“Πήγα σε ένα νοσοκομείο. Οι άνθρωποι εκεί ήταν σε ποικίλες καταστάσεις σωματικής αποσύνθεσης, θα πέθαιναν όλοι. (…) Οι γιατροί δεν ήξεραν γιατί πέθαιναν. Το μόνο που μπορούσαν να διαγνώσουν ήταν οξεία έλλειψη βιταμινών. (…) Ξεκίνησαν τις ενέσεις βιταμινών. (…) Όπου, όμως, έβαζαν τη βελόνα η σάρκα σάπιζε”.

Αυτές τις εικόνες φρίκης περιέγραφε στο ρεπορτάζ του ο Αυστραλός Wilfied Burchett, ο πρώτος δημοσιογράφος που κατάφερε να φτάσει στην πυρηνική κόλαση της Χιροσίμα, λίγες στιγμές μετά τη ρίψη της ατομικής βόμβας, αψηφώντας την απαγόρευση του αμερικανικού στρατού.

Μερικές εβδομάδες πριν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, στις 16 Ιουλίου 1945, η πολεμική μηχανή της Ουάσιγκτον δοκίμασε, επί αμερικανικού εδάφους, τα οπλικά εργαλεία που θα της επέτρεπαν το θριαμβευτικό της μπάσιμο στο μεταπολεμικό λυκαυγές της ανθρωπότητας…

Είκοσι δύο χιλιάδες τόνοι ΤΝΤ απελευθερώθηκαν στη γη του Νέου Μεξικού, κατά τη δοκιμαστική φάση της “ατομικής βόμβας”, όπως αποκαλούνταν τότε τα πρώτα πυρηνικά όπλα, και της (επιδιωκόμενης) καταστροφής που μπορούσε να προκαλέσει το πυρηνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ.

Παρουσία του υποστράτηγου του Μηχανικού και επικεφαλής του προγράμματος “Μανχάταν” Λέσλι Γκρόουβς, ξεκίνησε η εφαρμογή της επιχείρησης Τρίνιτυ, της αγίας πυρηνικής “Τριάδας” του αμερικανικού Πενταγώνου που έμελλε να βάλει τη σφραγίδα της σε ένα ατιμώρητο έγκλημα πολέμου.

Σε απόσταση περίπου 100 χιλιομέτρων από το λεγόμενο “σημείο μηδέν”,  την περιοχή όπου έλαβαν χώρα οι δοκιμές του project Τρίνιτυ,  ζούσε η οικογένεια της 74χρονης σήμερα Τζενόβεβα.

Η Τζενόβεβα γεννήθηκε έναν χρόνο μετά το Τρίνιτυ και τη λήξη του πολέμου, ωστόσο μεγάλωσε σε ένα σπίτι που σημαδεύτηκε δια παντός από την λευκή πούδρα του πυρηνικού αμανίτη.

Γύρω στις 5:30 π.μ., και ενώ σιγά σιγά ξημέρωνε, ο ουρανός έγινε θεοσκότεινος. Μην έχοντας βιώσει κάτι αντίστοιχο, οι πολίτες του Νέου Μεξικού πίστεψαν ότι ο εκκωφαντικός θόρυβος της έκρηξης και η λάμψη που τον ακολούθησε ήταν το βροντερό σάλπισμα μιας επερχόμενης καταιγίδας, θυμάται η Τζενόβεβα μιλώντας στο Globetrotter.

Όταν ο πατέρας της βγήκε από το σπίτι βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα ατελείωτο λευκό τοπίο. Μια απροσδιόριστης προέλευσης λευκή σκόνη είχε καλύψει τα πάντα.  Ακόμη και τις αγελάδες που εξέθρεφε η οικογένεια, τα λαχανικά του κήπου, αλλά και το νερό που είχαν αποθηκεύσει για κάποια ώρα ανάγκης, ελλείψει τρεχούμενου πόσιμου νερού.

Χωρίς να γνωρίζουν τι είχε συμβεί, η οικογένεια της Τζενόβεβα, όπως κι άλλες οικογένειες της τοπικής κοινωνίας κατανάλωσαν τα… σκονισμένα τους λαχανικά, ήπιαν το μολυσμένο νερό, τη στιγμή που το ραδιενεργό γλυπτό της αμερικανικής κυβέρνησης υψωνόταν δώδεκα χιλιάδες μέτρα πάνω από το σημερινό Πεδίο Δοκιμών Ουάιτ Σαντς του Νέου Μεξικού.

Η άγνοια κινδύνου είναι αναμφίβολα επικίνδυνη για όποιον διακατέχεται από αυτήν. Ειδικά, αν συστηματικά καλλιεργείται από τους αξιωματούχους μιας, υποτίθεται, ελεύθερης και κατά τα δυτικά πρότυπα οργανωμένης πολιτείας.

 Ο Πολ Πινό, ξάδελφος της Τζενόβεβα, ο οποίος γεννήθηκε εννέα χρόνια μετά την έκρηξη της Τριάδας, ισχυρίζεται ότι κανείς από την αμερικανική κυβέρνηση δεν ενημέρωσε τους κατοίκους πέριξ της λεκάνης του Τουλάροσα, ώστε να μετακινηθούν σε ασφαλέστερο μέρος.

“Η κυβέρνηση μάς είπε ψέματα”, λέει ο Πινό, επισημαίνοντας το γεγονός ότι για μεγάλο διάστημα μετά την έκρηξη οι ντόπιοι πίστευαν πως πρόκειται απλώς για μια συνηθισμένη εκείνη την εποχή έκρηξη συμβατικών πυρομαχικών.

Καρκίνος πάνω στη στάχτη

Χρειάζονται 24.000 χρόνια για να αποσυντεθεί η μισή ποσότητα του ραδιενεργού πλουτώνιου που χρησιμοποιήθηκε στην πυρηνική δοκιμή της Τριάδας, αναφέρει η Άλις Γκόρμαν, αρχαιολόγος και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Flinders της Αυστραλίας.

Γεγονός που γεννά το ερώτημα: Ποια η κατάσταση της υγείας των πολιτών του Νέου Μεξικού που εδώ και 75 χρόνια εισπνέουν και έρχονται σε επαφή με ραδιενεργά σωματίδια, λόγω της περιβαλλοντικής μόλυνσης;

“Η πυρηνική έκρηξη εξέθεσε τους κατοίκους του Νέου Μεξικού σε ποικίλα και διαφορετικά επίπεδα ακτινοβολίας”, επισημαίνει η Έκθεση που δημοσίευσε τον περασμένο Σεπτέμβριο, στο περιοδικό Health Physics το Εθνικό Ινστιτούτο για τον Καρκίνο, και εν πολλοίς αποτέλεσε την αφετηρία αυτού του σημειώματος.

Επίπεδα που διαφέρουν αναλόγως της ακριβούς τοποθεσίας των κατοίκων, του χρόνου που έζησαν μέσα σε προστατευμένες δομές τους μήνες που ακολούθησαν την πυρηνική δοκιμή, αλλά και της ποσότητας της ακτινοβολίας με την οποία ήρθαν σε επαφή, μέσω των μολυσμένων τροφίμων και του νερού.

Οι ερευνητές τονίζουν ακόμη, ότι δεν μπορούν με βεβαιότητα να ανακοινώσουν τα ποσοστά καρκινικών παθήσεων που προέκυψαν στον χρόνο μετά το Τρίνιτυ, ελλείψει ολοκληρωμένων δεδομένων καταγραφής. Ενώ, εκτιμούν ότι οποιαδήποτε αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου στην περιοχή (και η συνεπακόλουθη σύνδεση τους με την πυρηνική δοκιμή) περιορίζεται, μάλλον, σε αυτούς που έζησαν την έκρηξη και δεν αφορά μεταγενέστερες γενιές .

Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη την καταγγελία του Πινό δεν μπορούμε παρά να δώσουμε βήμα στην άποψη που συνδέει τα υψηλά ποσοστά επιθετικών καρκίνων, ασθενειών του θυροειδή και άλλων επιπλοκών της υγείας που σημειώνονται στην περιοχή (και αποτελούν εύρημα της μελέτης του Ινστιτούτου) με τον επιχειρησιακό προάγγελο του προγράμματος “Μανχάταν”.

“Είμασταν δέκα άνθρωποι στην οικογένειά μου, τώρα έχω μείνει μόνο εγώ”, αφηγείται η Τζενόβεβα. Το μόνο εν ζωή μέλος μιας οικογένειας που χάθηκε χτυπημένη από τον καρκίνο.

Σε μια χώρα χωρίς καθολική υγειονομική κάλυψη, τα χρέη νοσηλείας έχουν φέρει στο χείλος του οικονομικού βαράθρου πολλούς εκ των κατοίκων κοντά στην περιοχή του Τρίνιτυ, σημειώνει η Sattya Vatti στο ρεπορτάζ του Globetrotter.

Για τον 66χρόνο Πινό η αντιμετώπιση των τοπικών κοινοτήτων από την αμερικανική πολιτεία συνοψίζετε στο δόγμα: Λεφτά στα όπλα, όχι στους πολίτες. “Όλος αυτός ο πόνος, όλη αυτή η ταλαιπωρία που υπεστήκαμε, χωρίς μια στάλα βοήθεια από την κυβέρνηση”, την ώρα που δαπανώνται “τρισεκατομμύρια σε χιλιάδες πυρηνικά όπλα”.

Η περίπτωση της οικογένειας της Τζενοβέβα δεν είναι μοναδική. Αποτελεί μέρος μιας ιστορίας δεκάδων χιλιάδων οικογενειών στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Μεταξύ 1945 και 1992, πραγματοποιήθηκαν πάνω από 1.000 δοκιμές πυρηνικών βομβών επί αμερικανικού εδάφους, με αποτέλεσμα ένας μεγάλος αριθμός Αμερικανών να έχουν εκτεθεί σε διαφορετικά επίπεδα ακτινοβολίας, χωρίς καν να το γνωρίζουν.

Στο Νέο Μεξικό, οι κοινότητες που επλήγησαν από τα πυρηνικά βλήματα (!) των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων ίδρυσαν το 2005 την οργάνωση Tularosa Basin Downwinders (TBD), διεκδικώντας το αυτονόητο: Δικαιοσύνη.

Έκτοτε, ζητούν να συμπεριληφθούν και εκείνοι στο πλαίσιο του νόμου για την αποζημίωση των θυμάτων έκθεσης σε ακτινοβολία (1990), όπως αντίστοιχα συνέβη σε όμορες με το Νέο Μεξικό πολιτείες.

Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν υπάρχει κάποια εξέλιξη σ’ αυτό τους το αίτημα.

Σύμφωνα με τη συνιδρύτρια της TBD Τίνα Κόρντοβα ο λόγος που μένουν στην απ’ έξω ερείδεται στο γεγονός ότι η πλειοψηφία των κατοίκων είναι Μεξικάνοι, Ισπανόφωνοι, Ιθαγενείς και Λατίνοι. “Είμαστε μειονότητες και φτωχοί”, δηλώνει χαρακτηριστικά.

Η ίδια αποτελεί την τέταρτη γενιά στην οικογένειά της που διαγιγνώσκεται με καρκίνο. Ας ελπίσουμε να δικαιωθεί. Τόσο η ίδια, όσο και οι υπόλοιποι συντοπίτες της.

Για την ώρα, θα αρκεστώ σε μια εκ νέου επίκληση των λογιών του Burchett, που καθισμένος στα χαλάσματα του απέραντου νεκροταφείου της Χιροσίμα έγραφε:

“Κάθισα σε ένα κομμάτι τσιμέντο που δεν είχε κονιορτοποιηθεί, με τη μικρή μου γραφομηχανή Ηermes, και οι πρώτες μου λέξεις ήταν: Γράφω αυτό ως προειδοποίηση για την Υφήλιο”.

Ελπίζω να εισακουστεί από τον νέο ένοικο του Λευκού Οίκου, που κόπτεται για το νέο deal  του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και να μην χρειαστεί να επανέλθω.

Κάτι μου λέει όμως, πως θα χρειαστεί. Ας ελπίσουμε έστω, όχι σύντομα…