H είδηση πως η κατάσταση στην ιδιαίτερα επιβαρυμένη από τον κορoνοϊό Μαδρίτη είναι αισθητά βελτιωμένη, καθώς τα στοιχεία (324 κρούσματα ανά 100.000 κατοίκους μέσα σε 14 ημέρες) επιβεβαιώνονται και από τους ειδικούς, χωρίς η τοπική κυβέρνηση να έχει εφαρμόσει κάποια ιδιαίτερα σκληρά μέτρα, έκανε πολλούς (ακόμη και στην Ελλάδα) να αισιοδοξούν πως υπάρχει εναλλακτική λύση από το ολοκληρωτικό lockdown, με τον γερμανικό τύπο να μιλά ακόμη και για “θαύμα” της κυβερνήτριας της περιφέρειας Ισαβέλ Αγιούσο. Είναι όμως η “Παρθένος Μαρία”, όπως την ονομάζουν, Αγιούσο πράγματι θαυματουργή; Ή απλώς η τακτική της βασίζεται σε απλά τεχνάσματα, που ενισχύοντας τις νοητικές εξαπατήσεις των γνωσιακών μεροληψιών (cognitive bias) παρουσιάζει μία άλλη εικόνα και δημιουργεί μια σφαλερή πεποίθηση στην κοινή γνώμη;
Μπορεί η καθυστερημένη εφαρμογή του τεστ των αντιγόνων (που υποδέχθηκαν ως χαράς ευαγγέλια οι γιατροί και τα νοσοκομεία) να συνέβαλε στη βελτίωση των στοιχείων, όπως τονίζει περιχαρής ο γερμανικός Τύπος εξυμνώντας το “μοντέλο Μαδρίτης”, όμως οι ειδικοί προσγειώνουν όλα τούτα τα “ωσαννά”, επισημαίνοντας πως η κάμψη των κρουσμάτων είχε αρχίσει ήδη να καταγράφεται δειλά πριν την εφαρμογή των τεστ και την εισαγωγή των μερικών περιοριστικών μέτρων. Όπως τονίζουν, ο φόβος για την νέα έξαρση της πανδημίας ήδη είχε εμφυσήσει τον φόβο στους Μαδριλένους, οι οποίοι άλλαξαν τους τρόπους συμπεριφοράς τους, όπου μπορούσαν, αλλά επίσης και στην σχετική ανοσία που είχε δημιουργηθεί στον πληθυσμό (γύρω στο 11% τη μετρούν) από την πρώτη, θανατηφόρα, περίοδο .
Όπως όλοι οι ειδικοί (καθηγητές πανεπιστημίου, γιατροί στο πεδίο της μάχης) υπογραμμίζουν “από μόνα τους τα τεστ αντιγόνων δεν συμβάλλουν στο παραμικρό” για την μείωση των ποσοστών: απλώς βοηθούν στους χειρισμούς και στην εστίαση των δράσεων και τον εντοπισμό των μέτρων για τις υγειονομικές υπηρεσίες, που έτσι έχουν μία σαφέστερη ιδέα του πως κινείται η εξάπλωση, καθώς η εικόνα που παρουσίαζε η χρήση των PCR (γρήγορα τεστ) θόλωνε την εικόνα. Η εφαρμογή των τεστ αντιγόνων στους συμπτωματικούς ασθενείς αναμφίβολα βοηθά να εξαχθεί ένα γρήγορο αποτέλεσμα και να αποσαφηνίσει τα δεδομένα.
Μάλιστα χρήση του τεστ αντιγόνων είχε ξεκινήσει από τις 28 -30 Οκτωβρίου, περίπου την εποχή που είχαν αρχίσει και τα επιλεκτικά κλεισίματα σε διάφορες περιοχές της πρωτεύουσας,όπως το Βαγιέκας. Ένας εγκλεισμός που επιβλήθηκε όταν ακριβώς η Μαδρίτη και ο τρόπος συμπεριφοράς των κατοίκων της βρέθηκε στον φακό των μέσων ενημέρωσης για το γεγονός ότι η πανδημία καλπάζει χωρίς η τοπική κυβέρνηση να λαμβάνει κάποιο μέτρο. Μάλιστα, οι επιδημιολόγοι τονίζουν πως η πτωτική τάση είχε αρχίσει να σημειώνεται πριν τη λήψη της απόφασης για μερικά lockdown, καθώς ο φοβισμένος πληθυσμός είχε αυτοπεριορισθεί αντανακλαστικά, αυτόβουλα και αυθόρμητα. Οι ίδιοι από την πρώτη στιγμή και εξακολουθητικά επιτιμούσαν την επιλεκτικότητα των μέτρων: “ποιά σημασία έχει να απαγορεύεις τη μετακίνηση στα μπαρ στο Βαγιέκας, όταν οι κάτοικοί του πρέπει να μετακινούνται για να εργαστούν σε όλο το μήκος και πλάτος της πρωτεύουσας και μετά να επισκέπτονται τα μπαρ (και στις άλλες περιοχές και στην δική τους);”. Με δεδομένο ότι το 87% του πληθυσμού του Βαγιέκας εργάζεται εκτός της συνοικίας η σκοπιμότητα και η αποτελεσματικότητα του μέτρου είναι από τη φύση της περιορισμένη.
Αμφισβητούν οι επιστήμονες επίσης την σκοπιμότητα, αλλά και την εγκυρότητα της διενέργειας τεστ στις πληττόμενες ζώνες: αφ’ ης στιγμής ισχύουν τα περιοριστικά και τα άλλα υγειονομικά μέτρα είναι αναμενόμενο πως θα υπάρχει πτωτική τάση. Και εάν προσμετρήσει κανείς και το γεγονός πως ήδη ο κόσμος από τα τέλη Σεπτεμβρίου είχε αρχίσει να αυτοπεριορίζεται, η πτώσης της καμπύλης των κρουσμάτων δεν οφείλεται στην προφανή αιτία που προβάλλει η τοπική κυβέρνηση.
H Αγιούσο είναι συνηθισμένη να ανακοινώνει “θαύματα” στη διάρκεια της πανδημίας. Όμως το μόνο “θαυματουργό” που έχουν οι πομπώδεις τούτες ανακοινώσεις της είναι το πώς εξαφανίζονται τα δημόσια κονδύλια σε άχρηστα έργα (όπως το καινούργιο νοσοκομείο “Λοιμωδών Ισαβέλ Θενδάλ”), ή στις τσέπες των συγγενών της, που μεταξύ άλλων δραστηριοποιούνται και στις ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας, παγίως χρησιμοποιώντας την περιφερειακή υπηρεσία επιδοτήσεων Avalmadrid, που ήδη είχε βρεθεί στο επίκεντρο του σκανδάλου για τη χρηματοδότηση του ίδιου του πατέρα της Αγιούσο. Το “θαύμα” του νοσοκομείου Θενδάλ είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό: το μόνο που λειτουργεί είναι η “φωτογραφία” του, είναι θαύμα πώς διπλασιάστηκε σχεδόν ο προϋπολογισμός του (άλλα 46 από τα αρχικά 51 εκατ. ευρώ), πώς καταπατήθηκαν όλοι οι κανόνες επίβλεψης και ασφαλείας (ένας νεκρός σε εργατικό δυστύχημα) και πώς αποπερατώθηκε ένα έργο που από την πρώτη στιγμή τη χρησιμότητά του αμφισβητούσαν όλοι οι ειδικοί, ενώ εξέφραζαν και φόβους για ξεδόντιασμα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης σε τέτοιους ζοφερούς καιρούς, καθώς προέβλεπε πως η στελέχωσή του δεν θα γινόταν με προσλήψεις, αλλά με μετακινήσεις προσωπικού από άλλες δομές!
Το “θαύμα” της Αγιούσο είναι κυρίως το πώς έχει κατορθώσει να επιβεβαιώσει όλους τους κανόνες της νοητικής καταδολίευσης των εμπειρικών δεδομένων και την τεχνητή διάδοση γνωσιακών μεροληψιών, εκμεταλλευόμενη την εγγενή τάση των μέσων ενημέρωσης να “θρέφονται” από εντυπωσιακές ανακοινώσεις, ακόμη κι όταν είναι ανυπόστατες, ελεγχόμενες, αποσπασματικές, ανολοκλήρωτες (βλέπε G-B. Davos, What the meaning means? The Language of Science and Technology and its applications, Vigo 2016 ). Είναι φανερό πως μέσα από την επιλεκτική προβολή στοιχείων (cherry picking), που επικυρώνουν τη σκοπιμότητα να επιβεβαιώσουν τα δεδομένα την αρχική υπόθεση (εν προκειμένω πρόθεση) που συναρμόζει την “επιβεβαιωτική μεροληψία” (confirmational bias) και τη “μεγιστοποίηση της χρησιμότητας”, που δίνει έμφαση στην προβολή του καλού, του θετικού, του κερδαλέου αποτελέσματος και όχι τόσο στην αριθμητική του τιμή αλλά όσον αφορά το (θετικό) αφήγημά του, όχι σε όρους “απόλυτης αξίας”, αλλά “μεταβολής”.
Όπως εξάλλου τονίζουν και οι ειδικοί στη Μαδρίτη, κάνουμε λόγο για “κυματοειδή συνάρτηση της πανδημίας, επειδή ακριβώς έχει άρσεις και κάμψεις, απώτατα και κατώτα όρια” και η ανάγνωση των πορισμάτων θα πρέπει να γίνεται στο σύνολο της διακύμανσης της συνάρτησης και ιδιαίτερα στις ορίζουσές της και όχι σε μία φωτογραφία της σε μία δεδομένη στιγμή. Ωστόσο η Αγιούσο, όπως στο διάσημο πρωτοσέλιδο της El Mundo όπου πόζαρε ως Virgen Dolorosa να πονά για τα θύματα της πανδημίας (που η απραξία της διόγκωσε τον αριθμό τους) ή μπροστά στο νοσοκομείο φάντασμα, εκείνο το θαύμα που πραγματικά ανέδειξε είναι αυτό που μπορεί να κάνει ο φωτογραφικός φακός.
