Η εικόνα που παρουσιάζουν τις τελευταίες εβδομάδες οι περιοχές των προαστίων της πρωτεύουσας της Ινδίας στα όρια του Νέου Δελχί είναι πρωτοφανής και εντυπωσιακή. Τα περισσότερα σημεία εισόδου και εξόδου της πόλης παραμένουν κλειστά για την κυκλοφορία των αυτοκινήτων. Εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες από τις όμορες επαρχίες Πουντζάμπ, Χαριάνα και Ουτάρ Πραντές έχουν καταφτάσει στα βασικά σημεία των κόμβων της εθνικής οδού που συνδέει την πρωτεύουσα με την υπόλοιπη χώρα και απαιτούν την είσοδό τους στην πόλη προκειμένου να διαμαρτυρηθούν ενάντια στους νέους νόμους διαχείρισης και πώλησης της αγροτικής παραγωγής από την κυβέρνηση των εθνικιστών Ινδουιστών του Bharatiya Janata Party με πρωθυπουργό τον Ναρέντρα Μόντι. Οι αγρότες έχουν από τα τέλη του Νοέμβρη “στρατοπεδεύσει” σε πρόχειρες κατασκηνώσεις πέριξ του Νέου Δελχί και αρνούνται να φύγουν αν δεν παρθούν πίσω οι νέες ρυθμίσεις που απειλούν τη διαβίωσή τους.
Ήταν η υιοθέτηση της “Πράσινης Επανάστασης” κατά τη δεκαετία του 1960, που μέσω της έναρξης καλλιέργειας υψηλής παραγωγικής απόδοσης σπόρων ρυζιού και σιταριού μετέτρεψε την Ινδία από χώρα που μέχρι τότε αντιμετώπιζε το φάσμα του καθολικού λιμού σε έναν από τους σημαντικότερους εξαγωγείς αγροτικών προϊόντων σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι εργάτες γης και οι μικροκαλλιεργητές αποτελούν σήμερα το ½ του παραγωγικού εργατικού δυναμικού της χώρας. Επιπλέον, η συντριπτική πλειοψηφία των αγροτών είναι μικροκαλλιεργητές. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας για το 2016, περισσότερο από το 85% εξ αυτών κατέχει λιγότερα από 20 στρέμματα γης.
Ως εκ τούτου, το ζήτημα της διαπραγμάτευσης ανάμεσα στους παραγωγούς των επαρχιών και τις μεγάλες εμπορικές εταιρείες της πρωτεύουσας καθίσταται αντικειμενικά κεντρικής σημασίας πρόβλημα. Οι επιβλητικές εικόνες του τεράστιου πλήθους της “μεγάλης πορείας” του αγροτικού πληθυσμού προς το Νέο Δελχί, και τα πρόχειρα στημένα από τις δυνάμεις ασφαλείας μεταλλικά οδοφράγματα παρεμπόδισης της εισόδου τους αντανακλούν γλαφυρά στο χωρικό πεδίο τη σύγκρουση των δύο κόσμων, αλλά και την πολύ μεγάλη αντικειμενική δυναμική των καλλιεργητών.
Επιπλέον, η κεντρικής σημασίας θέση των αγροτικών τάξεων στην οικονομική και κοινωνική ζωή (ενδεικτική ως προς αυτό είναι και η στήριξη που απολαμβάνει ο αγώνας τους από διάσημους ηθοποιούς του Bollywood) έχει εξαναγκάσει την κυβέρνηση να προσπαθήσει να διαπραγματευθεί, χωρίς όμως ως τώρα κανένα αποτέλεσμα. Οι πρόσφατες καθησυχαστικές δηλώσεις του Μόντι, αλλά και οι αντίστοιχες του Υπουργού Εμπορίου Πιγιούς Γκοντάλ πως η κυβέρνηση στοχεύει στο διπλασιασμό του αγροτικού εισοδήματος, και πως οι διαμαρτυρίες προέρχονται από την “προπαγάνδα των Μαοϊστών” είναι ενδεικτικές της αδυναμίας των κυβερνώντων. Αποτελούν αφενός υποτίμηση της νοημοσύνης των αγροτών, αφετέρου προσπάθεια δυσφήμισής τους ως “τρομοκρατών-Ναξαλιτών” απευθυνόμενη κυρίως στην εκλογική βάση του Bharatiya Janata, μια συνήθης επικοινωνιακή τακτική του συνασπισμού εξουσίας απέναντι στις εκάστοτε διεκδικήσεις των εργαζομένων και των φοιτητών τα τελευταία χρόνια.
Βέβαια, οι αιτιάσεις του Υπουργού Εμπορίου έχουν έναν πυρήνα αλήθειας. Το μαοϊκής εμπνεύσεως αγροτικό κίνημα των Ναξαλιτών στη Βόρεια Ινδία, από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 ως και σήμερα έχει καταφέρει όντως να αποτελέσει την υλική έκφραση των συμφερόντων των φτωχών μικροκαλλιεργητών, με ουσιαστικές πολιτικές και οικονομικές νίκες στο ενεργητικό του, ενώ υπήρξε πηγή έμπνευσης και κινητοποίησης για ένα μεγάλο κομμάτι των πολιτικών αγώνων της νεολαίας και των εργατικών τάξεων των αστικών περιοχών.
Η εθνικιστική ινδουιστική κυβέρνηση του Μόντι, η οποία προώθησε τα τελευταία χρόνια ένα πλήθος διωγμών ενάντια στο μουσουλμανικό τμήμα του πληθυσμού, αλλά και πολλές άλλες μειονότητες, εκτός από ακροδεξιές ιδεολογίες και πρακτικές μοιάζει να ενστερνίζεται και τις αντίστοιχες νεοφιλελεύθερες. Ο ιδιαίτερος αυτός συνδυασμός φαίνεται πως αποτελεί παγκόσμιο πρότυπο διαχείρισης εντός της σοβούσας οικονομικής κρίσης. Αναφορικά με τον αγροτικό τομέα, φαίνεται πως έχει αποφασίσει να συντονιστεί πιο στενά πλέον με τις (εδώ και καιρό εκτεθειμένες, με προβλήματα ωστόσο στην εφαρμογή τους σε παγκόσμιο επίπεδο) αποφάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για τη γεωργία, οι οποίες προβλέπουν την κατάργηση της “εγχώριας στήριξης που δημιουργεί στρεβλώσεις στο εμπόριο”, προς την κατεύθυνση ενός άνευ όρων “ανοίγματος” προς την ελεύθερη αγορά.
Εν προκειμένω, τα νέα νομοθετήματα για την αγροτική παραγωγή έρχονται να καταργήσουν το καθεστώς διαχείρισής της που υπάρχει εδώ και δεκαετίες στην Ινδία. Μέχρι πρότινος, η κεντρική κυβέρνηση προσέφερε συγκεκριμένες εγγυημένες τιμές για τις κύριες καλλιέργειες, ενώ οι αγρότες μπορούσαν να πουλήσουν το σύνολο των προϊόντων τους (μέσω πλειστηριασμού, όπου όμως υπήρχε πλαφόν χαμηλότερης τιμής σε συμφωνία με τη κυβέρνηση) στην κρατική Επιτροπή Αγροτικής Παραγωγής και Αγοράς. Έτσι, μέσω των κρατικών εγγυήσεων και ορισμένων δομών κεντρικού ελέγχου, υπήρχε μια μακροπρόθεσμη σταθερότητα στο αγροτικό εισόδημα, η οποία επέτρεπε στους καλλιεργητές να προγραμματίζουν με σχετική ασφάλεια τις επενδύσεις τους στη νέα σοδειά. Οι νέες ρυθμίσεις πρόκειται ουσιαστικά να καταργήσουν τον ρόλο της Επιτροπής και να “ανοίξουν” χωρίς όρους την πρωταρχική αγορά σε εσωτερικούς και εξωτερικούς αγοραστές. Η δυνατότητα της πώλησης άμεσα σε ιδιώτες αγοραστές θα καταργήσει de facto την εγγυημένη ελάχιστη τιμή οδηγώντας μεσοπρόθεσμα χιλιάδες αγρότες στη φτώχεια και την εξαφάνιση των περιουσιών τους. “Το εισόδημά μας και η γη μας θα χαθεί, αν αφήσουμε τις μεγάλες επιχειρήσεις να αποφασίζουν για τις τιμές και την αγορά της παραγωγής” δηλώνει ο Gurnam Singh Charuni, ένας εκ των βασικών ηγετών των αγροτών, και συμπληρώνει πως “η ελεύθερη αγορά μπορεί να λειτουργήσει σε χώρες με λιγότερη διαφθορά και περισσότερους κανόνες, δεν μπορεί να δουλέψει σε μας εδώ”…
Η συγκεκριμένη προσπάθεια επιβολής νεοφιλελεύθερων τρόπων διαχείρισης σε μία τόσο μεγάλη σε μέγεθος οικονομική και παραγωγική δραστηριότητα, η οποία μάλιστα για ένα πολύ εκτεταμένο χρονικό διάστημα ρυθμιζόταν με τελείως διαφορετικό τρόπο, πρόκειται να αποδειχθεί ιδιαίτερα δύσκολη για τον συνασπισμό του Μόντι. Η ακροδεξιά κυβέρνηση έχει δείξει και παλαιότερα πως έχει μια ιδιαίτερη άνεση να πειραματίζεται με την κοινωνική μηχανική, στοχεύοντας στον απόλυτο έλεγχο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, όμως τα αποτελέσματα αυτών των πειραματισμών καταλήγουν συχνά σε χαοτικές και καταστροφικές καταστάσεις, όπως συνέβη πριν τέσσερα χρόνια με την απόφασή της να καταργηθεί το 86% των χαρτονομισμάτων στις συναλλαγές. Στη σημερινή συγκυρία, και εν μέσω οξείας υγειονομικής κρίσης, όλες οι αντικειμενικές και ιστορικές συνισταμένες παρουσιάζονται εναντίον της, ενώ η συγκλονιστική πανεθνική κινητοποίηση των αγροτικών τάξεων, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις των 30 πανεθνικών αγροτικών σωματείων που συμμετέχουν σε αυτή, θα ενταθεί τις επόμενες μέρες με ολοένα μεγαλύτερα κομμάτια του αγροτικού πληθυσμού να μετακινούνται προς την πρωτεύουσα.
