Μόνο τυχαίο δεν είναι ότι πύκνωσαν το τελευταίο διάστημα εκ νέου τα κατευθυνόμενα δημοσιεύματα για τα προβλήματα του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας. Συγχρόνως είναι γνωστή η πολιτική της σημερινής κυβέρνησης για αλλαγή του καθεστώτος της επικουρικής σύνταξης και αντικατάσταση του διανεμητικού της χαρακτήρα με κεφαλαιοποιητικό σύστημα και επαγγελματικά ταμεία. Η επικουρική ασφάλιση έχει επιλεγεί να αποτελέσει το πρώτο πεδίο για έναν νέο κύκλο αντι-ασφαλιστικών ρυθμίσεων. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί μια αποδόμηση της κυβερνητικής προπαγάνδας, και να επισημανθεί τι πραγματικά κρύβεται από τις επικείμενες κυβερνητικές αλλαγές.
Ας λάβουμε πρώτα υπόψη ορισμένα πρόσφατα γεγονότα. Πρώτο, την κατά παραγγελία έκθεση Πισσαρίδη που υπέβαλε η κυβέρνηση σαν οδηγό για την οικονομική πολιτική, τόσο στο πλαίσιο των μνημονιακών δεσμεύσεων, όσο και για την συμμετοχή στο νέο πρόγραμμα χρηματοδότησης από την Ε.Ε με 72 δισ. ευρώ μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Στην εν λόγω έκθεση αναφέρεται ότι η ασφαλιστική δαπάνη της χώρας ανέρχεται σε 16% του ΑΕΠ και πρέπει να μειωθεί κατά 3,3%, γεγονός που μεταφράζεται σε μειώσεις των συνολικών συντάξεων (κύριων και επικουρικών) κατά 25% έως 35%. Δεν έχει τόσο σημασία το ποσοστό στο οποίο θα ανέλθει η μείωση, γιατί αυτό είναι και διακύβευμα της ταξικής πάλης. Σημασία έχει η κατεύθυνση, που αφορά και την επικουρική ασφάλιση, η οποία σήμερα κατά μέσο όρο ανέρχεται σε 180 ευρώ το μήνα και αφορά πάνω από 1,2 εκατομμύρια συνταξιούχους
Η κυβέρνηση προσπαθεί να καλύψει την πραγματικότητα της σχεδιαζόμενης αλλαγής στην επικουρική ασφάλιση σε κεφαλαιοποιητικό σύστημα μέσα από δύο μύθους. Πρώτος μύθος είναι ότι το κεφαλαιοποιητικό σύστημα θα δώσει μεγαλύτερες συντάξεις στους νέους ασφαλισμένους, γιατί θα έχουν ατομική μερίδα και δεν θα εξαρτώνται από την γήρανση του διανεμητικού ασφαλιστικού συστήματος. Αυτή η προσέγγιση έχει δυο πολύ σοβαρά προβλήματα. Το κεφαλαιοποιητικό σύστημα «συμφέρει» έναντι του αναδιανεμητικού αν η απόδοση του ποσού της κεφαλαιοποίησης είναι μεγαλύτερη από την συνολική αύξηση της απασχόλησης και των μισθών. Δηλαδή, αν υποθέσουμε ότι ο μέσος τόκος σε μια κατάθεση είναι κατά μέσο όρο 1% (σήμερα δεν είναι ούτε 0,5%), αυτό σημαίνει ότι η απασχόληση και οι μισθοί την επόμενη περίοδο δεν θα αυξηθούν πάνω από 1% για να συμφέρει το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ομολογία αποτυχίας για μια χώρα με ποσοστό ανεργίας 20%, με χαμηλό ποσοστό γυναικών στην απασχόληση που η ίδια έκθεση Πισσαρίδη προκρίνει να αυξηθεί, με 400.000 νέους μετανάστες στο εξωτερικό τα τελευταία δέκα χρόνια την επιστροφή των οποίων ο πρωθυπουργός θεωρεί κύριο μέλημα, και με το σημερινό επίπεδο μισθών, να θεωρείται ότι συνολικά θα έχουν τόσο χαμηλή καλυτέρευση τα επόμενα χρόνια.
Όλα δε τα παραπάνω ισχύουν χωρίς να υπολογιστεί ότι με ελαστικές εργασιακές σχέσεις τίθεται σε άμεση αμφισβήτηση η επαγγελματική ασφάλιση σε περίπτωση απόλυσης. Βεβαίως, στόχος της κυβέρνησης δεν είναι να τοποθετηθούν τα αποθεματικά σε ασφαλείς επενδύσεις, αλλά να ρισκάρουν μεγαλύτερες αποδόσεις με πιο επικίνδυνες τοποθετήσεις, οπότε εισάγεται ο χρηματιστηριακός κίνδυνος στο ασφαλιστικό σύστημα, που είδαμε ότι πρόσφατα με την κρίση κατέληξε να ισοπεδώσει σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο τις επενδυτικές τοποθετήσεις των επαγγελματικών και ιδιωτικών ασφαλιστικών ταμείων.
Η δεύτερη εξαπάτηση αφορά τους νυν συνταξιούχους και τους εργαζόμενους ηλικίας άνω των 35 χρόνων, που σύμφωνα με την κυβέρνηση δεν θα συμμετάσχουν στο νέο σύστημα. Δεν χρειάζεται να εξηγήσουμε γιατί το υπάρχον σύστημα της κοινωνικής επικουρικής σύνταξης θα καταρρεύσει γρήγορα με την εφαρμογή του νέου κεφαλαιοποιητικού λόγω μειώσεων σε νέους ασφαλισμένους που θα το τροφοδοτούν. Η ίδια η κυβέρνηση το αναγνωρίζει, υπολογίζει το έλλειμμα σε 55 δισ. ευρώ σε βάθος 50ετίας και ισχυρίζεται ότι θα καλυφθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό. Μόνο αφελείς θα πάρουν σοβαρά την δήλωση της κυβέρνησης που δεσμεύεται σε ένα ήδη προβληματικό ασφαλιστικό σύστημα λόγω των μνημονίων ότι θα μειώσει επιπλέον κατά 3,3 % του ΑΕΠ την συνολική ασφαλιστική δαπάνη και συγχρόνως θα βρει 55 δισ. από τον προϋπολογισμό για να διατηρηθούν οι σημερινές επικουρικές συντάξεις. Αυτό που στην πραγματικότητα θα συμβεί είναι ότι θα υπάρξει μια συνεχής μείωση των επικουρικών συντάξεων μέχρι την ενσωμάτωση-κατάργηση τους εντός του φορέα κύριας ασφάλισης, του ΕΦΚΑ. Το νομικό πλαίσιο ήδη υπάρχει από τους μνημονιακούς νόμους και το θεσμικό με την διοικητική ένταξη των επικουρικών συντάξεων στον ΕΦΚΑ.
Αυτό που επίσης κρύβεται με την επιχειρούμενη αλλαγή στις επικουρικές συντάξεις δεν εξαντλείται μόνο σε μια δημοσιονομική μεταβολή σε βάρος των συντάξεων. Έχει ένα πολύ βαθύτερο οικονομικό και ιδεολογικό στίγμα. Το οικονομικό στίγμα είναι η εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων. Αυτά δεν αφορούν μονό τις ιδιωτικές ασφαλιστικές που θα αναλάβουν την διαχείριση των επαγγελματικών ταμείων έναντι προμηθειών. Το βασικότερο είναι ότι μέσω της αλλαγής του συστήματος σε κεφαλαιοποιητικό, ποσά ύψους σχεδόν 100 δισ. ευρώ θα κατευθυνθούν δυνάμει εντός των επόμενων σαράντα χρόνων σε επιχειρήσεις και τράπεζες. Είναι το ποσό που υπολογίζει η ίδια η κυβέρνηση ότι θα αποτελεί το αποθεματικό του κεφαλαιοποιητικού συστήματος εντός 40ετίας, το οποίο θα τοποθετηθεί σε μετοχές και σε λογαριασμούς τραπεζικών ιδρυμάτων.
Είναι γνωστό ότι η αποταμίευση έχει μειωθεί στην χώρα και συγχρόνως οι ιδιώτες κεφαλαιοκράτες δεν επενδύουν τα δικά τους χρήματα. Η κυβέρνηση λοιπόν αναλαμβάνει να καλύψει μέρος της αποταμιευτικής υποχώρησης και επενδυτικής ανάγκης των επιχειρηματιών με τα χρήματα των νέων ασφαλισμένων.
Μάλιστα επιτυγχάνει και ένα δεύτερο στόχο στο ιδεολογικό επίπεδο. Συνδέοντας την τύχη των συντάξεων με το χρηματιστήριο και τις αποδόσεις των κερδών των επιχειρηματιών, δημιουργεί πλαστή συναίνεση σε κάθε νεοφιλελεύθερη πολιτική.
Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι θα εισαγάγει εντός του πρώτου τριμήνου του 2021 το νέο νομοσχέδιο για την επικουρική ασφάλιση. Πρόσφατα δημοσιεύθηκε ότι το Ενιαίο Ταμείο για τις Επικουρικές Συντάξεις (ΕΤΕΑΕΠ) αναγκάσθηκε λόγω ελλειμμάτων που δημιουργήθηκαν από την πανδημία να τραβήξει ποσά από τον ΑΚΑΓΕ που είναι τα αποθεματικά για έκτακτη ανάγκη του ΕΦΚΑ. Συγχρόνως πολλές ομοσπονδίες εργαζομένων και επαγγελματικών ομάδων (π.χ. τραπεζικοί, δικηγόροι, μηχανικοί, κτλ.) έχουν ήδη αποδεχθεί το νέο πλαίσιο της κυβέρνησης για δημιουργία επαγγελματικών ταμείων με βάση την λανθασμένη άποψη “ο σώζων εαυτόν σωθήτω” ή σε μια χειρότερη εκδοχή την ανάληψη εξουσιών διαχείρισης σε διαπλοκή με οικονομικά συμφέροντα. Ο χρόνος για μια ακόμα αντιδραστική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης συμπυκνώνεται. Χρέος αποτελεί να “συμπυκνωθεί” και η αντίσταση, με πρώτο βήμα να κερδηθεί η ψυχή των εργαζομένων και των συνταξιούχων από την κυβερνητική και εργοδοτική προπαγάνδα.
