Το ζήτημα των Πολωνών δωσίλογων που συνεργάστηκαν με τους Ναζί κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής εξακολουθεί να αποκρύπτεται από την πολωνική δεξιά, η οποία μάλιστα δεν διστάζει να στοχοποιήσει όποιον τολμήσει ν’ ασχοληθεί με το θέμα.
Αυτή είναι η περίπτωση δύο διάσημων ιστορικών του Ολοκαυτώματος, των Μπάρμπαρα Ένγκελκινγκ και Γιαν Γκραμπόφσκι, οι οποίοι βρίσκονται υπόλογοι σε πολωνικό δικαστήριο μόνο και μόνο γιατί μελέτησαν την στάση των Πολωνών κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.
Οι δύο ιστορικοί κλήθηκαν χθες να ζητήσουν συγγνώμη από ηλικιωμένη που υπέβαλε μήνυση εναντίον τους γιατί απέδιδαν σε συγγενή της συμμετοχή στο Ολοκαύτωμα.
Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής πάνω από 3,2 εκατ. Εβραίοι έχασαν τη ζωή τους στην Πολωνία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ενα σημαντικό τμήμα των ερευνών δείχνει ότι, ενώ χιλιάδες Πολωνοί διακινδύνευσαν τη ζωή τους για να βοηθήσουν τους Εβραίους, υπήρξαν επίσης χιλιάδες που συμμετείχαν στο Ολοκαύτωμα.
Το κυβερνών εθνικιστικό κόμμα Νομικής και Δικαιοσύνης της Πολωνίας (PiS) δήλωσε ότι θεωρεί πως οποιαδήποτε έρευνα σχετικά με τη συνενοχή των Πολωνών στη σφαγή των Εβραίων αποτελεί ατίμωση της χώρας και θα πρέπει να διώκεται.
Η υπόθεση που έχει ακολουθήσει τη νομική οδό αφορά το βιβλίο «Νύχτα χωρίς τέλος. Η τύχη των Εβραίων σε επιλεγμένες περιοχές της κατεχόμενης Πολωνίας», στο οποίο κατονομάζεται ο Εντουαρντ Μαλινόφσκι ως συμμετέχων στο Ολοκαύτωμα. Η 81χρονη ανιψιά του, Φιλομένα Λεζίνσκα, κατέθεσε μήνυση κατά δύο ιστορικών και συγγραφέων του βιβλίου, της Μπάρμπαρα Ενγκελκινγκ και του Γιαν Γκραμπόφσκι, για αμαύρωση της μνήμης του.
Οι δύο ιστορικοί μαζί με μια ομάδα ερευνητών εκπόνησαν εννέα επιμέρους μελέτες σχετικά με τους τρόπους επιβίωσης των Εβραίων στην ανατολική Πολωνία την περίοδο της ναζιστικής κατοχής. Το βιβλίο εστιάζει επίσης στον ρόλο πολλών Πολωνών στη διάρκεια της κατοχής. Ακριβώς το σημείο αυτό είναι που ενοχλεί γιατί αγγίζει βαθιές πληγές.
Το 2018, διεθνείς αντιδράσεις ανάγκασαν το PiS να καταργήσει τον νόμο που ποινικοποιούσε την άποψη πως η Πολωνία φέρει οποιαδήποτε ευθύνη για τις ναζιστικές θηριωδίες.
Κατά τον Γκραμπόφσκι, η χθεσινή απόφαση καθιερώνει από την πίσω πόρτα ως αδίκημα κατά της εθνικής αξιοπρέπειας της Πολωνίας οιαδήποτε μνεία στη συνενοχή των Πολωνών στο Ολοκαύτωμα. Παράλληλα, η απόφαση δικαιώνει την προσπάθεια να αποτελέσουν οι ιστορικές έρευνες προς αυτήν την κατεύθυνση έναυσμα για μηνύσεις. Σε δήλωσή του στο Reuters ο Γκραμπόφσκι τόνισε πως «εάν αυτοί οι όροι, η εθνική υπερηφάνεια, η εθνική αξιοπρέπεια, βρουν τον δρόμο τους στην πολωνική αστική Δικαιοσύνη, αυτό θα είναι το τέλος για όσους γράφουμε την Ιστορία… του Ολοκαυτώματος στην Πολωνία με τον τρόπο που το κάνουμε».
Πολωνοί ακαδημαϊκοί, καθώς και εβραϊκοί οργανισμοί, όπως το «Yad Vashem» του Ισραήλ, έχουν επίσης εκφράσει την ανησυχία τους ότι η δίκη μπορεί να περιστείλει την ελευθερία της έρευνας.
Η προσφυγή κατά των ιστορικών χρηματοδοτήθηκε από την Πολωνική Ενωση Κατά της Δυσφήμησης, η οποία συστάθηκε για να αποκρούσει μελέτες για συμμετοχή της Πολωνίας στο Ολοκαύτωμα.
Η Μόνικα Μπρζοζόφσκα – Πασιέκα, δικηγόρος της Λεζίνσκα, αρνείται ότι η υπόθεση στοχεύει να ανοίξει νέους δρόμους για δικαστικές διαφορές σχετικές με την πολωνική συνενοχή στο Ολοκαύτωμα. «Λέμε ότι οι συγγραφείς παραβίασαν τα προσωπικά δικαιώματα της Φιλομένα, αναγνωρίζοντας απλώς τον θείο της ως συνεργό, ως δολοφόνο», δήλωσε, τονίζοντας πως οι ιστορικοί απέτυχαν να ακολουθήσουν τη σωστή ερευνητική μεθοδολογία κατά τη σύνταξη του βιβλίου, μια κατηγορία που αρνείται ο Γκραμπόφσκι.
