Η Κινέζικη Πρωτοχρονιά, γνωστή στους ντόπιους ως 春节 (ChūnJié), είναι η μεγαλύτερη γιορτή της Άπω Ανατολής, με παράδοση περίπου 3500 χρόνων.
Γιορτάζεται σε πολλές ακόμη χώρες της περιοχής, όπως η Ιαπωνία και η Κορέα, όμως ξεκίνησε στην Κίνα. Όπως κάθε τι που έχει τόσο μεγάλη παράδοση, έτσι και η Κινέζικη πρωτοχρονιά είναι ένα πολύπλευρο κοινωνικό φαινόμενο με διάσταση θρησκευτική, αλλά όχι μόνο, επηρεάζοντας επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τι είναι;
春节 (ChūnJié) στα κινέζικα, δεν σημαίνει “Πρωτοχρονιά”, αλλά “Ανοιξιάτικη Εορτή”, όπως θα την αποκαλούμε και εμείς στη συνέχεια. Μολονότι όταν εορτάζεται, το μεγαλύτερο μέρος της Κίνας έχει ακόμη χειμώνα, η Ανοιξιάτικη Εορτή καλωσορίζει την αρχή της άνοιξης και του νέου έτους κατά το κινεζικό Σεληνιακό Ημερολόγιο, η οποία συμπίπτει με τη δεύτερη Νέα Σελήνη μετά τη Χειμερινή Ισημερία στις 21 Δεκεμβρίου.
Μαζί της έρχεται η ετήσια αλλαγή του ζωδίου, που φέτος θα μας εντάξει στο Έτος του Βοδιού (牛, Niú). Κάθε ζώδιο επαναλαμβάνεται ανά δώδεκα χρόνια, και υπόσχεται καλή τύχη και πρόοδο σε όσους είναι γεννημένοι στη χρονιά του.
Εορτασμοί, φάκελοι και κροτίδες
Στην Κίνα, η Ανοιξιάτικη Εορτή συνοδεύεται από μια εβδομάδα διακοπών κατά την οποία οι οικογένειες έχουν την ευκαιρία να βρεθούν και να περάσουν μαζί την γιορτινή περίοδο. Αυτή είναι ίσως και η πιο σημαντική πτυχή των εορτασμών. Σε μια χώρα με το μέγεθος και την διασπορά πληθυσμού της Κίνας, η παράδοση του οικογενειακού τραπεζώματος, έχει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις από όσο φανταζόμαστε.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμών παγκοσμίως σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα: η κινεζική κυβέρνηση υπολογίζει ότι στις φετινές γιορτές θα κοπούν 1,7 δισεκατομμύρια αεροπορικά ή σιδηροδρομικά εισιτήρια (αριθμός μειωμένος, λόγω της πανδημίας, κατά 40% σε σύγκριση με το 2019!), ενώ σε αντίστοιχους αριθμούς φθάνουν τα σουβενίρ και τα γλυκά που θα αγοραστούν για την, ίσως και μοναδική, οικογενειακή συνεύρεση του έτους. Για να υποδεχθούν τους καλεσμένους, οι πόλεις ντύνονται στα κόκκινα, αφού αυτό είναι το τυχερό και εορταστικό χρώμα της κινέζικης παράδοσης, εξ ού και κυριαρχεί στους στολισμούς. Εκτός από τις πολλές κόκκινες στολές για τις παρελάσεις που ετοιμάζονται για την υποδοχή της άνοιξης, δισεκατομμύρια κόκκινα φαναράκια, στολίδια και επιγραφές γεμίζουν τους δρόμους και τα σπίτια, κόκκινα ρούχα και εσώρουχα (λέγεται πως) έχουν τη τιμητική τους.
Αλλά ίσως το πιο ενδιαφέρον είναι οι κόκκινοι φάκελοι. Εκατομμύρια κόκκινα φακελάκια που περιέχουν διάφορα ποσά χρημάτων, από σημαντικά ως συμβολικά δίνονται συνήθως από τους μεγάλους προς τους μικρούς και από τα αφεντικά στους εργαζόμενους. Συγγενείς και φίλοι, μέχρι και απλοί γνωστοί ενδέχεται να σου δώσουν τον τυχερό κόκκινο φάκελο ευχόμενοι καλοτυχία, και αντίστοιχα χρειάζεται να έχεις προετοιμαστεί και εσύ για να δωρίσεις και να αποφύγεις άβολες καταστάσεις. Το ποιός δίνει σε ποιόν είναι ασαφές και περίπλοκο, οπότε ενθαρρύνω όποιον θέλει να κάνει κάτι τέτοιο, να ψάξει μόνος του ή ακόμη καλύτερα να ρωτήσει κάποιον πιο έμπειρο.
Τέλος, εκατομμύρια κροτίδες και διαφόρων τύπων δυναμιτάκια σκάνε με την αλλαγή του έτους τα μεσάνυχτα, για να τρομάξουν και να ξορκίσουν το κακό, φέρνοντας καλή τύχη και δημιουργώντας μιαν ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.
Φαγητό
Όπως κάθε σημαντική εορτή, και όπως όλα τα έθιμα του κόσμου που περιλαμβάνουν οικογενειακό τραπέζι, το φαγητό βρίσκεται στο επίκεντρο της Ανοιξιάτικης Εορτής, μιάς και το πρωτοχρονιάτικο γεύμα, γνωστό ως “γεύμα επανασύνδεσης”, θεωρείται το σημαντικότερο του χρόνου. Δεκάδες παραδοσιακά πιάτα, ανάλογα με την επαρχία, σερβίρονται για να φέρουν καλοτυχία, οικονομική ανέλιξη και πρόοδο. Κάποια απο τα πιο σημαντικά είναι τα dumplings στον ατμό, γεμιστά πουγκάκια, που, μιας και θυμίζουν το αρχαίο κινέζικο νόμισμα στο σχήμα, χρησιμοποιούνται σαν ευχή για πλούτο. Επίσης σημαντικό είναι το ψάρι, που δεν μπορεί να λείπει, σύμφωνα με το κινέζικο ρητό 年年有鱼（余）, αφού το “περισσότερα” είναι ομόηχο με το “ψάρι”, οπότε ελπίζουμε “κάθε χρόνο να έχουμε ψάρι (περισσότερα)”. Τέλος, ένα μαστιχωτό κέικ από ρυζάλευρο, γνωστό ως κέικ του νέου χρόνου (年糕), συνήθως γλυκό, αν και υπάρχει και σε αλμυρή εκδοχή, βρίσκεται σχεδόν πάντα στο τραπέζι. Το κέικ αυτό, χρησιμοποιείται ως ευχή για επαγγελματική ανέλιξη, και πολύ συχνά, όσο ξεμείνει και σκληρύνει, κόβεται σε μικρά κομμάτια και ατμίζεται ή τηγανίζεται για να μην πάει χαμένο μιας και ο συμβολισμός του έχει μεγάλη σημασία. Είναι στρογγυλό ώστε να παραπέμπει στην ολοκλήρωση και την ενότητα.
Τύχη και δεισιδαιμονίες
Οι Κινέζοι, από την παράδοση τους αλλά ειδικότερα κατά την αλλαγή του χρόνου, είναι ιδιαίτερα προληπτικοί. Πιστεύουν ότι οι πρώτες μέρες του έτους καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την υπόλοιπη χρονιά. Επομένως, είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στο τι λένε και τι τρώνε, καθώς είναι μια περίοδος που δίνεται στα πράγματα ιδιαίτερη βαρύτητα, ανάλογα με το πως μοιάζουν ή το πως προφέρονται. Για παράδειγμα, τα χρήματα στους φακέλους πρέπει να είναι πολλαπλάσια του 6 ή του 8 που είναι τυχεροί αριθμοί, ενώ θα δημιουργούσε πολύ αρνητική εντύπωση να είναι πολλαπλάσια του 4, που θεωρείτα άτυχος αριθμός, αφού ηχητικά μοιάζει με τη κινέζικη λέξη για το θάνατο. Όσον αφορά το φαγητό, κάτι αντίστοιχο στα ελληνικά πλαίσια θα ήταν να τρώγαμε καλαμπόκι για να υποδεχθούμε το νέο έτος, αφού ξεκινάει με το “καλα-” αλλά όχι κακαβιά αφού ξεκινάει με το “κακά-”! Αυτό δημιουργεί πολλές ενδιαφέρουσες συνήθειες και παραδόσεις, τόσο στη διατροφή όσο και στη ζωή κατά τη διάρκεια της ανοιξιάτικης εορτής, όπως για παράδειγμα το ότι το σκούπισμα τις πρώτες μέρες του χρόνου θα οδηγήσει σε ατυχία, αφού σκουπίζεις και διώχνεις την καλή τύχη.
Και φέτος;
Πέρσι, η Ανοιξιάτικη Εορτή ήταν για τους Κινέζους θλιβερά διαφορετική, λόγω της πανδημίας και της απαγόρευσης των μετακινήσεων. Φέτος η χώρα μοιάζει, σε αντίθεση με τη Δύση, να έχει αφήσει τον εφιάλτη πίσω της. Ωστόσο, δεν είναι όλα όπως παλιά: οι τοπικές αρχές αποφεύγουν τη διοργάνωση παρελάσεων, ενώ όπως ήταν αναμενόμενο, έχουν ήδη δημιουργηθεί πολλές υπηρεσίες για γεύματα και γλυκά με παραγγελία στο σπίτι ή ελεγχόμενη παραλαβή, καθώς και όποιες άλλες εορταστικές ανάγκες, ώστε να γίνει πιο εύκολη η κατάσταση. Φέτος σίγουρα θα αποκτήσει παραπάνω τηλεθέαση το Spring Festival Gala, μια από τις εκπομπές με τα μεγαλύτερα νούμερα τηλεθέασης στην Κίνα που προβάλλεται ειδικά για την πρωτοχρονιά και μάλλον οι ευχές για καλή τύχη θα είναι πιο ειλικρινείς από ποτέ.
Άλλωστε, σύμφωνα με ειδικούς του Feng Shui, το Βόδι είναι ζώδιο της υπομονής, της εργατικότητας και της εξόδου από την στατικότητα, και όλοι ελπίζουν να ξαναβάλει την κοινωνία σε κίνηση με το νέο έτος. Ειδικότερα φέτος, καθώς τα ζώδια εναλλάσσονται και στον κύκλο των πέντε στοιχείων της φύσης, είναι η χρονιά του Μεταλλικού Βοδιού. Αν είναι η χαλυβουργία, η χρυσοχοϊα ή απλώς η παρασκευή συρίγγων που κυρίως θα επωφεληθούν, μένει να φανεί…
