Ειδικότερα, το υπουργείο Πολιτισμού αναλαμβάνει:
“– Να συναινέσει στην υλοποίηση των απαραίτητων μελετών για την ανάπλαση της περιοχής από τον Δήμο Αθηναίων και να συνδράμει στην ολοκλήρωσή τους με κάθε τρόπο.
– Να συναινέσει στη δημοπράτηση και ανάθεση των αναγκαίων έργων από τον Δήμο Αθηναίων.
– Να συντονίζει, υποστηρίζει και διαχειρίζεται με την προσήκουσα επιμέλεια τις δράσεις που αποτελούν αντικείμενο του παρόντος Μνημονίου.
– Να απασχολεί και διαθέτει επιστημονικό και διοικητικό και έμπειρο προσωπικό με τα κατάλληλα προσόντα και επαγγελματική εμπειρία, ώστε να διασφαλίζεται η αρτιότητα υλοποίησης των δράσεων του παρόντος.
– Να παρέχει διοικητική και συντονιστική υποστήριξη στην εφαρμογή και υλοποίηση του παρόντος”.
Με τις προβλέψεις αυτές, το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο αυτοακυρώνει τις εκ του αρχαιολογικού νόμου προβλεπόμενες αρμοδιότητες του ίδιου και των υπηρεσιών του και περιορίζεται σε ρόλο παρακολουθητή, υποστηρικτή και επικυρωτή ενεργειών και δράσεων του Δήμου, ο οποίος, άλλωστε ρητά αναλαμβάνει “να ασκεί την εποπτεία και τον συντονισμό όλων των δράσεων του παρόντος και να παρακολουθεί τις παρεχόμενες υπηρεσίες έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στους σκοπούς του”, αλλάκαι “να παρέχει τις γενικές κατευθύνσεις για την παροχή των υπηρεσιών”.
Οι προβλέψεις για το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών
Για το ζήτημα του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών στον χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος και συγκεκριμένα για “την προκήρυξη διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την εκπόνηση της μελέτης η οποία θα οδηγήσει στην κατασκευή του”, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Μνημόνιο Συνεργασίας, το βάρος πέφτει στην εταιρεία ΑΝΑΠΛΑΣΗ Α.Ε. η οποία αναλαμβάνει:
“– Να προβεί σε όλες τις απαραίτητες διαδικασίες για τη διενέργεια διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και την ωρίμανση των απαραίτητων μελετών για την κατασκευή του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών στον χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος.
– Να προβαίνει στη δέσμευση πόρων για τη χρηματοδότηση των μελετών, αρμοδιότητας της
– Να προετοιμάσει τη δημοπράτηση του έργου
– Να απασχολεί και διαθέτει επιστημονικό και διοικητικό και έμπειρο προσωπικό με τα κατάλληλα προσόντα και επαγγελματική εμπειρία, ώστε να διασφαλίζεται η αρτιότητα υλοποίησης των δράσεων του παρόντος”.
Ο ρόλος του υπουργείου Πολιτισμού για το μουσείο, όπως και για τον αρχαιολογικό χώρο, περιορίζεται στο να “συνδράμει με κάθε αναγκαίο μέσο για την εκπόνηση των μελετών καθώς και με κάθε υλικό αρμοδιότητας του, που είναι απαραίτητο για τη διεξαγωγή του Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού από την εταιρία ΑΝΑΠΛΑΣΗ Α.Ε..”και στο“να παρέχει τεχνική υποστήριξη για την εκπόνηση Μουσειακής Προμελέτης για το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, ώστε να προταθούν π.χ. ο αριθμός των φιλοξενούμενων εκθέσεων, το είδος των εκθεμάτων, θεματολογία, οι απαιτούμενοι χώροι, οι απαιτούμενες χρήσεις”.
Ο Δήμος Αθηναίων αναλαμβάνει και στην περίπτωση των εργασιών για το μουσείο “να ασκεί την εποπτεία και τον συντονισμό όλων των δράσεων του παρόντος και να παρακολουθεί τις παρεχόμενες υπηρεσίες έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στους σκοπούς του”.
Η εταιρεία ΑΝΑΠΛΑΣΗ Α.Ε.
Θα πρέπει να σημειωθεί πως η εταιρεία “Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε.”, όπως είναι ο πλήρης τίτλος της, είχε ιδρυθεί από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ τον Μάιο του 2018, ως κρατικός φορέας που λειτουργούσε υπό την εποπτεία του Υπουργείου Επικράτειας και του Υπουργείου Υποδομών, με σκοπό τον συντονισμό του σχεδιασμού, τον προγραμματισμό και την υλοποίηση αναπλάσεων εντός των ορίων του Δήμου Αθηναίων, ιδίως στο κέντρο της πόλης των Αθηνών, με έμφαση στις περιοχές του Εμπορικού Τριγώνου και των Προσφυγικών της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας είχε οριστεί ο καθηγητής του ΕΜΠ Νίκος Μπελαβίλας που είχε εξαγγείλει και μια σειρά παρεμβάσεων για τα προσφυγικά της Αλεξάνδρας, την ανάπλαση της οδού Τοσίτσα, την αποκάλυψη της κοίτης του Ιλισού κ.ο.κ.
Η ίδρυση της ΑΝΑΠΛΑΣΗ Α.Ε. και οι παρεμβάσεις που είχε εξαγγείλει πως φιλοδοξεί να δρομολογήσει στα όρια αρμοδιοτήτων του Δήμου Αθηναίων είχαν προκαλέσει τις οξείες αντιδράσεις του τελευταίου, ο οποίος και είχε αρνηθεί να ορίσει εκπρόσωπό του στο τότε Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας.
Μετά την κυβερνητική αλλαγή του 2019 τα δεδομένα ανατράπηκαν, το θεσμικό πλαίσιο της εταιρείας αναθεωρήθηκε και κυρίαρχο ρόλο ανέλαβε πλέον ο Δήμαρχος Αθηναίων, που κατέχει τη θέση του Προέδρου του Δ.Σ. και υποδεικνύει και τον Διευθύνοντα Σύμβουλο.
Με υπόδειξη, λοιπόν, του Κώστα Μπακογιάννη, Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΝΑΠΛΑΣΗ Α.Ε. έχει αναλάβει το στέλεχος της ΝΔ Χρόνης Ακριτίδης, το όνομά του οποίου εμφανίστηκε και στην υπόθεση του Μεγάλου Περιπάτου, συνδεδεμένο με οσμή σκανδάλου.
Η Ακαδημία Πλάτωνος
Ο χώρος που σήμερα είναι διαμορφωμένος ως αρχαιολογικό άλσος, ταυτίζεται με την περιοχή η οποία κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Ακαδήμεια και συνδεόταν με τον μυθικό ήρωα Ακάδημο. Τον 6ο αι. π.Χ. ιδρύθηκε εκεί ένα από τα τρία Γυμνάσια της αρχαίας Αθήνας, “το nobillissimum orbisterrarium, το ευγενέστερο όλων”, σύμφωνα με τον Κικέρωνα. Ήταν ο χώρος για την αθλητική άσκηση των νέων, μέσα στο κατάφυτο και δροσερό ιερό άλσος, που βρεχόταν από τους παραπόταμους του Κηφισού. Φιλοξενούσε ιερά και βωμούς, όπως του Ακάδημου, του Έρωτα, του Διός Καταιβάτου, του Προμηθέα και του Ηφαίστου. Γύρω στο 388 π.Χ. ο Πλάτων ίδρυσε στο Γυμνάσιο την περίφημη Φιλοσοφική Σχολή του, που λειτούργησε για χίλια περίπου χρόνια έως το 529 μ.Χ., γνωρίζοντας μεγάλη ακμή ιδίως με τους λεγόμενους Νεοπλατωνικούς φιλόσοφους.
Οι ανασκαφικές έρευνες στην περιοχή έχουν, ως τώρα, αποκαλύψει κατάλοιπα όχι μόνο του Γυμνασίου των κλασικών και ρωμαϊκών χρόνων (παλαίστρα, τετράγωνο περιστύλιο και άλλες εγκαταστάσεις), αλλά και της κατοίκησης της περιοχής σε προγενέστερες περιόδους, όπως την προϊστορική και την γεωμετρική (Οικία του Ακάδημου – Ιερά Οικία).
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες απαλλοτριώσεις ακινήτων και δημιουργήθηκε το αρχαιολογικό άλσος περίπου 130 στρεμμάτων. Ο χώρος της Ακαδημίας Πλάτωνος είναι χαρακτηρισμένος ως αρχαιολογικός χώρος, με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α1Φ43/64526/2921/1-8-2011 “Έγκριση αναοριοθέτησης του Αρχαιολογικού Χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος’.
Από το 2008 και για μια περίπου δεκαετία απασχόλησε έντονα την επικαιρότητα το ζήτημα της ανέγερσης πλησίον του αρχαιολογικού χώρου ενός εμπορικού Mall, σχέδιο που τελικά εγκαταλείφθηκε, μετά και από έντονες αντιδράσεις των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής. Οι κάτοικοι, αλλά και ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, έκαναν τότε λόγο για ένα σχέδιο που παραχωρούσε τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος ως “αυλή” ενός μεγαθηρίου αναψυχής, με πλήρη εμπορικό χαρακτήρα, ενώ πρόσφερε ακόμα και το όνομα της Ακαδημίας για εμπορική χρήση στον τίτλο ενός πολυκαταστήματος (Academy Gardens).
Το σκανδαλώδες σχέδιο του υπουργείου Πολιτισμού για την εκχώρηση αρμοδιοτήτων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών στον Δήμο Αθηναίων, με το σχεδόν αποικιοκρατικού τύπου “Μνημόνιο Συνεργασίας”, θυμίζει εν πολλοίς την εξίσου σκανδαλώδη υπόθεση με την ίδρυση, τον Μάρτιο του 2020, της εταιρείας του Δήμου Αθηναίων με την επωνυμία “Εθνικός Κήπος – Μητροπολιτικό Πράσινο Α.Ε.”, στην οποία παραδόθηκε η διαχείριση του Εθνικού Κήπου, αλλά και του Λόφου του Φιλοπάππου, ενός και πάλι κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου αρμοδιότητας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών.
Στην υπόθεση εκείνη, οι έντονες αντιδράσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη Βουλή, της δημοτικής παράταξης Ανοιχτή Πόλη, της Αντικαπιταλιστικής Ανατροπής αλλά και άλλων δημοτικών παρατάξεων του Δήμου Αθηναίων, δεν είχαν καταφέρει να σταματήσουν την δρομολογημένη εξέλιξη.
Σε μια δραματική, όσο και προφητική, όπως αποδεικνύεται τώρα, δημόσια έκκλησή τους , οι εργαζόμενοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών σημείωναν τότε μεταξύ άλλων: “Θεωρούμε ότι πολύ σύντομα το καθεστώς που διαμορφώνεται με την τροπολογία, θα επεκταθεί και σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας, με έναν πολύ πιθανό επόμενο στόχο τον αρχαιολογικό χώρο στην Ακαδημία Πλάτωνος”.
Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού έχει πολλάκις επιβεβαιώσει πως πολιτεύεται με γνώμονα την επικοινωνιακή εργαλειοποίηση των μνημείων, την υπαγωγή της διαχείρισης τους στα φιλελεύθερα προτάγματα της οικονομίας της αγοράς και την αποδυνάμωσης της αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Ο Δήμος Αθηναίων δεν κρύβει τις αδηφάγες ορέξεις και τις επεκτατικές βλέψεις του προς οτιδήποτε μπορεί να εξυπηρετήσει την δημόσια εικόνα του Κώστα Μπακογιάννη και την εξυπηρέτηση συμφερόντων εις βάρος του δημόσιου χώρου.
Το μόνο που μένει να φανεί είναι αν υπάρχουν αντίρροπες δυνάμεις ικανές να ακυρώσουν την σκανδαλώδη σύμπραξη των δύο στην Ακαδημία Πλάτωνος.
