Στη Ρόδο βρίσκεται από το Σάββατο η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου συμμετέχοντας στις εκδηλώσεις μνήμης για τα 73 χρόνια από την ένωση των Δωδεκανήσων με την υπόλοιπη Ελλάδα μετά την παράδοσή τους από τις βρετανικές αρχές κατοχής.
Σαν σήμερα πριν 73 χρόνια, χιλιάδες Ροδίτες έγραφαν ιστορία κατακλύζοντας την πλατεία Ελευθερίας και το χώρο του Εθνικού Θεάτρου Ρόδου γιορτάζοντας την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων με την υπόλοιπη Ελλάδα
Ήταν 7 Μαρτίου 1948, μέρα Κυριακή. Όπως σήμερα…
Η συγκινητική στιγμή έπαρσης της ελληνικής σημαίας και του εθνικού ύμνου αποτυπώνεται, με διαφορά χρόνου, σε αυτές τις δύο ιστορικές φωτογραφίες…
Η επέτειος δίνει αφορμή για να πούμε την ιστορία ενός κτιρίου που εγκαινιάστηκε το Μάιο του 1937 στη διάρκεια της ιταλικής κατοχής από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Αρμάντο Μπερναμπίτι (1900-1970). Θα το δείτε σε κάθε επετειακό αφιέρωμα για την ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα.
Από το Μιλάνο….στη Ρόδο!
Αυτό το δείγμα “ορθολογιστικής αρχιτεκτονικής” που αρχικά έφερε την ονομασία “Θέατρο Τζιάκομο Πουτσίνι” είναι σχεδόν αδύνατον να περάσει απαρατήρητο.
Οι επιβλητικοί καμπύλοι γωνιακοί όγκοι του, τα γραμμικά ανοίγματα, οι πρωτοποριακές τεχνολογικές καινοτομίες όπως ένα σύστημα τεσσάρων αφαιρούμενων μεγάλων φωταγωγών οροφής που μετέτρεπαν τα καλοκαίρια τον κλειστό χώρο σε ημιυπαίθριο επιτρέποντας την πραγματοποίηση πολιτιστικών εκδηλώσεων τα ζεστά βράδια, η εξαιρετική ακουστική του, η άρτια διαρρύθμιση της σκηνής ώστε να φιλοξενεί με άνεση διάσημες όπερες με σύστημα χειροκίνητης εναλλαγής σκηνικών και αυλαίας, τα ενδοδαπέδια φρεάτια εξαερισμού στον ευρύτερο χώρο της πλατείας και κάτω από τα καθίσματα, είχαν αφήσει ιστορία…
Διόλου τυχαία το πρώτο έργο που ανεβάστηκε στην τεράστια (για τα δεδομένα της χώρας) σκηνή του ήταν η Μαντάμ ΜπάτερφλάΪ του Τζιάκομο Πουτσίνι τον Μάιο του 1937 με πρωταγωνίστρια την επιφανή υψίφωνο της λυρικής Ροζέτα Παμπανίνι που είχε έρθει στη Ρόδο από το Μιλάνο…
Την ίδια περίοδο, σε παρόμοιο μοτίβο φτιάχτηκε το “δίδυμο” αδελφάκι του Εθνικού Θεάτρου Ρόδου, από τον ίδιο αρχιτέκτονα, στην πόλη Γκοντάρ της βόρειας Αιθιοπίας. Το κτίριο (σε αντίθεση με το Εθνικό Θέατρο της Ρόδου!) εξακολουθεί να λειτουργεί ως σήμερα κυρίως ως κινηματογράφος.
O Γιώτης Ν. Παπαθανάσης στο βιβλίο που εξέδωσε πριν περίπου 10 χρόνια με τον τίτλο “Τ’αγριολούλουδα του Μόντε Σμίθ” γράφει για την πρώτη περίοδο λειτουργίας του Εθνικού Θεάτρου Ρόδου:
“Τα καλοκαίρια κλιμάκιο της Σκάλας του Μιλάνου ανέβαζε διάφορες όπερες (πόλος έλξης για τουρίστες από την Μέση Ανατολή Αίγυπτο- Συρία-Λίβανο). Την ίδια περίοδο γνωστοί ιταλικοί θεατρικοί θίασοι ανέβαζαν έργα γνωστών ιταλών και ξένων συγγραφέων. Το θέατρο ήταν προικισμένο με μιά σύγχρονη σκηνή βάθους 25 μέτρων και ύψους 16 που είχε όλες τις προϋποθέσεις και τις διαστάσεις να εξυπηρετήσει ακόμα και την ΑΪΔΑ” που ανέβασε ένα καλοκαίρι ένα κλιμάκιο της Σκάλας του Μιλάνου. Είχε μία πλούσια συλλογή από σκηνικά, σύγχρονο φωτισμό σκηνής και αρκετά καμαρίνια. Οι περισσότερες ταινίες που προβάλλονταν ήταν Ιταλικής παραγωγής και λίγες ξένες πάντοτε μεταγλωττισμένες στα Ιταλικά”.
Το 1965 περνά στην κυριότητα του Δήμου και λειτουργεί σαν κινηματογράφος μέχρι το 1969. Επί χούντας το 1969 με τη δικαιολογία επισκευής, η οποία κράτησε μέχρι το 1982 , ξοδεύτηκαν ένα σωρό χρήματα με μόνο αποτέλεσμα να μειώσουν τη μοναδική ηχητική του θεάτρου.
Κατεδάφισαν τη γαλαρία που εξυπηρετούσε τους θεατές του φτωχού βαλάντιου και την ένωσαν με τα θεωρεία.
Έκλεισαν μόνιμα την ανοιγόμενη κινητή στέγη που εξυπηρετούσε τις καλοκαιρινές παραστάσεις, αχρήστευσαν τους υπάρχοντες αγωγούς εξαερισμού και τους αντικατέστησαν με καινούργιους για κλιματισμό.
Ευτυχώς διεσώθη ο χώρος της ορχήστρας που είχε τη δυνατότητα να εξυπηρετήσει 60 οργανοπαίκτες. Ενώ το μόνο που χρειαζόταν τότε ήταν η αντικατάσταση των καθισμάτων της πλατείας. Το 1982 λειτούργησε σαν κινηματογράφος….”
Φωτεινή θεωρείται η επακόλουθη περίοδος με τη δημιουργία του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Ρόδου (ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Ρόδου) που λειτούργησε από το 1987 ως τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Έκτοτε η λειτουργία του κτιρίου σταμάτησε. Το βασικό επιχείρημα ήταν οι απαραίτητες εργασίες ανακαίνισης και εκσυγχρονισμού ενός κτιρίου που στήριξε για δεκαετίες την πολιτιστική ζωή του νησιού.
Ο “Φον Δημητράκης” από το ΔΗΠΕΘΕ Ρόδου έμελλε να είναι μία από τις τελευταίες παραστάσεις στην κεντρική σκηνή του θεάτρου.
Η τελευταία μουσική παράσταση ήταν η ιστορική συναυλία που δόθηκε στο κατάμεστο από κόσμο Εθνικό Θέατρο τον Απρίλιο του 2005 από την γνωστή Ροδίτισσα ερμηνεύτρια και σολίστα Ίριδα Μαυράκη και τη Συμφωνική Ορχήστρα Σμύρνης DESO του Πανεπιστημίου της Σμύρνης με μαέστρο τον Ιμπραχίμ Γιαζιτσί (IBRAHIM YAZICI).
Το 2005 η Διεύθυνση Μεσαιωνικής Πόλης Ρόδου αναλαμβάνει την ευθύνη αποκατάστασης του κτιρίου και εισηγείται ριζική αντιμετώπιση των προβλημάτων με εμπεριστατωμένες επεμβάσεις. Αποφασίζεται η ανακαίνιση και στήριξη του κτιρίου μετά την πτώση σοβάδων και μέρους των ψευδοοροφών από τις σοβαρές κακοτεχνίες της δεκαετίας του 1970.
Ο Μάγος Κυριάκος, αρχιτέκτονας-μηχανικός, προϊστάμενος του τμήματος Μελετών και Ιστορικής Τεκμηρίωσης της Διεύθυνσης Μεσαιωνικής Πόλης Ρόδου εισηγείται εργασίες σε δύο κατευθύνσεις: Τεχνικές παρεμβάσεις για την αποκατάσταση των ατυχών παρεμβάσεων της δεκαετίας του 1970 και εργασίες εκσυγχρονισμού ώστε να ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες και να αξιοποιηθούν τμήματα του κτιρίου. Το σχέδιο προβλέπει πολυχώρους πολιτισμού: βιβλιοθήκη, μικρό στούντιο ηχογράφησης, μπιστρό, πωλητήριο αντικών και ειδών τέχνης, χώροι για πρόβες μικρών θιάσων και πειραματική σκηνή έως 100 θεατές.
Το Φεβρουάριο του 2010 ξεκίνησαν εργασίες αποκατάστασης με προϋπολογισμό 1,5 εκατομμύρια ευρώ με χρηματοδότηση του προγράμματος Θησέας.
Μεταφέρθηκε σημαντικό μέρος του εξοπλισμού, του θεατρικού βεστιάριου σε αποθήκη του Δήμου Ρόδου. Το κτίριο βασικά απογυμνώθηκε από εξοπλισμό σχεδόν παντός είδους. Ο τότε προγραμματισμός προέβλεπε παράδοση του έργου περίπου ένα χρόνο μετά.
Η πρώτη φάση εργασιών ολοκληρώθηκε το 2013 και κατασκευάστηκε νέο κτήριο αποθηκών και εργαστηρίων σε ανεξάρτητο οικόπεδο για την ασφαλή φύλαξη του κινητού εξοπλισμού. Ωστόσο ο εργολάβος έμεινε απλήρωτος και οι δουλειές στη μέση…
Με χίλια βάσανα και άλλες τόσες καθυστερήσεις εκπονήθηκαν οι μελέτες αποτύπωσης, ακουστικής και ηλεκτρομηχανικών.Η πιο κρίσιμη μελέτη από όλες, για ένα κτίριο ιστορικής σημασίας και με τόσα προβλήματα, είναι η μελέτη εφαρμογής. Και εδώ φαίνεται πως έχει σκαλώσει το πράγμα!
Το παιχνίδι των ανεπίτρεπτων καθυστερήσεων
Ο αντιδήμαρχος Μεσαιωνικής Πόλης Ρόδου, Στέφανος Δράκος, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες μάς να απαντήσει σε μερικά βασικά ερωτήματα σε σχέση με την αιτία που εμποδίζει την έναρξη εργασιών αποκατάστασης και εκσυγχρονισμού του κτιρίου, απέφυγε να δώσει την παραμικρή απάντηση.
Αν και αυτή η αντίδραση προβληματίζει για τις προτεραιότητες και τους απώτερους στόχους της Δημοτικής Αρχής σε σχέση με το Εθνικό Θέατρο Ρόδου, γεγονός αναντίρρητο είναι ένα: Η στάση της χρονοτριβής και των αναβολών “ροκανίζει” το χρόνο επιδεινώνοντας τις μακροχρόνιες φθορές σε ένα κτίριο που είναι απόλυτα συνυφασμένο με την ιστορία της Ρόδου. Και όχι μόνον με την πολιτιστική ζωή ενός κατά τα φαινόμενα πλούσιου νησιού…
Επισήμως δεν γνωρίζουμε εάν έχει γίνει τροποποίηση της οριστικής εφαρμοστικής μελέτης για τις εργασίες συντήρησης και ανακαίνισης του Θεάτρου με βάση τους όρους του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων.
Ξέρουμε ότι το 2013 υποβλήθηκε η οριστική μελέτη αποκατάσταση του κτιρίου και ότι το 2014 κατατέθηκαν συμπληρωματικά στοιχεία από τον Δήμο Ρόδου. Το Μάρτιο του 2018 το Κεντρικό Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού γνωμοδότησε θετικά για την επίσπευση των διαδικασιών θέτοντας όρους, μεταξύ των οποίων ήταν η μελέτη εφαρμογής και η σύνταξη οικονομοτεχνικής μελέτης για τον ακριβή προϋπολογισμό εκτέλεσης του έργου ώστε να υπαχθεί στο πρόγραμμα Αντώνης Τρίτσης και να εξασφαλίσει χρηματοδότηση μέσω πόρων της ΕΕ.
Όμως οι προθεσμίες υποβολής έληξαν και κατά τα φαινόμενα ο Δήμος Ρόδου, που είναι ο κάτοχος του μνημείου και υποχρεούται να μεριμνά για την αποκατάστασή του, έχασε την ευκαιρία εξασφάλισης πόρων. Διαθέτουν άραγε τα ταμεία του δήμου τα περίπου 16,5 εκατομμύρια ευρώ που απαιτούνται, όπως ανέφερε πρόσφατα η τοπική εφημερίδα “Η Ροδιακή”, για την ορθή συντήρηση, ανακαίνιση και εκσυγχρονισμό του Θεάτρου, ώστε να αναβιώσει και τον 21ο αιώνα η πολιτιστική ζωή του νησιού στο εύρος και στο βάθος που του αρμόζει;
Ο Τζάκομο Μαρτίνι, θεωρητικός του σινεμά, τον περασμένο Οκτώβριο μιλώντας στην δημοσιογράφο Αφροδίτη Ερμίδη της εφημερίδας Documento και στο Κουτί της Πανδώρας, επισήμανε τα ακόλουθα:
Το νησί της Ρόδου έχει την τύχη να διαθέτει ένα θέατρο (Giacomo Puccini) σε άριστη κατάσταση, το οποίο χρειάζεται περιορισμένες εργασίες ανακατασκευής προκειμένου να γίνει μοντέρνος και λειτουργικός χώρος.Για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου απαιτείται μια καθαρή πολιτική βούληση που πρέπει να εκφραστεί από αυτόν που διαχειρίζεται την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και από τις επιχειρηματικές δυνάμεις οι οποίες διαχειρίστηκαν την οικονομική ανάπτυξη του νησιού με μεγάλο κέρδος. Ο λόγος για τις ενώσεις των ξενοδόχων και των εμπόρων, όπως φυσικά και τις τράπεζες. Μόνο με την ένωση όλων αυτών των δυνάμεων, υπό τον συντονισμό της δημοτικής και της περιφερειακής αρχής, θα μπορέσουν να συγκεντρωθούν οι απαραίτητοι πόροι… χωρίς βέβαια να ξεχνάμε την κεντρική κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Σε κάθε περίπτωση η Δημοτική Αρχή θα έπρεπε να υπολογίσει ανάμεσα στα άλλα και την νεολαία του νησιού. Ιδιαίτερα εκείνο το τμήμα της που έχει έντονες καλλιτεχνικές ανησυχίες και αγωνιά για την τύχη ενός κτιρίου που θα μπορούσε να γίνει επίκεντρο ανάδειξης ταλέντων και να δημιουργήσει μία επιπρόσθετη πηγή πολιτισμού και πλούτου σπάζοντας την “μονοκαλλιέργεια” του τουρισμού.
Σύγχρονοι “Δον Κιχώτες“
Αγώνα απέναντι στους “ανεμόμυλους” της εκάστοτε Δημοτικής Αρχής, που καθυστερεί να δώσει απαντήσεις και λύσεις σε ό,τι εμποδίζει ως σήμερα την αποκατάσταση ενός τόσο λαμπρού κτιρίου, δίνει μία μικρή ομάδα ανθρώπων.
Σε πείσμα των καιρών, της πολυάσχολης τοπικής και κεντρικής εξουσίας δίνουν τον αγώνα τους με όποιο τρόπο μπορούν. Από όπου μπορούν.
Από το μετερίζι του αντιπροέδρου του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος Ρόδου, όπως κάνει ο εκπαιδευτικός Δημήτρης Γρηγοριάδης εντός ή εκτός των εδράνων της βουλής όπως ο πρώην βουλευτής Δωδεκανήσων με το ΣΥΡΙΖΑ, Δημήτρης Γάκης.
Ή από το Μάντσεστερ όπως κάνει η ερμηνεύτρια Ίριδα Μαυράκη που από την Αγγλία και διά Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης προσπαθεί να παροτρύνει τον κόσμο να συνεχίσει την προσπάθεια για τη διάσωση του Εθνικού Θεάτρου, που βουβό και απογυμνωμένο υπομένει το πέρασμα του χρόνου με την ελπίδα της ανάστασης.
Οι κινητοποιήσεις αυτές προκαλούν το ενδιαφέρον των πολιτών. Μέσα σε μερικούς μήνες μαζεύτηκαν πάνω από 1250 υπογραφές πολιτών που διεκδικούν την άμεση διενέργεια σωστών εργασιών αποκατάστασης και εκσυγχρονισμού του ιστορικού Εθνικού Θεάτρου Ρόδου.
Η συλλογή υπογραφών συνεχίζεται ως σήμερα και μπορούμε όλοι να βάλουμε το χέρι μας με την ελπίδα ότι έστω αυτή η μικρή κίνηση θα συγκινήσει την Δημοτική Αρχή και θα δεήσει να ασχοληθεί, χωρίς άλλες χρονοτριβές, με ένα ιστορικό κτίριο για να ανθίσει ξανά η πολιτιστική ζωή στο νησί και να γίνει (γιατί όχι;) επίκεντρο πολιτισμού στην ευρύτερη γειτονιά της Ανατολικής Μεσογείου δημιουργώντας γέφυρες καλών τεχνών και νέους ιστούς φιλίας μεταξύ των λαών της περιοχής.
Οι αντικειμενικές δυσκολίες αποκατάστασης του Εθνικού Θεάτρου Ρόδου δεν μπορούν να είναι άλλο πρόφαση για αναβολή καθώς είναι βέβαιο πως τυχόν παράταση της σημερινής κατάστασης θα οδηγήσει στην καταστροφή του.
Το παράδειγμα της προ ολίγων ετών αποκατάστασης και εκσυγχρονισμού του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά μπορεί να λειτουργήσει σαν θετικό πρότυπο. Δίνει επίσης έμπνευση και πίστη πως η αναγέννηση του ιστορικού κτιρίου στην καρδιά της Ρόδου είναι εφικτή. Ώστε να γίνει ξανά κινητήριος μοχλός άνθισης της πολιτιστικής ζωής του νησιού.
