Το πολιτιστικό πρόβλημα μιας κοινωνίας δεν είναι ξεκομμένο από το πολιτικό. Ειδικά μετά την εμπειρία του “σύντομου” 20ού αιώνα, όταν και αποδείχθηκε πολλάκις, αυτήν την απλή αλήθεια τη γνωρίζουν οι πάντες. Τη γνωρίζουν πολύ καλά και όσοι στη συγκεκριμένη συγκυρία κρίσης και πολλαπλής απαξίωσης του πολιτισμού, με ευθύνη της επικεφαλής του αρμόδιου Υπουργείου, προσπαθούν να υποβαθμίσουν την πολιτική διάσταση του ζητήματος, τονίζοντας πως “Η εξουσιαστική βία εναντίον του πιο αδύναμου – και ιδιαίτερα κατά παιδιών – δεν έχει πολιτική απόχρωση […] πληγώνει οριζόντια ολόκληρη την κοινωνία και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί”.
Η λαθροχειρία που ζητά, κατόπιν εορτής, να αποσιωπήσει το καθαρά πολιτικό γεγονός της απευθείας ανάθεσης της διεύθυνσης του Εθνικού Θεάτρου στον συγκεκριμένο σκηνοθέτη και ηθοποιό δεν είναι δύσκολο να αποκαλυφθεί. Αρκεί μια απλή αναζήτηση στο Google. Ο Δημήτρης Λιγνάδης λειτούργησε, ή προσπάθησε να λειτουργήσει, ως οργανικός διανοούμενος της Δεξιάς πολύ πριν του δοθεί η συγκεκριμένη θέση από την Υπουργό Πολιτισμού τον Αύγουστο του 2019. Οι δημόσιες δράσεις και παρεμβάσεις του, όπως η συμμετοχή του στα συλλαλητήρια για τη Συμφωνία των Πρεσπών, αλλά και παλαιότερες συνεντευξιακές ατάκες του, προορισμένες από τα πριν για ωραίους πηχυαίους τίτλους, μαρτυρούν για του λόγου το αληθές. Λειτούργησε όμως ως οργανικός διανοούμενος και μετά την εγκατάστασή του στο τιμόνι του Εθνικού. Η άμα τη αναλήψει των καθηκόντων του ονομασία του ισογείου του ΡΕΞ σε “Σκηνή Ελένη Παπαδάκη”, το όνομα της οποίας ταυτίστηκε τα τελευταία χρόνια με την προσπάθεια σπίλωσης του ηρωικού αγώνα και των θυσιών του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής, ήρθε να κατοχυρώσει και με θεσμικό τρόπο τη συγκεκριμένη πολιτική τοποθέτηση και δράση.
Ως εδώ δεν υπάρχει τίποτα το μεμπτό. Κάθε καλλιτέχνης, κάθε άνθρωπος των γραμμάτων έχει το απόλυτο δικαίωμα της πολιτικής και κοινωνικής στράτευσης, και συνακόλουθα της μετουσίωσης της εργασίας του σε οργανικό κομμάτι της ιδεολογίας και της πάλης της πολιτικής και κοινωνικής τάξης στην οποία ο ίδιος εντάσσει τον εαυτό του. Η λαθροχειρία έγκειται στην προσπάθεια αποσιώπησης αυτής ακριβώς της ένταξης, όταν ο ενταγμένος αποδεικνύεται κατηγορούμενος για βιασμό κατ’ εξακολούθηση.
Προς τι όμως η συγκεκριμένη λαθροχειρία από πλευράς των 56 “ανθρώπων της τέχνης και του πολιτισμού”; Προς τι η απεγνωσμένη προσπάθεια να συμμαζευτούν τα ασυμμάζευτα; Η βαθύτερη αιτία δεν έγκειται μόνο στην υπεράσπιση της θέσης της Υπουργού. Ο ουσιαστικός στόχος εκφράζεται ρητά στο ίδιο το απόσπασμα από το κείμενο που παρατέθηκε παραπάνω. Αφορά στον τονισμό του “οριζόντιου” κοινωνικού άξονα αναφοράς των συγκεκριμένων ειδεχθών πράξεων και τη συνακόλουθη εξαφάνιση από τη δημόσια συζήτηση του αντίστοιχου “κάθετου”, της ταξικής κοινωνικής και πολιτικής θέσης και στράτευσης.
Σε στιγμές μεγάλης πολιτικής αναταραχής, αλλά και στις παραμονές της, η κοινωνική ιστορία έχει δείξει πως οι ταξικές και πολιτικές ταυτίσεις ξεκαθαρίζουν, αποτυπώνοντας βαθιές διαχωριστικές γραμμές στο σώμα της κοινότητας. Η στιβαρή συγκρότηση και παρουσία των τελευταίων έχει αποτελέσει συχνά προμήνυμα επαναστατικών εξελίξεων. Όταν (και ανεξάρτητα από συγκεκριμένες αιτίες και γεγονότα) μια κοινωνική τάξη ή μια ιδιαίτερη κοινωνική σφαίρα προσλαμβάνεται ως συμπύκνωση του κοινωνικού κακού, ή, σύμφωνα με τους όρους του Μαρξ, ως “το περιβόητο έγκλημα της συνολικής κοινωνίας”, ο μηχανισμός των ταυτίσεων δουλεύει εξαιρετικά γρήγορα στο κοινωνικό σώμα, και έτσι μια άλλη τάξη ή ιδιαίτερη κοινωνική σφαίρα μπορεί εύκολα να προσληφθεί ως η τάξη της συνολικής απελευθέρωσης και εξιλέωσης. Αυτή η διαδικασία αποτέλεσε το “σημείο μηδέν” της νεωτερικής πολιτικής, και την αρχή του τέλους του ancien régime στην Ευρώπη.
Προφανώς, η παρούσα πολιτική συγκυρία στη χώρα μας δεν μπορεί να συγκριθεί με τις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης, όταν οι ταυτίσεις και οι διαχωρισμοί ανάμεσα στους ευγενείς, τους κληρικούς και την αστική τάξη συνολικοποιούσαν και πολιτικοποιούσαν αντιτιθέμενες πρακτικές και τρόπους ζωής προετοιμάζοντας τη μεγάλη πολιτειακή αλλαγή. Την ίδια στιγμή όμως, δεν βρισκόμαστε και τόσο μακριά από τις απαρχές τις νεωτερικής πολιτικής. Επιπλέον, οι υποθέσεις του Νίκου Γεωργιάδη, του Αριστείδη Αδαμόπουλου και του Δημήτρη Λιγνάδη βρίσκονται πολύ κοντά χρονικά, γεγονός που διευκολύνει την πρόσληψή τους από την κοινωνία των πολιτών με όρους “περιβόητων εγκλημάτων” συνδεδεμένων με μια συγκεκριμένη κοινωνική, πολιτική και ταξική σφαίρα. Το επίσης “περιβόητο” (και ιδιαίτερα ενοχλητικό για την κυβέρνηση, η οποία διεξήγαγε και ειδική συζήτηση για αυτό στη Βουλή) χάσταγκ στο Twitter #NΔ_Παιδεραστές, το οποίο μετατράπηκε και σε σύνθημα στις φοιτητικές πορείες, αποτελεί την απόδειξη.
Τούτων δοθέντων, το μήνυμα των “56” γίνεται ξεκάθαρο: στήριξη μιας Υπουργού που “δεν ήξερε τίποτα” – πάση θυσία αποφυγή πολιτικών και κοινωνικών ταυτίσεων και διαχωρισμών.
Αρκετά μετριοπαθές, θα έλεγε κανείς! Υπήρξαν και περίοδοι στη νεώτερη ελληνική ιστορία όπου τμήματα της ελληνικής διανόησης (και μάλιστα ασύγκριτα μεγαλύτερου μεγέθους και προσφοράς) δεν δίστασαν να υπογράψουν εμφυλιοπολεμικές διακηρύξεις και ψεύδη, τα οποία νομιμοποιούσαν και στήριζαν διώξεις και βίαιες πρακτικές τεράστιας έκτασης. Στη Νέα Εστία της 1ης Ιουλίου 1948, και πάνω από ονόματα όπως Κ. Θ. Δημαράς, Ηλίας Βενέζης, Γιώργος Θεοτοκάς, Μ. Καραγάτσης, Άγγελος Τερζάκης, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, σε διακήρυξη με τίτλο “Η νέα λογοτεχνική οργάνωση και η ανταρσία” διαβάζουμε πως οι υπογράφοντες “στέκονται έξω από κάθε πολιτικό ανταγωνισμό”. Συνεχίζοντας παρακάτω όμως “Οι υπογραφόμενοι λογοτέχνες διακηρύσσουν πως η ανταρσία, που σήμερα αιματοκυλίζει τον τόπο, είναι ένας αντεθνικός αγώνας που υποδαυλίζεται από ξένους” και πως “Πράξεις σαν το παιδομάζωμα, την αρπαγή των γυναικών και το σταύρωμα των ιερωμένων, βρίσκονται σε βαθειάν αντίθεση με τις ευγενικές παραδόσεις της Φυλής μας”.
Πάλι καλά να λέμε λοιπόν…
