Η αναφορά των απομνημονευμάτων του τέως προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα στην χρεωκοπία της Ελλάδας το 2010, ήταν αναμενόμενο να τύχει ευρείας δημοσιότητας στον ελληνικό τύπο. Οι εγχώριες αναφορές επικέντρωσαν στο σημείο που αναδείκνυε την γνωστή πτυχή ότι τα μνημόνια επιβλήθηκαν κυρίως για να σώσουν οι Ευρωπαίοι τις τράπεζες τους. Είναι σύνηθες και άκρως επικερδές για κάθε πρόεδρο των ΗΠΑ να συγγράφει ένα βιβλίο με απομνημονεύματα. Αυτό που δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας είναι ότι ο Ομπάμα (και ο κύκλος του) είναι μεν ένας τέως πρόεδρος, αλλά συγχρόνως έχει ακόμα μεγάλη επιρροή στο Δημοκρατικό Κόμμα και θέλει να συνεχίσει να έχει, οπότε τα γραφόμενα του δεν έχουν μόνο ιστορική σημασία. Όμως τι μας είπε πραγματικά ο Ομπάμα, τι δεν είπε και τι θα ήθελε να πει με αφορμή την Ελληνική κρίση;
Ο τέως πρόεδρος των ΗΠΑ στο βιβλίο του με τίτλο “Μια Γη της Επαγγελίας”, στο κεφάλαιο 24 αναφέρεται στην ελληνική κρίση. Το πρώτο πράγμα που τονίζει ήταν η ανάγκη να ακολουθήσει η Ευρώπη το 2010 τις ΗΠΑ σε μια πολιτική ενίσχυσης των επενδύσεων και της κατανάλωσης, για να ξεπεραστεί η κρίση. Συγχρόνως τονίζει τους κινδύνους στην συγκυρία εκείνη για την παγκόσμια οικονομία ακόμη και από μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα , την οποία χαρακτηριστικά συγκρίνει οικονομικά με την πολιτεία του Μέρυλαντ. Στο πλαίσιο αυτό θίγει και το θέμα του ελληνικού χρέους, λέγοντας χαρακτηριστικά: “Παρατήρησα να σπανίζουν οι αναφορές στο ότι οι γερμανικές και οι γαλλικές τράπεζες ήταν από τους μεγαλύτερους δανειστές της Ελλάδας, καθώς και ότι το μεγαλύτερο τμήμα από το ελληνικό χρέος είχε συσσωρευτεί για την αγορά γερμανικών και γαλλικών προϊόντων… γεγονός που έκανε φανερό γιατί «σώζοντας» τους Έλληνες στην πραγματικότητα έσωζαν τις τράπεζες τους και τις βιομηχανίες τους”. Αμέσως δε μετά αναφέρει ότι δεν ήταν μόνο οι ελληνικές κυβερνήσεις που απέτυχαν, αλλά και οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών τραπεζών μαζί με τις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές. Επισημαίνει μάλιστα ότι την ευθύνη και το κόστος δεν το αναλαμβάνει μόνο όποιος παίρνει δάνειο αλλά και αυτός που το δίνει.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι παραπάνω δηλώσεις του Ομπάμα είναι ένα χαστούκι για το μνημονιακό μπλοκ και όλο το αφήγημα του, γιατί ακούγονται από τον επικεφαλής των δυτικών οικονομιών που δεν μπορεί να του προσαφθεί η γνωστή κατηγορία του λαϊκιστή. Το ενδιαφέρον δεν είναι μόνο η αναφορά στο ρόλο των ξένων τραπεζών, αλλά το ότι στο ανώτατο επίπεδο η χρεωκοπία της Ελλάδας θεωρείτο υψηλότατος συστημικός κίνδυνος, οπότε οι απειλές των Ευρωπαίων περί χρεωκοπίας κτλ. στο αρχικό τουλάχιστον στάδιο ήταν μπλόφα.
Υπάρχουν όμως και αυτά τα οποία δεν αναφέρει ο Ομπάμα, γεγονός φυσικό για κάποιον που είναι πλήρως βυθισμένος στην γνωστή συστημική υποκρισία που χαρακτηρίζει το Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ αλλά και όλους τους Αμερικανούς προέδρους. Εφόσον ο Ομπάμα ήταν ενάντια στην επιβολή λιτότητας. όπως διατείνεται στο βιβλίο του, και με καθοριστικό τον ρόλο των ΗΠΑ στο ΔΝΤ, πως εξηγείται το γεγονός ότι το τελευταίο συνταυτιζόταν με την πολιτική λιτότητας του Σόιμπλε; Και τι έκανε ο ίδιος για να αποτραπεί η επιβολή λιτότητας στην χώρα; Ποιες οι συμφωνίες μεταξύ ΗΠΑ και Γερμανίας εκείνη την περίοδο; Τι συμφωνήθηκε πίσω από τις κλειστές πόρτες μεταξύ του Σόιμπλε και του τότε υπουργού οικονομικών των ΗΠΑ, Τίμοθι Γκάιτνερ, όταν ο πρώτος του επισήμανε ότι αν οι ΗΠΑ έχουν άποψη να βάλουν και τα λεφτά; Όσον δε αφορά το ρόλο και τις ευθύνες των τραπεζιτών και των τραπεζών, θα ήταν άκρως αποκαλυπτικό να υπενθυμίσουμε ότι ο τέως πρόεδρος των ΗΠΑ, καμάρι της δυτικής και εγχώριας κεντροαριστεράς (από το ΚΙΝΑΛ μέχρι τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΜΕΡΑ25), υπήρξε ο κατεξοχήν υπερασπιστής των αμερικανικών τραπεζών, ο οποίος φρόντισε να μετατρέψει το ιδιωτικό χρέος σε κρατικό, όπως ακριβώς έκαναν και οι Ευρωπαίοι τραπεζίτες.
Στην πραγματικότητα, ο Ομπάμα θέλει να τονίσει δυο παραμέτρους με αφορμή την ελληνική κρίση. Πρώτον, ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης, το κράτος θα αναλαμβάνει το κόστος για να σταθεροποιείται η καπιταλιστική οικονομία μέσα από μια διαδικασία συνεννόησης των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Δεν είναι αποδεκτό οι ΗΠΑ να αναλαμβάνουν το κύριο κόστος στήριξης της παγκόσμιας οικονομίας και οι ευρωπαϊκές χώρες να μην ακολουθούν, έχοντας ως προτεραιότητα να βελτιώσουν την θέση τους στο παγκόσμιο ανταγωνισμό. Το δεύτερο γεγονός που ανοίγει έστω και έμμεσα αφορά το σήμερα. Η υγιειονομική κρίση έρχεται να επιτείνει την οικονομική κρίση της περιόδου 2008-2009, που δεν επιλύθηκε αποτελεσματικά. Παρά τις πολιτικές λιτότητας, η ανάκαμψη υπήρξε ασθενική και συντηρείτο με πακτωλούς χρήματος. Μετά δε τις πολιτικές για την αντιμετώπιση του κορονοϊου, τα δημόσια και ιδιωτικά χρέη έχουν εκτοξευτεί . Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF), το παγκόσμιο ιδιωτικό και δημόσιο χρέος σήμερα ξεπερνά τα 270 τρισ. δολάρια και αντιστοιχεί στο 432% του ετήσιου ΑΕΠ στις ανεπτυγμένες χώρες και 360% του ΑΕΠ στις αναπτυσσόμενες. Δηλαδή οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν δανειστεί πάνω από τέσσερις φορές από όσο παράγουν σε έναν χρόνο. Ένας από τους βασικούς μηχανισμούς για την εκτόξευση των χρεών είναι το ¨τύπωμα χρήματος” από τις κεντρικές τράπεζες, που κατευθύνεται στην αγορά κρατικών ομολόγων, τιτλοποιημένων δανείων, ακόμη και μετοχών μεγάλων εταιρειών. Επειδή χρειάζονται πολύ υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης για να μην καταρρεύσουν οι οικονομίες όταν σταματήσει αυτή η πολιτική των κεντρικών τραπεζών, η αναφορά του Ομπάμα για την ελληνική κρίση ίσως δεν αφορά μόνο το παρελθόν. Έμμεσα ανοίγει θέμα ανάληψης κόστους από τις κεντρικές τράπεζες, για την σταθεροποίηση της οικονομίας , που μπορεί να σημαίνει ακόμα και “κουρέματα” χρέους.
Όσον αφορά τα παρελθόν, οι αναφορές του Ομπάμα στο 2010 και την ελληνική κρίση έχουν μικρότερη σημασία από ό,τι αν τι διατύπωνε τότε. Ακόμη και εγχωρίως επικρατεί ευρύτερη πολιτική συναίνεση στα μνημόνια από ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ, ενώ υπάρχουν κύκλοι που προωθούν την μεγαλύτερη παρέμβαση των ΗΠΑ στην χώρα, οπότε μπορούν να αναπαράγουν ανάλογες αναφορές. Όμως μην ξεχνάμε την μοναδική σωστή ρήση του Γιώργου Παπανδρέου, μοιραίου τότε πρωθυπουργού, που είχε πει τι η χώρα χρησιμοποιείται σαν πειραματόζωο. Από αυτή την άποψη, τα περί ελληνικής κρίσης μάλλον έχουν μεγαλύτερη επικαιρότητα σε ό,τι αφορά τα χρόνια στην έρημο που προηγήθηκαν της έλευσης στη “Γη της Επαγγελίας”, η οποία δίνει τον τίτλο του βιβλίου.
