Η επιστροφή των Δημοκρατικών στο Λευκό Οίκο συνοδεύτηκε από πολλές ελπίδες (ρεαλιστικές ή όχι – μένει να αποδειχθεί) για μια αλλαγή στην εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών, κυρίως αναφορικά με την τακτική τους στο ευρύτερο μέτωπο της Μέσης Ανατολής. Καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ο Τζο Μπάιντεν έθετε τα ζητήματα των “ανθρώπινων δικαιωμάτων” και της “δημοκρατίας” ως προμετωπίδα της μελλοντικής αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Βέβαια, η επιλογή από τον Αμερικανό Πρόεδρο του Άντονι Μπλίνκεν στο Υπουργείο Εξωτερικών, ανθρώπου που χαρακτηρίζεται από πολλούς ως ο διαχρονικός “επικεφαλής” του ισραηλινού λόμπι στην Ουάσιγκτον, δεν φαίνεται να εγγυάται μια ανάλογη προοπτική. Εντούτοις, κρίνοντας και από τις πρώτες αντιδράσεις και την έντονη κινητικότητα του φιλο-ισραηλινού στρατοπέδου στο διπλωματικό επίπεδο, η προεδρία Μπάιντεν μοιάζει να κινείται προς μια αναδιαμόρφωση των αμερικανικών επιλογών, κυρίαρχα στοιχεία της οποίας αποτελούν κυρίως η επίτευξη μιας νέας συμφωνίας με το Ιράν για τα πυρηνικά του όπλα, αλλά και το “μάζεμα” των συμμάχων των ΗΠΑ όσον αφορά τα “παραστρατήματά” τους στην περιοχή – εννοώντας εδώ κυρίως τις θηριωδίες των Σαουδαράβων στην Υεμένη, αλλά και την πολιτική του δικτάτορα Σίσι στην Αίγυπτο.
Εντός ενός τέτοιου γενικότερου πλαισίου αλλαγών, επανέρχεται φυσιολογικά στο προσκήνιο και το θέμα της διαχρονικής βοήθειας των ΗΠΑ στο Ισραήλ. Ένα ζήτημα που πλέον δεν αποτελεί ταμπού στο εσωτερικό της Αμερικής, και για το οποίο, σε αντίθεση με τις προηγούμενες δεκαετίες, είναι πλέον πάρα πολλοί όσοι (μεταξύ των οποίων και ένα πλειοψηφικό κομμάτι της αμερικανοεβραϊκής νεολαίας) απαιτούν “αλλαγή πλεύσης”, καταδικάζοντας το καθεστώς πλήρους αναίρεσης των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων από το κράτος του Ισραήλ.
Η ισραηλινή οργάνωση Β’ Tselem αναδεικνύει εδώ και πολλά χρόνια την κατάσταση που επικρατεί αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα στα κατεχόμενα εδάφη της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη. Είναι όμως ενδεικτικό της συνολικότερης “αλλαγής κλίματος”, η οποία τροφοδοτήθηκε αναπόδραστα, μεταξύ άλλων, και από την εναλλαγή στη Ουάσιγκτον, πως σε πρόσφατη επίσημη έκθεσή της μιλάει για πρώτη φορά αναλυτικά και χαρακτηρίζει συνολικά (και όχι μόνο αναφορικά με τα Κατεχόμενα) το Ισραήλ ως “κράτος-απαρτχάιντ”, εντός του οποίου πολίτες με διαφορετικά φυλετικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους υπόλοιπους. Την ίδια στιγμή, ο γνωστός αρθρογράφος Γκιντεόν Λεβί με άρθρο του στην Haaretz αναλύει με ανάλογο τρόπο την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί πλέον στη χώρα του και καλεί τη διεθνή κοινότητα να “βάλει τέλος στο απαρτχάιντ”.
Το βασικό επιχείρημα για αυτήν τη νέα θεώρηση του ισραηλινού καθεστώτος από πλευράς πλέον και τμήματος της ισραηλινής κοινής γνώμης είναι η αναγνώριση πως οι καταπιέσεις και οι φυλετικές διακρίσεις δεν υπάρχουν πλέον μόνο στα εδάφη εκείνα που κατέκτησε το Ισραήλ με τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967. Αντίθετα, αποτελούν καθημερινή πραγματικότητα σε όλη την περιοχή από τον Ιορδάνη ως τη Μεσόγειο, η οποία πλέον υπόκειται συνολικά στην εξουσία του κράτους του Ισραήλ. Ακόμα και σε εκείνο το 40% των εδαφών της Δυτικής Όχθης όπου έχουν μεταφερθεί από το Ισραήλ ορισμένες εξουσίες στην Παλαιστινιακή Αρχή, όλες οι αρμοδιότητες της τελευταίας υπόκειται εξολοκλήρου στον έλεγχό του. Σε αυτές τις περιοχές, παρόλο που τυπικά οι Παλαιστίνιοι έχουν πολιτικά δικαιώματα αναφορικά με την εκλογή της εκάστοτε Παλαιστινιακής Αρχής (οι τελευταίες εκλογές έγιναν το 2006…), αυτά είναι κενά περιεχομένου, καθώς το ισραηλινό καθεστώς, εκτός από τον πλήρη στρατιωτικό έλεγχο εδάφους-αέρα, ελέγχει εξίσου την πολεοδομία, την ύδρευση, τις επικοινωνίες και όλες τις εισαγωγές/εξαγωγές. Ενώ στη Λωρίδα της Γάζας όπου ζουν περίπου δύο εκατομμύρια Παλαιστίνιοι, παρόλη την απουσία του από το έδαφος, το Ισραήλ συνεχίζει να ελέγχει το σύνολο της κοινωνικής ζωής “απ’ έξω”, μέσω του αποκλεισμού της περιοχής.
Σε όλα τα εδάφη όπου ζουν οι παλαιστινιακές κοινότητες, είτε αυτά ανήκουν επίσημα στο κυρίαρχο ισραηλινό κράτος, είτε βρίσκονται υπό καθεστώς κατοχής ή αποκλεισμού, οι Παλαιστίνιοι είναι πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Ενώ οι Ισραηλινοί έχουν το δικαίωμα να μετακινούνται ελεύθερα σε όλη την επικράτεια (εκτός βέβαια από τη Λωρίδα της Γάζας που θεωρείται «εχθρικό έδαφος»), η μετακίνηση των Παλαιστινίων υπόκειται πλήρως στην έγκριση του ισραηλινού στρατού. Επιπλέον, οι Παλαιστίνιοι που θέλουν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό θα πρέπει να πάρουν την άδεια των ισραηλινών αρχών. Επειδή κάτι τέτοιο συμβαίνει σπάνια, η μόνη διέξοδος για αυτούς είναι το Διεθνές Αεροδρόμιο της Ιορδανίας: για να φτάσουν όμως εκεί θα πρέπει να τους επιτραπεί και πάλι από το Ισραήλ η είσοδος στη γειτονική χώρα.
Η βασική τακτική του Ισραήλ για την επιβεβαίωση και ενίσχυση της κυριαρχίας του επί των Παλαιστινίων πολιτών είναι ο διαχωρισμός τους σε διαφορετικές και μη συνδεόμενες μεταξύ τους περιοχές και ο αποκλεισμός τους εκεί. Στις διαφορετικές περιοχές όπου ζουν οι Παλαιστίνιοι, τους παραχωρούνται διαφορετικού βαθμού πολιτικά δικαιώματα, σε κάθε περίπτωση όμως αυτά είναι πάντοτε κατώτερα από τα αντίστοιχα των Ισραηλινών πολιτών.
Τούτων δοθέντων, θα πρέπει να αποτελέσει κοινή παραδοχή σε διεθνές επίπεδο πως η παρούσα πολιτική και κοινωνική διαχείριση του παλαιστινιακού πληθυσμού από το ισραηλινό κράτος συγκροτεί ένα καθεστώς-απαρτχάιντ. Όταν ένα κράτος χρησιμοποιεί τη νομοθεσία, την κοινωνική μηχανική, τις καθημερινές διοικητικές πρακτικές, αλλά και την ωμή στρατιωτική βία ως μέσα για την επιβολή της υπεροχής ενός μέρους του πληθυσμού του επί ενός άλλου, τότε η αποικιοκρατία ξαναζωντανεύει και μαζί της είναι αναγκαίο να ξαναζωντανέψει και ο ανυποχώρητος αγώνας για την κατάργησή της.
