Πώς μπορεί κάποιος να περιγράψει τον Ψυχρό Πόλεμο σε κάποιον που δεν τον έζησε; Προσοχή: όχι τα στρατόπεδα και τι αντιπροσώπευε αξιακά το κάθε ένα από αυτά. Το τι ήταν ο Υπαρκτός Σοσιαλισμός και τι απέγινε το Free World είναι εύκολο να το περιγράψεις -για έναν πόλεμο όμως που διεξήχθη σε σκιερές αλέες και γραφεία υπηρεσιών που δεν ξέραμε ότι υπάρχουν τι μπορείς να πεις; Ευτυχώς έχουμε, και κυρίως θα έχουν οι επόμενες γενιές, τον Τζον Λε Καρέ. Όχι μόνο τα βιβλία του αλλά και τις ταινίες που γυρίστηκαν βασισμένες στα βιβλία του, ταινίες με σενάρια που μπορούν να φέρουν περήφανα την αποδοχή του συγγραφέα, καθώς πολλές ταινίες που έχουν βασιστεί σε βιβλία έχουν δεχτεί, όχι άδικα τις περισσότερες φορές, την κατηγορία των πρωτοχίπστερ “Το βιβλίο ήταν πολύ καλύτερο”.
Η ζωή του Λε Καρέ λένε πως μοιράζεται μεταξύ της θητείας του ως κατασκόπου και της συγγραφικής του καριέρας με αντικείμενο τα κατασκοπευτικά βιβλία. Μάλλον είναι λανθασμένη αυτή η εκτίμηση. Πάνω από όλα ο Λε Καρέ ήταν κατάσκοπος, αλλά όχι υπό την υπηρεσία της Αυτού Μεγαλειότητος. Κατασκόπευε τον χώρο της κατασκοπείας και παρέδωσε στο κοινό μια όσο το δυνατόν πιο διεισδυτική ματιά σε έναν κόσμο που ήταν παντού γύρω μας, αλλά και αόρατος δια γυμνού οφθαλμού. Ανάμεσα σε δύο κόσμους που πάσχιζαν να χωρίσουν τα πάντα σε λευκό και μαύρο, τους ξεμπρόστιασε αμφότερους, δείχνοντας ότι δεν είναι όλα τίποτα περισσότερο από αποχρώσεις του γκρι. Πέρα από πατριωτισμούς και πολιτικές πεποιθήσεις αυτά που βάραιναν τους ήρωές του ήταν πιο βαθιά. Ο κατάσκοπος στο εχθρικό επιχειρησιακό πεδίο δεν είναι ούτε Άγγλος, ούτε Άγγλος που υποκρίνεται τον Σοβιετικό. Τα πιστεύω του μπαίνουν στην άκρη, τόσο τα πραγματικά όσο και αυτά που υποκρίνεται στους άλλους ότι έχει για φέρει σε πέρας την αποστολή.
Ο κατάσκοπος είναι πάνω από όλα μόνος. Μια μοναξιά η οποία άλλες φορές βασανίζει τους ήρωες και άλλοτε τους λυτρώνει, αφού σε τελική ανάλυση ο εαυτός σου είναι ο μοναδικός άνθρωπος που μπορείς να εμπιστευτείς σε έναν κόσμο διαρκών ψεμάτων και συνεχούς εξαπάτησης. Όπως μόνος του βρέθηκε όταν αυτομόλησε ο Κιμ Φίλμπι για την ΕΣΣΔ. Το όνομά του βρέθηκε σε ένα χαρτί του μεγαλύτερου προδότη όλων των εποχών, όπως τον βάφτισε ο τύπος, αλλά και όπως παρουσιάστηκε στα βιβλία του Λε Καρέ.
Κανείς ποτέ δεν θα μάθει γιατί ακριβώς έφυγε από την ΜΙ6 ο Λε Καρέ. Για έναν δηλωμένο αριστερό και πατριώτη εκείνης της εποχής τα όρια μεταξύ ιδεολογίας και πατριωτισμού συχνά παραβίαζαν το ένα το άλλο. Ένας τέτοιος ήταν και ο Λε Καρέ, ορκισμένος εχθρός της Θάτσερ και ορκισμένος πατριώτης. Θεωρούσε υπαρκτή τη σοβιετική απειλή και παρακολουθούσε στενά το βρετανικό Κομμουνιστικό Κόμμα προς αναζήτηση επικίνδυνων συνοδοιπόρων. Όμως το χτύπημα που δέχτηκαν στην αξιοπιστία τους οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες ήταν τέτοιο που αυτομάτως ήταν όλοι ύποπτοι. Ίσως τελικά να μην ίσχυε καμία από τις σκιές που θέλησαν να του ρίξουν και να έφυγε κουρασμένος να παριστάνει το γρανάζι σε ένα μηχανισμό που δεν ήξερε πια ποιους σκοπούς εξυπηρετεί.
Από τα ψέματα της κανονικής κατασκοπείας προτίμησε τα ειλικρινή ψέματα της μυθιστοριογραφίας. Όλα αυτά που τον απασχολούσαν και ήθελε να βγει και να τα πει φωνάζοντας, τα έγραφε με τη μορφή ψεμάτων ή μάλλον μισής αλήθειας. Κυβερνητικές συνωμοσίες, αυθαιρεσίες κρατικών αξιωματούχων, υπονόμευση της λαϊκής κυριαρχίας: ζητήματα υπαρκτά. αλλά ποιος μπορούσε να μιλήσει ανοιχτά χωρίς να του «κλείσουν το στόμα» μια και καλή; Αν τα πρόσωπα και οι καταστάσεις σας θυμίζουν κάτι από την πραγματικότητα, δεν πρόκειται για σύμπτωση, ούτε είναι ιδέα σας.
Ακόμα και όταν τελείωσε ο Ψυχρός Πόλεμος κατάλαβε πολύ νωρίς ότι το τέλος της ιστορίας δεν είχε έρθει ακόμα. Στα νέα του κατασκοπευτικά βιβλία τη θέση της KGB πήραν οι φαρμακευτικές βιομηχανίες, οι εκμεταλλευτές της Αφρικής και η ισλαμοφοβία που άνθισε μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Η προσαρμοστικότητά του στη νέα κανονικότητα ήταν πιο γρήγορη, και πιο ουσιαστική, και από το αντίπαλο δέος, τις ταινίες του James Bond. Συνέχισε να πατάει μέχρι τέλους πάνω στη λεπτή γραμμή μεταξύ συνωμοσίας και συνωμοσιολογίας, σε μια διαρκή υπενθύμιση ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται και ότι οι μαριονετίστες είναι υπαρκτά πρόσωπα και μένει μόνο να τα ανακαλύψουμε.
Όταν δεν μιλούσε μέσα από τα έργα του μιλούσε έξω από τα δόντια. Απολάμβανε να είναι καυστικός και να μην χρειάζεται να φτιασιδώνει τα λεγόμενά του. Άλλωστε είχε την πολυτέλεια να το κάνει μέσα από τα βιβλία του αυτό. Με μία αυθάδεια απέναντι στο κατεστημένο, που θύμιζε του παλιούς καλούς Tankies που κυνηγούσε όσο ήταν στην ΜΙ5, δεν δίσταζε να τα βάλει με τον Μπλερ, τον Μπους και κάθε άλλον αλαζόνα ηγέτη που νόμιζε ότι κυβερνά ελέω Θεού έναν μονοπολικό κόσμο.
Σαν προχθές, την ημέρα που έφυγε, έβγαλαν και οι Clash το London Calling πριν από 40 χρόνια. Στους στίχους περιγράφουν έναν πόλεμο που μόλις έχει κηρυχθεί αλλά κανείς δεν βλέπει μπροστά του. Να είναι κάποια σατανική σύμπτωση; Ο Σμάιλι δεν πίστευε σε συμπτώσεις πάντως.
