Για όσους είχαν διατηρήσει κάποιες αμφιβολίες ως προς το αν η επίσημη καμπάνια για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση θα εξελιχθεί σε μια εθνοκίτς καρναβαλική εμποροπανήγυρη, οι εξελίξεις είναι απογοητευτικές.

Η επίσημη ανακοίνωση της κυκλοφορίας των “αυθεντικών” αναμνηστικών, επετειακών προϊόντων με το σήμα της Επιτροπής “Ελλάδα 2021” από την ίδια την πρόεδρο της Επιτροπής, Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη, από κοινού με τους εκπροσώπους της εταιρείας που έλαβε την αποκλειστική άδεια παραγωγής των χαρτοσχολικών ειδών, δεν άφησε πολλά περιθώρια για άλλες εκτιμήσεις.

Τσάντες, παγούρια, κούπες, ημερολόγια και διάφορα άλλα συναφή είδη ρίχτηκαν ήδη στα καταστήματα αναζητώντας πελατεία. Είναι διακοσμημένα με το σήμα της Επιτροπής “Ελλάδα 2021”, καθώς και με ορισμένα “σύμβολα” και πρόσωπα που θεωρήθηκαν αντιπροσωπευτικά της Επανάστασης.

Σύμφωνα με την σχετική επίσημη ανακοίνωση: “Χαρακτηριστικές αξίες που διέπουν όλους τους Έλληνες, όπως η ανθεκτικότητα και η περηφάνεια, γενναίοι ήρωες τις Επανάστασης, όπως ο Κολοκοτρώνης και η Μπουμπουλίνα, και έντονα σύμβολα, όπως το τσαρούχι, η χαρακτηριστική περικεφαλαία του Κολοκοτρώνη, οι κεντητές λεπτομέρειες από τις παραδοσιακές φορεσιές συνθέτουν κάποια από τα σχεδιαστικά στοιχεία για την δημιουργία της επετειακής συλλογής”.

Το πού ακριβώς ανιχνεύονται οι… “χαρακτηριστικές αξίες που διέπουν όλους τους Έλληνες”, ήτοι η ανθεκτικότητα και η περηφάνεια, στις σχεδιαστικές συνθέσεις που κοσμούν τα τετράδια, τα στυλό και τα παγουρίνια δεν διευκρινίζεται.

Το τσαρούχι, πάντως, είναι προφανές πως αναγορεύεται στο κατεξοχήν σύμβολο της Επανάστασης, ειδικά στην εκδοχή του ως γομολάστιχα που κρέμεται με αλυσιδίτσα από το μολύβι. Υπάρχει ωστόσο εκτυπωμένο και σε φάκελο κουμπί, μπλοκ ζωγραφικής, στυλό, κούπα, παγουρίνι κ.ο.κ., για κάθε γούστο και χρήση, σε “μια μοναδική συλλογή η οποία μεταφέρει την Ελληνική Επανάσταση στην σύγχρονη εποχή, και το κοινό, ηρωικό παρελθόν των Ελλήνων γίνεται πηγή έμπνευσης για το μέλλον τους”. Με τα τσαρούχια, λοιπόν, κατά πως φαίνεται, έγινε η Επανάσταση και όχι με καριοφίλια και γιαταγάνια.

Γκουγκλάροντας για αποφθέγματα

Την τιμητική τους στα χαρτοσχολικά ήδη έχουν ωστόσο και οι Κολοκοτρώνης, Μουμπουλίνα και Μακρυγιάννης. Η πρώτος, εξαίρεται μάλιστα περισσότερο, καθώς η χαρακτηριστική του περικεφαλαία αυτονομείται, πλάι στο τσαρούχι, και ως σύμβολο του αγώνα. Ορισμένα δε από τα χαρτικά φέρουν τυπωμένη και μια από τις φράσεις που έχει πει και έμειναν ως αποφθέγματα: “Οι Έλληνες είναι τρελλοί, αλλά έχουν Θεόν φρόνιμον”. Είναι αμφίβολο αν αυτοί που επέλεξαν, από το πρόχειρο γκουγκλάρισμα που έκαναν, τη συγκεκριμένη και όχι κάποια άλλη φράση του αγωνιστή, αντιλαμβάνονται τις πολλαπλές αναγνώσεις που η φράση αυτή μπορεί να έχει στη σημερινή συγκυρία.

Το γκουγκλάρισμα έδωσε και μια άλλη φράση, του Μακρυγιάννη αυτή τη φορά, που θεωρήθηκε πως αξίζει κι αυτή να τυπωθεί στα “αυθεντικά” μπλοκ και τετράδια της Επιτροπής “Ελλάδα 2021”: “Γι’ αυτά τα μάρμαρα επολεμήσαμε”. Εδώ τα πράγματα γίνονται κάπως πιο περίπλοκα. Καταρχάς η φράση, όπως κυκλοφορεί στο διαδίκτυο και υιοθετήθηκε από τους δημιουργούς των αναμνηστικών προϊόντων, είναι αλλοιωμένη και πραγματικά κάνει εντύπωση πως κανείς δεν σκέφτηκε, έστω για τέτοιου είδους πραγματολογικά στοιχεία να απευθυνθεί στους ιστορικούς που μετέχουν στην Ολομέλεια της Επιτροπής “Ελλάδα 2021”, οι οποίοι φαίνεται πως περιορίζονται σε διακοσμητικό ρόλο.

Η φράση, λοιπόν, του Στρατηγού Μακρυγιάννη, η οποία έγινε γνωστότερη από το φως που έριξε πάνω της ο Γιώργος Σεφέρης στις “Δοκιμές” του, εντοπίζεται στα Απομνημονεύματά του, σε υποσημείωση του πρώτου κεφ. του Γ’ Βιβλίου, που έχει ως εξής: “Εἶχα δυὸ ἀγάλματα περίφημα, μιὰ γυναίκα κι᾿ ἕνα βασιλόπουλο ἀτόφια – φαίνονταν οἱ φλέβες· τόση ἐντέλειαν εἶχαν. Ὅταν χάλασαν τὸν Πόρον, τά ῾χαν πάρη κάτι στρατιῶτες καὶ εἰς τ᾿ Ἄργος θὰ τὰ πουλοῦσαν κάτι Εὐρωπαίων· χίλια τάλλαρα γύρευαν. Ἄντεσε κ᾿ ἐγὼ ἐκεῖ, πέρναγα· πῆρα τοὺς στρατιῶτες, τοὺς μίλησα· «Αὐτὰ καὶ δέκα χιλιάδες τάλλαρα νὰ σᾶς δώσουνε, νὰ μὴν τὸ καταδεχτῆτε νὰ βγοῦν ἀπὸ τὴν πατρίδα μας. Δι᾿ αὐτὰ πολεμήσαμεν». (Βγάζω καὶ τοὺς δίνω τρακόσια πενήντα τάλλαρα.)· κι᾿ ὅταν φιλιωθοῦμεν μὲ τὸν Κυβερνήτη, (ὅτι τρωγόμαστε), τὰ δίνω καὶ σᾶς δίνει ὅ,τι τοῦ ζητήσετε διὰ νὰ μείνουν εἰς τὴν πατρίδα ἀπάνου». Καὶ τά ῾χα κρυμμένα. Τότε μὲ τὴν ἀναφορά μου τὰ πρόσφερα τοῦ Βασιλέως νὰ χρησιμέψουν διὰ τὴν πατρίδα”.

Ο Μακρυγιάννης δεν μιλά για μάρμαρα γενικώς και αορίστως, αλλά για δύο αρχαιοελληνικά αγάλματα που ετοιμάζονταν κάποιοι στρατιώτες να τα πουλήσουν σε ξένους και τους σταμάτησε ο ίδιος, για να μη βγουν έξω από την πατρίδα.

Ο σάλος που ξεσηκώθηκε πρόσφατα από την κυβερνητική πρωτοβουλία να περάσει από τη Βουλή διάταξη η οποία επιτρέπει τον εκπατρισμό αρχαιοτήτων για 50 χρόνια κάνει, ασφαλώς, το επιλεγμένο απόφθεγμα του Μακρυγιάννη εξαιρετικά επίκαιρο. Εικάζουμε πως δεν υπήρξε, για το θέμα, κάποιου τύπου προσυνεννόηση μεταξύ των αρμοδίων της Επιτροπής “Ελλάδα 2021” και του υπουργείου Πολιτισμού, αλλά, πάλι, ποιός μπορεί με σιγουριά να αποκλείσει το ενδεχόμενο μιας ανεπαίσθητης, εκ των έσω, μικρής προβοκάτσιας;

Εντύπωση, ωστόσο, προκαλεί η απουσία από τις επιλεγμένες φιγούρες αγωνιστών του ’21 πλειάδας προσώπων από τον Ρήγα Φεραίο, τον Παπαφλέσσα και τον Καραϊσκάκη, μέχρι τον Μπότσαρη, τον Κανάρη και τον Μιαούλη.

Γκουγκλάροντας μπορεί εύκολα να εντοπίσει κανείς και εξαιρετικά δικά τους αποφθέγματα, εξίσου επίκαιρα με τα ήδη επιλεγέντα, για να κοσμήσουν μπλοκάκια και παγουρίνια και να δώσουν έναν νέο αέρα όχι μόνο στην καμπάνια αλλά και στην εμπορική επιτυχία της σειράς των αναμνηστικών.

Η φιγούρα του Ρήγα θα μπορούσε λ.χ. να συνοδεύεται από το διαχρονικό “Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή” ή από το εξίσου αξιομνημόνευτο “Όλον το έθνος αδικείται, όταν αδικείται ένας μόνος πολίτης”.

Η φιγούρα του Καραϊσκάκη, από την άλλη, θα μπορούσε να συνοδεύεται από το απαράμιλλο “Αν γίνω καλά θα τονε χαλάσω εγώ αυτόν που με βάρεσε. Εάν ψοφήσω, κλάστε μου τον μπούντζον”, που, πέρα από το αναπάντεχα επίκαιρο περιεχόμενό του, θα έσπαγε, το δίχως άλλο, και τα ταμεία.

Δει δη χρημάτων

Ας μην λησμονούμε, άλλωστε, πως τα προϊόντα της Επιτροπής “Ελλάδα 2021” δεν βγαίνουν στο εμπόριο απλώς για λόγους αναμνηστικούς ή ως ένας τρόπος για “να συμμετέχουμε στο κλίμα της μεγάλης εθνικής μας επετείου, να την αναδείξουμε, να την διαδώσουμε και να την κρατήσουμε όλοι μας, ενήλικες και παιδιά, στη μνήμη μας για πάντα”, αλλά και για να βγει κανένα φράγκο.

Όπως η ίδια η Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη δήλωσε στο βιντεοσκοπημένο σχετικό διαφημιστικό σποτάκι η διάθεση των προϊόντων είναι “και ένας από τους τρόπους μέσα από τους οποίους η Επιτροπή φιλοδοξεί να υλοποιήσει ακόμη περισσότερες επετειακές δράσεις και εκδηλώσεις, καθώς, όπως, γνωρίζετε, δεν λαμβάνει κρατική χρηματοδότηση. Τα έσοδα, λοιπόν, που αναλογούν στην Επιτροπή από την διάθεση αυτών των προϊόντων θα διατεθούν για τη χρηματοδότηση εκδηλώσεων. Και όσα περισσότερα έσοδα θα έχουμε, τόσες περισσότερες δράσεις θα πραγματοποιηθούν”.

Κάτι δηλαδή σαν εθνικός έρανος, όπως αυτός που έλαβε χώρα στο Ναύπλιο το 1826 για την ενίσχυση των πολιορκημένων του Μεσολογγίου, εκεί που, σύμφωνα με την παράδοση, προσήλθε να συνδράμει τα ελάχιστα εναπομείναντα υπάρχοντά της και η Ψωροκώσταινα, η χαροκαμένη πρόσφυγας από το Αϊβαλί.

Η αλήθεια είναι πως τα συγκεκριμένα χαρτοσχολικά είδη προσφέρονται σε προσιτές τιμές, ώστε όλοι να μπορούν να προμηθευτούν λ.χ. ένα 40φυλλο τετράδιο καρφίτσα με εξώφυλλο τσαρούχια έναντι του ευτελούς ποσού των 0,85 ευρώ (με ΦΠΑ) ή έναν χάρτινο φάκελο με λάστιχο και τυπωμένο τον Κολοκοτρώνη και την ρήση του έναντι μόλις 1,7 ευρώ (με ΦΠΑ).

Για όσους έχουν τη δυνατότητα και την βούληση να βάλουν βαθύτερα το χέρι στην τσέπη για να ενισχύσουν τον ιδιόμορφο αυτόν εθνικό έρανο, η Επιτροπή “Ελλάδα 2021” προνόησε να θέσει σε κυκλοφορία και άλλα προϊόντα, μέσα από το “Νομισματικό Πρόγραμμά” της.

Εδώ η γκάμα είναι ευρύτερη, για να καλύψει όλων των ειδών τα πορτοφόλια. Ο Φοίνικας του 1928 και η Δραχμή του 1832, για παράδειγμα, προσφέρονται στην τιμή των 40 ευρώ έκαστο, ενώ τα οκτώ αργυρά νομίσματα “που αναφέρονται στις επεκτάσεις του ελληνικού κράτους και απεικονίζουν τις εμβληματικές προσωπικότητες της κάθε περιοχής της Ελλάδας”διατίθενται τόσο χωριστά σε περιορισμένο αριθμό, στην τιμή των 200 ευρώ το κάθε ένα, όσο και όλα μαζί, σε μια πολυτελή κασετίνα, στην τιμή των 1.600 ευρώ.

Με το εφεύρημα των “επεκτάσεων του ελληνικού κράτους” λύνεται και το θέμα των τοπικών ιδιαιτεροτήτων ολόκληρων γεωγραφικών ενοτήτων που δεν ενσωματώθηκαν εξ αρχής στο πρώτο ασθενικό ελληνικό κράτος, ενώ, σε ένα ωραίο συνονθύλευμα, βρίσκουν τη θέση τους στον εορτασμό των 200 χρόνων και προσωπικότητες που αλλιώς θα έμεναν εκτός: Ελευθέριος Βενιζέλος για την Κρήτη, Παύλος Μελάς για την Μακεδονία και τα Νησιά του Βορείου και του Ανατολικού Αιγαίου, Γεώργιος Βιζυηνός για την Θράκη, κυρά της Ρω για τα Δωδεκάνησα…

Σε ακόμη βαρύτερα πορτοφόλια απευθύνονται, τέλος, τα τέσσερα χρυσά νομίσματα με θέμα (τι άλλο;) τη σημαία. Τα χρυσά νομίσματα διατίθενται αποκλειστικά ως μέρος της πλήρους κασετίνας, που περιλαμβάνει και τα 14 νομίσματα της συλλογής του “Νομισματικού Προγράμματος”. Η τρίπτυχη πλήρης κασετίνα κυκλοφορεί σε 1.000 μόλις αντίτυπα και κοστίζει 7.680 ευρώ.

Οι παρατηρητικότεροι θα πρόσεξαν ήδη το οξύμωρο να λείπει ο Νικηταράς ή ο Παπαφλέσσας από τα κάθε λογής αναμνηστικά της Επιτροπής “Ελλάδα 2021”, αλλά να έχει θέση σε αυτά ο Βιζυηνός και η κυρά της Ρω. Όπως θα είδαν πως από το “Νομισματικό Πρόγραμμα” απουσιάζει το… τσαρούχι, που φαίνεται πως είναι “έντονο σύμβολο” της Επανάστασης μόνο για τετράδια και γομολάστιχες.

Κι άλλα τσαρούχια!

Το κενό αυτό ήρθε να καλύψει η ιδιωτική πρωτοβουλία, που, ως γνωστόν, δεν αφήνει τέτοιες ευκαιρίες ανεκμετάλλευτες. Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης προνόησε να κυκλοφορήσει ως γούρι για το 2021 ένα επίχρυσο κρεμαστό κόσμημα-τσαρούχι. Το συγκεκριμένο τσαρούχι πουλιέται μόνο του ή και σε συνδυασμό με έναν “Εύζωνα”, έναν στρατιώτη δηλαδή που φορά την επίσημη στολή που καθιερώθηκε επί Όθωνα, και μια “Ελληνοπούλα”, ενδεδυμένη με στολή βασίλισσας Αμαλίας.

Το τρίπτυχο των επιχρυσωμένων μινιατούρων “Τσαρούχι-Εύζωνας-Ελληνοπούλα” του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης υποτίθεται πως αντλεί την έμπνευσή του από την περιοδική έκθεση “Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός. Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου”, που επρόκειτο να εγκαινιαστεί στις 10 Δεκεμβρίου.

Πρόκειται για μια έκθεση που, όπως και ο τίτλος της φανερώνει, βασίζεται σε έργα της συλλογής Μαρτίνου, του φιλότεχνου εφοπλιστή και “ευεργέτη” ο οποίος, όπως έχουμε με άλλη ευκαιρία εξετάσει, συνδράμει τα μάλα στην υλοποίηση διαφόρων “εθνικών” project, όπως αυτό της “αναβίωσης” του πρώην βασιλικού ανακτόρου στο Τατόι, για λόγους που ο ίδιος γνωρίζει καλύτερα από όλους.

Ατυχώς, τα περιοριστικά λόγω κορονοϊού μέτρα κρατάνε τα μουσεία κλειστά, παρά τις εκκλήσεις που έχουν διατυπωθεί προς την κυβέρνηση για το άνοιγμα των χώρων πολιτισμού με τήρηση των απαραίτητων υγειονομικών μέτρων, οπότε η έκθεση αυτή μετέβαλε τον προγραμματισμό της. Όπως όμως μας πληροφορεί και η αγαπητή σε όλους γραφίδα πολιτιστικού του Liberal.gr, οι διοργανωτές βρήκαν τον τρόπο να προμοτάρουν την κλειστή ακόμη έκθεση στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Ασθμαίνοντας ακολούθησε τη γραμμή “τσαρούχι” για γούρι του 2021 και το Μουσείο Μπενάκη, η γκαλερί Ζουμπουλάκη, το κοσμηματοπωλείο Michas και δεκάδες άλλοι ιδιώτες (εδώ και εδώ και εδώ).

Το συμπέρασμα που αβίαστα εξάγεται από τα ανωτέρω είναι απλό: το τσαρούχι αναγορεύεται παμψηφεί ως το εθνικό μας σύμβολο και έχει μακράν την τιμητική του στους εορτασμούς για τα 200 χρόνια της ελληνικής Επανάστασης.

Ως εκ τούτου, επίσημοι και ανεπίσημοι φορείς ποντάρουν πάνω του κυρίως για προβολή και έσοδα. Και όχι στον Κολοκοτρώνη του “Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους” ή στον Καραϊσκάκη του “Κλάστε μου τώρα τον μπούτζον”.