Γεννημένος το 1955 στην Ιερουσαλήμ ο Αβράμ Μπουργκ πολιτεύτηκε για σειρά ετών με το Εργατικό Κόμμα του Ισραήλ και διατέλεσε πρόεδρος του ισραηλινού κοινοβουλίου (Κνέσετ) την περίοδο 1999-2003, καθώς και προεδρεύων της Δημοκρατίας μετά την παραίτηση του Εζέρ Βάιτσμαν το 2000. Από το 2004 στράφηκε στις επιχειρηματικές δραστηριότητες, αλλά διατηρεί συχνή παρουσία στη δημόσια συζήτηση, διατυπώνοντας θέσεις “μετα-σιωνιστικές”.
Δώσατε μια συνέντευξη στην εφημερίδα Haaretz πριν από μερικές εβδομάδες λέγοντας ότι ζητήσατε από το Ισραήλ να ακυρώσει την ληξιαρχική καταχώρησή σας ως Εβραίου. Τι σας οδήγησε σε αυτήν την απόφαση;
Η Κνέσετ πέρασε δύο χρόνια πριν έναν νόμο ισοδύναμο με την συνταγματική νομοθεσία που επαναπροσδιορίζει το Ισραήλ ως έθνος-κράτος και τοποθετεί την εβραϊκή κοινότητα ως το ηγεμονικό στοιχείο στη χώρα μας. Ο ορισμός αυτός, τόσο με βάση το περιεχόμενό του όσο και το αξιακό σύστημα πίσω από αυτόν, στέκεται κατηγορηματικά ενάντια στον τρόπο που εγώ αντιλαμβάνομαι τον ιστορικό εβραϊσμό στον οποίο και ανήκω (εννοώντας τα χιλιάδες των ετών και τις δεκάδες των γενεών ως ιστορική, πολιτιστική συγκρότηση και ιδρυτικό μύθο) και ενάντια στις θεμελιακές αρχές του κράτους του Ισραήλ όπως αυτό εδραιώθηκε το 1948, όπου από τη μια πλευρά είχες το εβραϊκό κράτος αλλά από την άλλη πλευρά υπήρχε η ευαισθησία προς τις ελευθερίες των μειονοτήτων. Ο συγκεκριμένος νόμος στερεί από τις μειονότητες πολλά από τα δικαιώματά τους και δημιουργεί συνθήκες όπου επικρατεί η τυραννία της πλειοψηφίας εις βάρος της ισορροπίας ανάμεσα στον έναν και τους πολλούς, την πλειοψηφία και την μειονότητα.
Έτσι, απευθύνθηκα στο δικαστήριο και είπα «Ακούστε, είναι δικαίωμα της Κνέσετ να περάσει οποιαδήποτε νομοθεσία θέλει, αλλά δεν μπορεί να μου επιβάλει αυτόν τον νέο ορισμό του τι σημαίνει εβραϊκότητα, ο οποίος δεν είναι δικός μου, δεν με αντιπροσωπεύει. Επομένως σας ζητώ να μην καταγραφώ ως Εβραίος σύμφωνα με τον νέο ορισμό περί εβραϊκότητας».
Ο νόμος αυτός που κηρύσσει τη χώρα «έθνος-κράτος του εβραϊκού λαού» και ολόκληρη η πολιτική των διακρίσεων εναντίον των Παλαιστινίων, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης των οικισμών στη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη, σημαίνουν ότι το Ισραήλ εξελίσσεται σε αυτό που τελευταία αποκαλείται «ανελεύθερη δημοκρατία»;
Το Ισραήλ έγινε αναμφίβολα τα τελευταία χρόνια υπό την ηγεσία του Νετανιάχου μέρος του κακόφημου συνασπισμού των ανελεύθερων δημοκρατιών που περιλαμβάνει τον Πούτιν, τον Ερντογάν, τον Όρμπαν και φυσικά τον ίδιο τον Νετανιάχου και τον Τραμπ. Υπάρχουν ασφαλώς στοιχεία που δείχνουν πως το Ισραήλ παραμένει ένα ζωντανό πολιτικό σύστημα, με εκλογικούς όρους, αλλά οι αρχές επί των οποίων τα φιλελεύθερα δικαιώματα του κάθε ανθρώπου, η προστασία των πολιτικών ελευθεριών, η ιερότητα υπό μια έννοια του δικαστικού συστήματος και όλων των άλλων «θυροφυλάκων» της δημοκρατίας μας έχουν αποδυναμωθεί και δέχονται επίθεση από τον Νετανιάχου, ο οποίος προσπαθεί να δημιουργήσει μια κατάσταση όπου στο τέλος της μέρας θα έχουμε επισήμως μια δημοκρατία που θα ψηφίζει για αυτόν, όχι όμως μια φιλελεύθερη δημοκρατία που να μας προστατεύει από αυτόν.
Εδώ να διευκρινίσω πως ο νόμος ο οποίος αναφέρθηκε δεν αφορά συγκεκριμένα τους οικισμούς, αλλά θεσμοποιεί την ηγεμονία και το μονοπώλιο των Εβραίων σε οτιδήποτε υπάρχει ανάμεσα στην Κοιλάδα του Ιορδάνη και τη Μεσόγειο. Φυσικά δεν έχει να κάνει μόνο με τον Νετανιάχου, αλλά με το Ισραήλ όπως προέκυψε μετά το 1967. Το Ισραήλ, όπως έχω πει, δεν είναι μια πλήρης δημοκρατία. Μας αρέσει στο Ισραήλ να χρησιμοποιούμε ταμπέλες και ορισμούς στους οποίους όμως δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε, μας αρέσουν τα διπλά πρότυπα. «Ο πιο ηθικός στρατός στον κόσμο», «Η μόνη δημοκρατία στην Μέση Ανατολή», ενώ από την άλλη αυτό που συμβαίνει στην Γάζα και την Δυτική Όχθη με την επέκταση των παράνομων οικισμών και την στέρηση δικαιωμάτων από τους Παλαιστίνιους, που μπορεί κανείς να το αποκαλέσει απαρτχάιντ, έλλειψη δημοκρατίας ή όπως αλλιώς θέλει, αποτελεί ένα κακοήθες μελάνωμα. Όμως ισχυρίζομαι ότι ανάμεσα σε όλα τα άλλα και αυτό το θέμα που υπήρχε πριν τον Νετανιάχου χειροτέρεψε επί της διακυβέρνησης Νετανιάχου.
Ναι, αλλά παρά όλα αυτά τα σημάδια, βλέπουμε ότι ο Nετανιάχου εξακολουθεί να κυριαρχεί πολιτικά. Πώς εξηγείται αυτό; Από τον κατακερματισμό της ισραηλινής Αριστεράς, από τα λάθη που έκανε η παλαιστινιακή ηγεσία, από το ταλέντο του ως λαϊκιστή;
Δεν είμαι καθόλου εντυπωσιασμένος από την σοφία της πλειοψηφίας. Όταν για παράδειγμα γυρνάς 3.000 χιλιάδες χρόνια πριν στην Αθήνα και αναρωτιέσαι για τον Σωκράτη και την Αθήνα, ποιος είχε δίκιο και ποιος όχι, ποιος ήταν πλειοψηφία και ποιος μειοψηφία, ο Σωκράτης ήταν μόνος του, οι υπόλοιποι ήταν πλειοψηφία κι όμως ο Σωκράτης ήταν σωστός και εκείνοι λάθος.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι για μένα η πλειοψηφία δεν είναι επιχείρημα. Στην περίπτωσή μας η δεξιά, συντηρητική πολιτική του Νετανιάχου είναι μια πλειοψηφία νομιμοποιημένη και έγκυρη, αλλά είναι ηλίθια και κάνει λάθος. Και ο λόγος που ο κόσμος είναι τόσο χαρούμενος με όλο αυτό είναι επειδή το να είσαι Ισραηλινός σήμερα είναι φανταστικό, είναι πολύ βολικό. Η οικονομία είναι καλή, η ασφάλεια είναι καλή, ακόμη κι η υγεία είναι καλή αν σκεφτείς πώς βαδίζουμε με το σχέδιο εμβολιασμού κατά της Covid-19. Επομένως, η ζώνη άνεσης του να είσαι Ισραηλινός είναι καλή και η λογική είναι ότι δεν έχω κανένα λόγο να αλλάξω αυτή τη ζώνη άνεσης και να ανατρέψω τον πρωθυπουργό. «Και τι έγινε αν είναι κλέφτης; Και τι έγινε αν είναι διεφθαρμένος; Τι έγινε κι αν είναι κάθαρμα; Είναι το δικό μου κάθαρμα!».
Και φυσικά η κατάρρευση του αξιακού συστήματος της ισραηλινής κοινωνίας και ο πολιτικός κατακερματισμός τον ευνοούν να εδραιώσει το όλο αφήγημα το οποίο περιλαμβάνει την τυπική υπερβολή σχετικά με τον εξωτερικό υπαρξιακό κίνδυνο (που δεν υφίσταται με τον δραματικό τρόπο που το θέτει ο πρωθυπουργός ακόμη και για το Ιράν).
Εγώ, από την άλλη, ανήκω σε αυτούς που ισχυρίζονται ότι το λάθος είναι λάθος, και σε κάποιον σαν και αυτόν δεν πρέπει να επιτρέπεται να είναι πρωθυπουργός. Και είναι της γνώμης πως αν και οι άλλοι είναι πλειοψηφία τελικά θα νικήσουμε.
Τις τελευταίες εβδομάδες βέβαια βλέπουμε μια συντελείται μια πραγματική μεταμόρφωση του Νετανιάχου. Περιοδεύει σε παλαιστινιακές πόλεις και χωριά του Ισραήλ δηλώνοντας ότι πρόκειται να κυκλοφορήσει ένα τεράστιο πρόγραμμα για την καταπολέμηση της βίας και του εγκλήματος στον «αραβικό τομέα», προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί την απογοήτευση των Αράβων απέναντι στα κόμματα που απαρτίζουν την Ενιαία Αραβική Λίστα. Μιλάμε για τον ίδιο άνθρωπο που έχει κάνει ό, τι μπορεί για να αποτυπώσει στο μυαλό της ισραηλινής κοινής γνώμης ότι οι Άραβες πολίτες του Ισραήλ δεν πρέπει να επιτρέπεται να συμμετέχουν στο πολιτικό παιχνίδι.
Θα σας φανεί παράξενο αυτό που θα πω αλλά ο Νετανιάχου είναι άνθρωπος με αρχές. Η υπ’ αριθμόν ένα αρχή του είναι ο καιροσκοπισμός. Είναι ο μεγαλύτερος καιροσκόπος. Για χρόνια σκόρπιζε ψέματα και μίσος για τα αραβικά κόμματα και προωθούσε κάθε είδους διάκριση απέναντι στους Άραβες και μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα παρουσιάζεται σαν ένας από αυτούς. Προκειμένου για το προσωπικό του συμφέρον και για να αποδράσει από τις κατηγορίες για διαφθορά και να αποφύγει το δικαστήριο ξαφνικά οι Άραβες γίνονται οι καλύτεροι φίλοι του.
Εγώ θα έλεγα πως οποιοσδήποτε Άραβας υποψήφιος που εμπιστεύεται τον καιροσκοπισμό του Νετανιάχου παίρνει τεράστιο ρίσκο. Επίσης αυτό που λέω είναι πως ένας άνθρωπος σαν τον Νετανιάχου, όχι μόνο επειδή είναι διαφθαρμένος (ναι, είναι διεφθαρμένος), αλλά και εξαιτίας της ανεύθυνης πολιτικής του σχετικά με την Δυτική Όχθη, την οικονομία, την κοινωνική συνοχή, ακόμη και την αντιμετώπιση του κορονοϊού που είναι τόσο κακή , δεν θα πρέπει να είναι ούτε μια ημέρα ακόμη πρωθυπουργός. Με βάση όλα τα παραπάνω επομένως δεν πιστεύω πως κανείς πρέπει να τον υποστηρίξει, ιδίως αυτοί που υπήρξαν τα βασικά θύματα της ανικανότητάς του, η αραβική μειονότητα του Ισραήλ.
Έχετε εκλογές στο Ισραήλ, ποιο κόμμα θα ψηφίσετε; Υπάρχει κάποιο κόμμα που σας αντιπροσωπεύει ή είναι κοντά στις θέσεις σας;
Δηλώνω προβληματισμένος. Για χρόνια, ακριβώς επειδή ανήκω στην προνομιούχα εβραϊκή τάξη η θέση μου ως αριστερού είναι ότι πρέπει να στηρίξω τις καταπιεσμένες μειονότητες, έτσι ψήφιζα αραβικά κόμματα, συγκεκριμένα το Χαντάς. Αυτό που έγινε πρόσφατα είναι πως μερικοί εξ αυτών, κυρίως το ακραία συντηρητικό και θρησκευτικό κομμάτι, ήλθε σε επαφή με τον Νετανιάχου, με αποτέλεσμα να μην είμαι σίγουρος πως αν ψηφίσω την Ενιαία Αραβική Λίστα μερικές από τις ψήφους της δεν θα καταλήξουν να στηρίξουν τον Νετανιάχου.
Επομένως είμαι κάπως χαμένος, ας μου επιτραπεί να πω. Προσπάθησα να δημιουργήσω στο Ισραήλ ένα εγχείρημα ανάλογο του ελληνικού ΣΥΡΙΖΑ (αν και λυπάμαι για το κακό ελληνικό παράδειγμα), μια συνομοσπονδία μικρών οργανώσεων με χαρακτήρα κοσμικό, προοδευτικό, σοσιαλιστικό και που προσβλέπουν σε μια καλύτερη ισορροπία προς όφελος των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και των καταπιεσμένων. Δεν τα έχω καταφέρει ως τώρα, αλλά δεν εγκαταλείπω.