Ο Νοέμβριος του 2020 είναι ένας εξαιρετικός μήνας για τη Νέα Ζηλανδία των 4,88 εκατομμυρίων κατοίκων υπό τη διακυβέρνηση του Εργατικού Κόμματος με πρωθυπουργό την 40χρονη Τζασίντα Άρντερν, που στις 17 Οκτωβρίου έλαβε νέα λαϊκή εντολή .

Η νησιωτική χώρα έχει ελάχιστα νέα κρούσματα του κορονοϊού. Έξι καταγράφηκαν στις 21 και οκτώ στις 24 Νοεμβρίου. Μόλις 42 είναι οι ασθενείς που νοσηλεύονται ή βρίσκονται σε κατ’ οίκον απομόνωση και από την αρχή της πανδημίας στη χώρα, με το πρώτο κρούσμα να καταγράφεται στις 28 Φεβρουαρίου, έχουν χάσει τη ζωή τους επίσης μόλις 25 άνθρωποι. Το ημερήσιο αρνητικό ρεκόρ θανάτων ήταν εκείνο της 4ης Απριλίου με 4 νεκρούς και ο χρονικά τελευταίος θάνατος από Covid-19 καταχωρίστηκε στις 16 Σεπτεμβρίου. Ταυτόχρονα, έχουν αποθεραπευτεί πλήρως 1.952 ασθενείς και ο συνολικός αριθμός κρουσμάτων από τις 26 Φεβρουαρίου έως προχθές δεν ξεπερνούσε τις 2.019.

Η Νέα Ζηλανδία ετοιμάζεται να κάνει ευχάριστα καλοκαιρινά Χριστούγεννα παρά το γεγονός ότι η οικονομία της θα υποστεί ύφεση και συρρίκνωση της τάξης του 11% για το 2020, ως συνέπεια των περιοριστικών μέτρων που ελήφθησαν σε τρεις διαφορετικές περιόδους τους προηγούμενους οκτώ μήνες και κυρίως στην μεγαλύτερη πόλη, το Όκλαντ.

Ως αντιστάθμισμα αυτής της υποχώρησης, η οποία θα θέσει σε δοκιμασία την οικονομία των 204 δισ. δολαρίων Νέας Ζηλανδίας , ήτοι 119,28 δισ. ευρώ (ΑΕΠ του 2019), η κυβέρνηση των Εργατικών έχει εκπονήσει ένα εμπροσθοβαρές πακέτο τεσσάρων πυλώνων για τη στήριξη της οικονομίας και της κοινωνίας: 20 δισ. για την εργασία και κατ’ επέκταση τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, 6 δισ. για την υγεία, 8 δισ. για έκτακτη φορολογική μεταρρύθμιση ανακούφισης φυσικών και νομικών προσώπων και 16 δισ. για δημόσιες επενδύσεις και νέες θέσεις απασχόλησης, σύνολο 50 δισ. (29,22 δις ευρώ) από το Ειδικό Ταμείο Αντιμετώπισης και Ανάταξης που ιδρύθηκε τον φετινό Απρίλιο με ορίζοντα τον Μάρτιο του 2021, αν και τα περισσότερα κεφάλαια έχουν ήδη πέσει στην αγορά και το σύστημα περίθαλψης και πρόληψης. Κανένας δεν αγχώνεται ιδιαίτερα στους Αντίποδες είτε για τις υγειονομικές είτε για τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας.

Τι έκανε τόσο καλά η Νέα Ζηλανδία και σήμερα βρίσκεται σε αυτή την εξαιρετική κατάσταση και συνθήκη καταρχάς από υγειονομική σκοπιά;

Πολλοί θα εστιάσουν στο γεγονός πως από την πρώτη στιγμή η χώρα έριξε ως όπλα στον πόλεμο ενάντια στον κορονοϊό τα πολλά και κυλιόμενα τεστ. Άλλοι θα ισχυριστούν ότι χρησιμοποίησε “έγκαιρα” το λοκντάουν επιπέδου 3 – όχι καθολικό ή τυφλό. Υπήρξαν περιορισμοί στη μετακίνηση και στις συναθροίσεις σε κλειστούς χώρους και έπεσε λουκέτο στην εστίαση και σε συγκεκριμένους χώρους εργασίας με επιβεβαιωμένες περιπτώσεις ασθενών. Αυτή η κυβερνητική απόφαση εφαρμόστηκε μόνο στο Όκλαντ τον Απρίλιο, τον Ιούνιο και τον Αύγουστο, για διάστημα όχι μεγαλύτερο των έξι εβδομάδων, όταν αντίστοιχα οι περιπτώσεις ασθενών ήταν 89, 56 και μόλις 9 και συντελέστηκε αποκλειστικά και μόνο για να προχωρήσει η κυβέρνηση, που ανέβαλε και για αυτόν τον λόγο και τις εθνικές εκλογές (τις οποίες μετά κέρδισε), σε σύντομη ιχνηλάτηση επαφών και εκ νέου μαζικά τεστ εντοπισμού της διασποράς του ιού στον πληθυσμό.

Άλλοι θα υποστηρίξουν βάσιμα ότι οι καθολικοί προληπτικοί έλεγχοι στις πύλες εισόδου της χώρας και χωρίς εξαιρέσεις έπαιξαν καθοριστικό ρόλο: όλοι οι επισκέπτες, τουρίστες και εργαζόμενοι που καταφτάνουν στα αεροδρόμια και τα λιμάνια της Νέας Ζηλανδίας υποβάλλονται σε αυστηρή καραντίνα τριών ημερών έως ότου βγουν τα αποτελέσματα στο προκαταρκτικό μοριακό τεστ. Εξάλλου από τις 42 ενεργές περιπτώσεις ασθενών στη χώρα, οι 35 αφορούν ξένους υπηκόους ή Νεοζηλανδούς που επέστρεψαν από τα τέλη Οκτωβρίου και μετά από την Ευρώπη ή τις ΗΠΑ.

Όμως, και άλλες χώρες υποστηρίζουν ότι τα έχουν κάνει αυτά, τουλάχιστον θεωρητικά ή στα χαρτιά και διαδοχικά. Σίγουρα όχι ταυτόχρονα, συνεχώς και με επιμονή, όπως έκαναν στο Όκλαντ. Αυτές οι άλλες χώρες δεν έχουν δει και μάλλον δεν θα δουν για πολύ καιρό ακόμη τα θετικά και άμεσα αποτελέσματα της Νέας Ζηλανδίας,  λόγω έλλειψης στρατηγικού σχεδιασμού και καθολικότητας στα υγειονομικά προληπτικά μέτρα. Τι ακριβώς συμβαίνει και οι Νεοζηλανδοί Εργατικοί και η κοινωνία της χώρας τα έχουν πάει τόσο καλά στην αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού; Ποια ήταν η πυξίδα τους ώστε να κινηθούν σε ασφαλή και όχι αχαρτογράφητα νερά μέσα στον τυφώνα της πανδημίας, όταν η πρωθυπουργός Άρντερν διακήρυχνε τον περασμένο Μάρτιο ότι “αυτή τη φορά η Νέα Ζηλανδία δεν θα υποτιμήσει τον κίνδυνο”; Πότε είχε υποτιμήσει τον κίνδυνο η Νέα Ζηλανδία;

Οι σωστές απαντήσεις για τις σημερινές επιτυχίες βασίζονται στις οικτρές αποτυχίες στο παρελθόν, αδιάψευστος μάρτυρας των οποίων είναι τα δεκάδες ταφικά μνημεία tapu στις περιοχές των Μαορί. Τα tapu είναι διάσπαρτα στο νησιωτικό κράτος της Νέας Ζηλανδίας και στις παλιές αποικίες της στο κοραλλιογενές νησιωτικό σύμπλεγμα της Δυτικής Σαμόα.
Ας γυρίσουμε το ρολόι του χρόνου πίσω και ας μεταφερθούμε στον Νοέμβριο του 1918, όταν την υφήλιο θέριζε η επιδημία της καταχρηστικά επονομαζόμενης ισπανικής γρίπης.

Ο Νοέμβριος του 1918 ήταν ένας πάρα πολύ κακός μήνας για τη Νέα Ζηλανδία και τις αποικίες της στη Δυτική Σαμόα. Από τις 3 έως τις 24 Νοεμβρίου το δρομολόγιο ενός και μόνο πλοίου στάθηκε η αιτία να εξαπλωθεί ο ιός της γρίπης από τη μητρόπολη στις εξαρτημένες περιοχές που δεινοπάθησαν από την ασθένεια και τον θάνατο. Η Δυτική Σαμόα αποτέλεσε ένα σύμπλεγμα ανοιχτών τάφων για οκτώ ολόκληρες εβδομάδες φρικτής και αβοήθητης αναμέτρησης με τον πυρετό και την πνευμονία που προκαλούσε τότε το στέλεχος της γρίπης Η1Ν1.

Στις 30 Οκτωβρίου 1918, το εμπορικό μεταγωγικό πλοίο, Talune ξεκινά από το Όκλαντ για το καθιερωμένο δρομολόγιο ανεφοδιασμού των αποικιών στο κοραλλιογενές αρχιπέλαγος του Νότιου Ειρηνικού. Παρά τις προειδοποιήσεις που έρχονταν από την εμπόλεμη Ευρώπη για την εξάπλωση ενός μυστηριώδους και θανατηφόρου ιού γρίπης, η κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας έχει πάρει ελάχιστα προληπτικά μέτρα με τον φόβο ότι οποιαδήποτε απαγόρευση ή καραντίνα θα αποδιοργάνωνε την ψυχολογία των επαναπατρισμένων (και άρρωστων) στρατιωτών της που γιορτάζουν σε μαζικές και πολυπληθείς εκδηλώσεις χαράς και ενθουσιασμού τη διαφαινόμενη νίκη στον Μεγάλο Πόλεμο.

Εξάλλου στους Αντίποδες και μπροστά στα μάτια τους έχουν ένα καλοκαίρι ειρήνης, το πρώτο έπειτα από τέσσερα χρόνια. Παράλληλα η κυβέρνηση στο Όκλαντ θεωρεί ακατάλληλη τη συγκυρία για οποιοδήποτε μέτρο πρόληψης ή περιστολής δραστηριοτήτων που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την αναζωογόνηση της εμπορικής και οικονομικής ζωής στα λιμάνια. Πάνω στο Talune επιβαίνουν επτά άρρωστοι από τη γρίπη ναύτες, αλλά ο πλοίαρχος και η πλοιοκτήτρια εταιρεία αρνούνται να τους χορηγήσουν αναρρωτικές άδειες, με δικαιολογία την αποδιοργάνωση στην καθημερινότητα των εργασιών πάνω στο πλοίο και την απώλεια χρόνου και κερδών.

Μέσα στις επόμενες 20 μέρες, το Talune αγκυροβολεί και αναχωρεί, ελλιμενίζεται και ανεφοδιάζεται, αφήνει και παίρνει επιβάτες, κατεβάζει και ανεβάζει εμπορεύματα και πλήρωμα από περίπου 90 ναύτες σε όλα τα μεγάλα νησιά του Νότιου Ειρηνικού, στα Φίτζι, τη Λεβούκα, το Σαβάι και το Ουπούλου, χωρίς κάποιο μέτρο προφύλαξης, προστασίας και ενημέρωσης των κατοίκων και των ναυτεργατών για τη γρίπη. Και ας πεθαίνουν εν τω μεταξύ και οκτώ ναύτες εν πλω. Τα φρικτά αποτελέσματα δεν αργούν να φανούν στις απομονωμένες νησιωτικές κοινωνίες. Μέσα σε έξι μόλις εβδομάδες, ο πληθυσμός των Σαμοανών αποδεκατίζεται. Από τους περίπου 40.000 κατοίκους, οι 28.000 κυρίως νεαροί ενήλικες ηλικίας 19-32 ετών αρρωσταίνουν και από αυτούς, οι 9.800 πεθαίνουν: το 25% του πληθυσμού και το ένα τρίτο των παραγωγικά και οικονομικά δυναμικών ηλικιών. Η αγροτική παραγωγή αποδιοργανώνεται, η τοπική οικονομία καταβαραθρώνεται και η κοινωνική ζωή καταρρέει.

Η Δυτική Σαμόα δέχεται ένα συντριπτικό πολιτικό και κοινωνικό πλήγμα από το οποίο δεν θα συνέλθει μέχρι το 1946, χρονιά που ξεκινά και το αντιαποικιοκρατικό της κίνημα. Η νεοζηλανδική διοίκηση των αποικιών με επικεφαλής τον συνταγματάρχη, Ρόμπερτ Λόγκαν τα έχει χαμένα και παίρνει ως μοναδικό μέτρο πια προστασίας από τις μεταδοτικές ασθένειες των άταφων πτωμάτων να μαζεύει με κάρα τις σορούς από τους δρόμους και τα σπίτια.

Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στη μητρόπολη. Από τις 2 Νοεμβρίου του 1918, όταν και τηρούνται τα πρώτα επίσημα στατιστικά στοιχεία έως τις 30 Ιανουαρίου 1919, η Νέα Ζηλανδία του 1,2 εκατομμυρίου λευκών κατοίκων έχει 6.418 καταγεγραμμένους θανάτους από τη γρίπη, αν και ορισμένοι ανεξάρτητοι ερευνητές υποστηρίζουν έως σήμερα ότι ο πραγματικός αριθμός ήταν τουλάχιστον διπλάσιος. Όμως ο ιθαγενής πληθυσμός των Μαορί, που ανέρχεται στο σύνολο του σε 52.000 ανθρώπους και απολαμβάνει ελάχιστες υπηρεσίες υγείας και περίθαλψης στην ενδοχώρα λόγω και της ρατσιστικής πολιτικής του Όκλαντ, βρίσκεται μπροστά στον όλεθρο: πάνω από 2.400 είναι οι νεκροί ανάμεσα τους.

Στα χωριά των Μαορί σκάβονται ομαδικοί τάφοι και σε ορισμένα από αυτά, τα πτώματα μένουν άταφα για μέρες, καθώς δεν έχει μείνει πια κανείς ζωντανός για να τα θάψει. Η φρίκη της ισπανικής γρίπης εξωθεί τους Σαμοανούς να οργανωθούν στις πρώτες πολιτικές κινήσεις που απαιτούν την ανεξαρτησία των νησιών τους από τη Νέα Ζηλανδία στα μέσα της δεκαετίας του 1940, όταν έχει αποκατασταθεί και η πληθυσμιακή ισορροπία στα νησιά.

Η Δυτική Σαμόα απαιτεί την ανεξαρτησία της με γνώμονα τον υγειονομικό εφιάλτη που το 1918 είχε εξαφανίσει τον ανθό της νεολαίας και της εργατιάς της. Η αρχική άρνηση του Όκλαντ προκαλεί την αίτηση και την αποδοχή από τον νεοσύστατο ΟΗΕ ενός ιδιόμορφου καθεστώτος ημιαυτονομίας για τα νησιά υπό τη διακριτική αμερικανική επιτήρηση. Εντέλει, οι Σαμοανοί θα πετύχουν την πλήρη ανεξαρτησία τους την 1η Ιουνίου 1962. Το εντυπωσιακά δηλωτικό στοιχείο είναι πως το κίνημα ενάντια στους Νεοζηλανδούς αποικιοκράτες θα ονομαστεί καίρια HogoFlenza σύντμηση που παραπέμπει στη γλώσσα των ιθαγενών στις λέξεις, η γενιά της γρίπης. Με άλλα λόγια, η ανεξαρτησία της Δυτικής Σαμόα βασίστηκε ακριβώς στη θανατηφόρα εξάπλωση της ισπανικής γρίπης και στην ανικανότητα της Νέας Ζηλανδίας να σταματήσει το θανατικό που ο ιός κουβαλούσε.

Το 2002 και στη διάρκεια των εορτασμών για την 40ή επέτειο ανεξαρτησίας της Δυτικής Σαμόα από τη Νέα Ζηλανδία, η τότε πρωθυπουργός της χώρας, Έλεν Κλαρκ ζήτησε για πρώτη φορά δημόσια συγγνώμη για τα δεινά των ιθαγενών την εποχή της ισπανικής γρίπης. “Το 1918, η κυβέρνηση του Όκλαντ στάθηκε ανίκανη και ανεπαρκής στο καθήκον της να σας προστατέψει. Σήμερα αναγνωρίζουμε δημόσια εκείνα τα σφάλματα που στοίχισαν τόσες ζωές. Στέκομαι μπροστά σας για να σας πω ότι η Νέα Ζηλανδία δεν θα επαναλάβει τα ίδια λάθη και η αποτυχία και οι ενοχές για όσα τότε συνέβησαν θα αποτελούν πάντοτε πυξίδα στο καθημερινό μας έργο” τόνιζε μεταξύ άλλων η Κλαρκ απευθυνόμενη προς τους συγκεντρωμένους Σαμοανούς στην ειδική και ταυτόχρονη τελετή εορτασμού της ανεξαρτησίας και μνήμης για τα θύματα της ισπανικής γρίπης.

Όλα τα προηγούμενα χρόνια, οι αναμνήσεις από την ισπανική γρίπη διατηρήθηκαν ζωντανές στη Νέα Ζηλανδία και η ιστορική καταγραφή τους ήταν εξαντλητική και διαρκής. Σε αυτό το πλαίσιο εξηγείται και η επιβολή των όποιων περιοριστικών μέτρων για διάστημα έξι εβδομάδων. Η ιστορία της ισπανικής γρίπης έχει διδάξει ότι ο τότε ιός (στέλεχος της γρίπης των χοίρων, Η1Ν1) χτύπησε και εξαπλώθηκε στη χώρα σε δύο κύματα πέντε εβδομάδων και με διαφορά δύο εβδομάδων του πρώτου με το δεύτερο. Από την 1η Νοεμβρίου 1918 έως τις 7 Δεκεμβρίου 1918 στο Όκλαντ και από τις 21 Δεκεμβρίου έως τις 26 Ιανουαρίου 1919 κυρίως στην ενδοχώρα και τις περιοχές των Μαορί. Αν και δεν έχει ακόμη εξηγηθεί επιστημονικά και ερευνητικά το γιατί συνέβη αυτό με την πρόσκαιρη “ύφεση” των δύο εβδομάδων, η Νέα Ζηλανδία σήμερα πολεμά τον κορονοϊό καταρχάς ξεφυλλίζοντας και ανατρέχοντας στο ιστορικό εγχειρίδιο των φρικτών εμπειριών με τη γρίπη του 1918. 

Πάνω σε αυτές τις βάσεις, η χώρα παραμένει η μόνη στον κόσμο που διαθέτει στον επίσημο ιστότοπο της κυβέρνησης της αναλυτικές σελίδες και ειδικά αφιερώματα για την υγειονομική τραγωδία του 1918-1919. Ίσως αυτή η πραγματικότητα εξηγεί καλύτερα από κάθε άλλη στατιστική και κάθε άλλο υγειονομικό ή πολιτικό μέτρο, τη σημερινή επιτυχία της Νέας Ζηλανδίας στην πανδημία του κορονοϊού: οι Νεοζηλανδοί νικούν στον πόλεμο με την Covid-19, επειδή διδάχθηκαν από τα λάθη του παρελθόντος τους.