Η εβδομάδα που σχεδόν διάβηκε μπορεί να θεωρηθεί ιδιαίτερα σημαντική για την ιστορία του ιταλικού και παγκόσμιου συνδικαλιστικού κινήματος και της οργάνωσής του απέναντι στις νέες εργασιακές συνθήκες που το παραγωγικό μοντέλο της gig οικονομίας επιβάλλει στην αγορά. Και τούτο διότι σήμερα Παρασκευή πραγματοποιήθηκε πανεθνική απεργία των εργαζομένων σε όλες τις υπηρεσίες delivery και γρήγορης παράδοσης, ενώ τη Δευτέρα 22 Μαρτίου 2021 κατέβηκαν σε πανεθνική απεργία περίπου 9 χιλιάδες εργαζόμενοι στην Amazon Ιταλίας, αλλά και άλλοι 31 χιλιάδες απασχολούμενοι στην αλυσίδα εφοδιασμού που συνδέεται με τον αμερικανικό γίγαντα του διαδικτυακού εμπορίου.
Οι προσδοκίες που επένδυσαν στην πανεθνική απεργία τους οι “ντελιβεράδες” και οι κάθε λογής riders στην Ιταλία, ξεπερνούν τις απλές διεκδικήσεις του κλάδου. Σε μεγάλο βαθμό, στόχος είναι να επεκταθεί το μέτωπο των κινητοποιήσεων στην παροχή υπηρεσιών, μετά τις πρώτες επιτυχίες, όπως έγινε στις αρχές του μήνα και στην Ισπανία, όπου εκ προοιμίου οι εργαζόμενοι στον τομέα θεωρούνται πλέον μισθωτοί, και να σταματήσει διαπαντός η εκμετάλλευση του κλάδου, που έχει σχεδιασθεί πάνω στην πιεστική ανάγκη και την εκτεταμένη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας.
Η μάχη ενάντια στην απορρύθμιση και την ακάλυπτη και περιστασιακή εργασία έχει αρχίσει να αποδίδει, όπως αποδεικνύεται από την πρόσφατη μεγάλη επιτυχία των 70.000 εργαζομένων στην Uber στη Βρετανία, οι οποίοι πέτυχαν να εξασφαλίσουν δια της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου να θεωρούνται μισθωτοί υπάλληλοι της εταιρείας. Η βρετανική δικαιοσύνη έδωσε ευμενή λύση στη δικαστική διαμάχη που είχαν οι οδηγοί κι οι μεταφορείς της πλατφόρμας επί δύο χρόνια με την εταιρεία. Πλέον οι οδηγοί της Uber προσλαμβάνονται όχι ως συνεργαζόμενοι ελεύθεροι επαγγελματίες, αλλά ως μισθωτοί με ελάχιστη ωριαία αμοιβή 8,72 λίρες και με δικαίωμα σε επιδόματα και άδειες.
Παράλληλα, η απεργία κατά της Amazon στην Ιταλία κρίθηκε πως είχε σχεδόν απόλυτη επιτυχία, όχι μόνον γιατί οι εργαζόμενοι ύψωσαν μαζικά τη φωνή τους, αλλά κι επειδή σε καθολικό επίπεδο η αποχή από την εργασία κινήθηκε στο 75%, ενώ σε ορισμένους τομείς έφθασε και το 90%. Σημαντικό επισης είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά σε ανάλογη κινητοποίηση, τα ιταλικά συνδικάτα συστοιχίσθηκαν και κάλεσαν από κοινού την γενική αυτή απεργία, την πρώτη επίσης σε αυτήν την έκταση σε όλον στον κόσμο, καθώς περιλαμβάνει όλο το προσωπικό της αλυσίδας εφοδιασμού του ομίλου. Στους απεργούς δεν περιλαμβάνονται μόνον οι υπάλληλοι των αποθηκών αλλά και οι οδηγοί μεταφορών και το άλλο προσωπικό που ασχολείται με τις παραδόσεις, εξυπηρετώντας και παραδίδοντας περίπου ένα εκατομμύριο πακέτα την ημέρα. Μάλιστα είναι ενδεικτικό του αντίκτυπου που είχε η κήρυξη της απεργίας πως ακόμη και επιχειρηματίες των ψηφιακών υπηρεσιών και τεχνολογίας, όπως ο “γκουρού” του Μπέπε Γκρίλο για τη δημιουργία της πλατφόρμας του Κινήματος “Πέντε Αστέρων”, Ντάβιντε Καζαλέτζο σε μήνυμά του στο Facebook, όχι απλώς τη στήριξε αλλά και τάχθηκε υπέρ μίας κατανόησης της λειτουργίας και αντιμετώπισης των νέων συνθηκών εργασίας πέρα από τις συνδικαλιστικές δράσεις.
Τα αιτήματα των εργαζομένων και των συνδικάτων τους αφορούν τη ρύθμιση και επαλήθευση του όγκου των φορτίων και τους ρυθμούς εργασίας που επιβάλλονται ακριβώς πάνω στην αλυσίδα εφοδιασμού με βάση την δυνατότητα και τους αριθμούς της παραγωγής, μία ορθή επαγγελματική ταξινόμηση του προσωπικού, τη μείωση των ωρών εργασίας των οδηγών και επίδομα Covid-19 για τις επιχειρήσεις που λειτουργούν σε συνεχείς συνθήκες πανδημίας, όπως και μέριμνα για μέτρα ασφαλείας ή βελτίωση των ανεπαρκών προβλεπομένων για την πανδημία. Τα συνδικάτα επίσης καταγγέλλουν την αδιάλειπτη απροθυμία του ομίλου της Amazon να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Για τον λόγο τούτο τα συνδικάτα ζητούν σε τούτον τον αγώνα τους για τη διεκδίκηση των εργασιακών δικαιωμάτων την υποστήριξη και των πελατών. Προκηρύσσοντας την απεργία κάλεσαν παράλληλα τους πελάτες να μην κάνουν παραγγελίες στην πλατφόρμα αυτή κατά την ημέρα της απεργίας, προωθώντας μία δράση, που βασίζεται στην ιδέα της αντικαταναλωτικής “Λευκής Δευτέρας” σε αντίθεση με την καταναλωτική φρενίτιδα της “Μαύρης Παρασκευής” (Black Friday), οπότε παραδοσιακά ο τζίρος της Amazon “ξεχειλίζει” χάρις στις μαζικές παραγγελίες και τα έσοδα από αγορές. Η έκκληση για αλληλεγγύη στους εργαζόμενους της πλατφόρμας υποστηρίχθηκε και από τη μεγαλύτερη οργάνωση προστασίας των καταναλωτών, τη Federconsumatori.
Η απεργιακή κινητοποίηση δεν αφορά μόνο την Amazon, αλλά αποτελεί ορόσημο και για τις διεκδικήσεις σε όλον τον τομέα των logistics και τις συνήθεις εργοδοτικές τακτικές για τη μη ανανέωση των κλαδικών συμβάσεων. Όλες οι προηγούμενες διαπραγματεύσεις διαλύθηκαν στα εξ ων συνετέθη η τράπεζα της συζήτησης. Οι μεγάλες εταιρείες δεν αρνήθηκαν απλώς να χορηγήσουν οικονομικά επιδόματα, αλλά παρακάθησαν με προαπαιτούμενα που ουσιαστικά διαλύουν κάθε έννοια εργασιακής ασφάλειας. Οι απαιτήσεις που προέβαλαν κυμαίνονταν από την αφαίρεση βασικών συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, αύξηση των εποχικών απασχολούμενων και της ελαστικής εργασίας, αναθεώρηση της κοινωνικής ρήτρας στην διεκδίκηση των διαγωνισμών και έφθαναν ακόμη και στη μείωση, ή ακόμη κατάργηση, των αδειών και των επιδομάτων για ασθένεια.
Πώς απαντά στις εργατικές διεκδικήσεις η ίδια η εταιρεία; “Σεβόμαστε πάντα το δικαίωμα των υπαλλήλων μας να σχηματίζουν ή να προσχωρούν σε μια συνδικαλιστική οργάνωση χωρίς φόβο αντιποίνων, εκφοβισμού ή δίωξης. Στην Amazon, πιστεύουμε ακράδαντα στην αξία της συνεργασίας με τους υπαλλήλους μας. Η άμεση συμμετοχή τους αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εταιρικής μας κουλτούρας και λειτουργεί σε πραγματική βάση. Ήδη προσφέρουμε ανταγωνιστικούς μισθούς, παροχές και εξαιρετικές ευκαιρίες για επαγγελματική ανάπτυξη, όλα μέσα σε ένα ασφαλές και σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον. Όσον αφορά τις συζητήσεις με τα συνδικάτα, πραγματοποιήθηκαν δύο συναντήσεις σε εθνικό επίπεδο τον Ιανουάριο και έχουμε μια συνεχή σχέση διαλόγου στους εργασιακούς τόπους όπου υπάρχουν εκπρόσωποι των συνδικαλιστικών οργανώσεων”.
Μόνο που η πραγματικότητα διαψεύδει την Amazon, που έχει αναδειχθεί σε πρωτοπόρο και πρωταθλητή της εκμετάλλευσης των εργαζομένων της σε κάθε βαθμό: η εταιρεία καταδικάσθηκε σε πρόστιμα από εργατοδικεία ακόμη και για παρακράτηση των φιλοδωρημάτων στους μεταφορείς κατά της παραδόσεις, για να τα προβάλει στην συνέχεια ως αύξηση του κατώτατου μισθού. Ή όπως παρουσιάζει μια πρόσφατη έρευνα του Bloomberg με τίτλο “Η Amazon έχει μετατρέψει τη σταδιοδρομία των εργαζομένων της μεσαίας τάξης σε McJob”, διαπιστώνεται ότι στα μέρη όπου η Amazon ανοίγει ένα εργοστάσιο, οι συνθήκες επιδεινώνονται για ολόκληρη την κοινότητα, με γενική μείωση των μέσων μισθών κατά 6% μόλις δύο χρόνια μετά τα εγκαίνια των εγκαταστάσεών της. Αυτό έχει διαπιστωθεί ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που η Amazon εγκαθίσταται σε μια σχετικά εύπορη περιοχή. Στην έκθεση παρατίθενται αδιάψευστα στοιχεία από πολιτείες των ΗΠΑ στον Βορρά ή τα Μεσοδυτικά. Τρανταχτό το παράδειγμα του Ρόμπινσβιλ, στο Νιου Τζέρσεϊ, όπου ο μέσος μισθός προ Amazon έφθανε τα 24 δολάρια την ώρα. Μετά το άνοιγμα των τοπικών εγκαταστάσεων της Amazon, ο μέσος μισθός έπεσε στα 17,5 δολάρια, με τους τοπικούς εργοδότες να “εμπνέονται”, αλλά και να λαμβάνουν ως υπόδειγμα τις μισθολογικές κι εργασιακές συνθήκες του κολοσσού των logistics.
Άλλη περίτρανη διάψευση της κοινωνικής ευαισθησίας που διατείνεται η Amazon πως την διακατέχει είναι και η ιστορική ψηφοφορία εντός της εβδομάδας στο Μπέσεμερ στην Αλαμπάμα, προκειμένου να αποκτήσουν συνδικαλιστική εκπροσώπηση οι εργαζόμενοι και να γίνουν οι εγκαταστάσεις τούτες οι πρώτες στις ΗΠΑ που θα εξασφαλίσει εργασιακή εκπροσώπηση. Η ομάδα του Jeff Bezos έκανε τα πάντα για να παρεμποδίσει την κίνηση αυτή με κάθε είδους στρατηγήματα: βομβάρδιζε με μηνύματα κατά της ψηφοφορίας τα κινητά των εργαζομένων ή κρεμούσε επιγραφές στις τουαλέτες υπέρ του “όχι στον συνδικαλισμό”, χρησιμοποιώντας ως αποτρεπτικό μηχανισμό το επιχείρημα των παρακρατήσεων (9 δολάρια την εβδομάδα) για την ιατρική ασφάλιση, ενώ έφθασε μέχρι του ανήκουστου σημείου να αλλάξει τις ρυθμίσεις των φαναριών στην πόλη, ώστε να καθιστά περίπλοκες τις συναντήσεις εργαζομένων από διαφορετικές βάρδιες. Μια στάση τόσο αντι-συνδικαλιστική, που προκάλεσε ακόμη και την παρέμβαση του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν, ο οποίος χρειάσθηκε να μιλήσει δημόσια και να απαιτήσει τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Ή ανάγκασε ακόμη και την Amnesty International να κάνει έκκληση για την εξασφάλιση της ψηφοφορίας και των δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Για να μην αναφερθούμε στο ανατριχιαστικό δεδομένο, που ήδη απασχολεί ιδιαίτερα την αμερικανική κυβέρνηση, αναφορικά με το “μοντέλο Amazon”, καθώς με βάση τα ομοσπονδιακά στοιχεία 4.000 υπάλληλοι της εταιρείας έχουν υποβάλλει αίτηση για “κουπόνια φαγητού”, που δίνονται σε πολίτες με οικονομική δυσκολία. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι το 70% εκείνων που αιτούνται τα κρατικά κουπόνια είναι εργαζόμενοι με πλήρη απασχόληση. Μόνο η McD0nald και η αλυσίδα διανομής Walmart είναι οι άλλες εταιρείες μεγάλης κλίμακας που καταγράφουν έναν μεγάλο αριθμό εργαζομένων, οι οποίοι είναι αναγκασμένοι να καταφύγουν σε κρατική βοήθεια λόγω των χαμηλών μισθών με τους οποίους αμείβονται.
Την ίδια ώρα, τα κέρδη της Amazon εκτοξεύονται, καθώς η πανδημία έχει δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες: τα έσοδαέχουν αυξηθεί κατά 386 δισ. δολάρια (+36%), ενώ κατά 70 δισ. δολάρια πλουσιώτερος έγινε και ο ιδιοκτήτης της Τζεφ Μπέζος. Και οι προοπτικές ανάπτυξης του κλάδου είναι ακόμη μεγαλύτερες, καθώς μετά την πανδημία η παγκόσμια οικονομία καλείται να καλύψει όλες τις ελλείψεις και την παύση δραστηριοτήτων που προκάλεσε το lockdown, με την αλυσίδα εφοδιασμού να επωμίζεται ακόμη μεγαλύτερες υποχρεώσεις, που φυσικά δημιουργούν νέες δυνατότητες ανάπτυξης και επέκτασης. Δεν είναι τυχαίο που η μερίδα του λέοντος στο τεράστιο πακέτο ρευστότητας 1,9 τρισ. δολαρίων του Τζο Μπάιντεν θα διατεθεί ακριβώς στην ανάπτυξη της τροφοδοσίας των επιχειρήσεων με πρώτες ύλες κτλ.
Τα διάφορα στοιχεία και γραφήματα, που συνδέουν την ανάκαμψη με την επανέναρξη της δραστηριότητας στη βιομηχανία και άλλους τομείς με την διάθεση των πρώτων υλών και άλλων αγαθών, δείχνει πόσο σημαντικά είναι τα περιθώρια περαιτέρω κέρδους για πλατφόρμες και εταιρείες σαν αυτές του Μπέζος, καθώς ο ρόλος τους καθίσταται νευραλγικός. Όμως, παράλληλα, δημιουργεί μεγάλες υποχρεώσεις που σχετίζονται με τον όγκο και την ταχύτητα των παραδόσεων, παράγοντες που επηρεάζουν επίσης και τα κόστη και την τελική τιμή με αντίκτυπο και στις συνθήκες εργασίας και τις αμοιβές των εργαζομένων. Και εάν τα έξοδα αποστολής δια θαλάσσης ήδη υφίστανται τεράστια πληθωριστική πίεση στην τιμή ενοικίασης των εμπορευματοκιβωτίων, σε ό,τι αφορά τις άλλες υπηρεσίες παράδοσης υπάρχουν σημαντικά ζητήματα για την λειτουργία της εφοδιαστικής γραμμής: ολοένα και μεγαλύτεροι χρόνοι παράδοσης και ταυτόχρονη αύξηση των τιμών.
Οι χρονικές υπερβάσεις τούτες δημιουργούν αλυσιδωτές αντιδράσεις: σύμφωνα με έρευνα της Fed του Τέξας, ένας πολύ μεγάλος αριθμός κατασκευαστικών εταιρειών καταβάλλει ήδη δασμούς εξαιτίας των διακοπών και τις άλλες δυσλειτουργίες στην αλυσίδα εφοδιασμού. Και δεν είναι λίγες εκείνες που θεωρούν ότι θα πρέπει να μετακυληθούν τα κόστη τούτα, ως μεταφορά κόστους αναποτελεσματικότητας στις τιμές εισόδου των αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζει η εταιρεία στην αγορά για να τα χρησιμοποιήσει στη γραμμή παραγωγής της και σχεδόν αυτόματη μεταφορά μέρους αυτών των επιβαρυμένων δαπανών στην αλυσίδα διανομής στον τελικό καταναλωτή. Όπερ μεθερμηνεύεται σε περαιτέρω αύξηση των πληθωριστικών πιέσεων, που σε μία μετα-Covid-19 εποχή, όπου πολλοί εργαζόμενοι εξαρτώνται από τις (ισχνές και βραχύχρονες) επιδοτήσεις του μισθού τους από το κράτος, θα έχει μεγάλη επίπτωση στην αγοραστική δύναμη και ευημερία τους.
Η επιτυχία των εργαζομένων στην Amazon, είτε μέσω της απεργίας τους στην Ιταλία ή χάρις στην επίτευξη συνδικαλιστικής εκπροσώπησης στην Αλαμπάμα, που θα ανοίξουν τον δρόμο για αντίστοιχες διεκδικήσεις παγκοσμίως είναι κρίσιμες για το μέλλον της αγοράς και των δικαιωμάτων στην εργασία.
Με πρόσχημα, πρώτα την οικονομική κρίση, έπειτα την πανδημία και με “σύμμαχο” την παραιτημένη συνδικαλιστική ηγεσία και τη σοσιαλδημοκρατία, η εργατική τάξη αποδέχθηκε εκούσα άκουσα τις νέες συνθήκες, παραχωρώντας στο κεφάλαιο την αναγκαία ανάπαυλα που του επιτρέπει να ξεπεράσει τη δική του κρίση, τις ανισορροπίες της ανάπτυξής του και τις εσωτερικές του αντιφάσεις, προωθώντας τους μετασχηματισμούς που ήθελε να προωθήσει, με πρόσχημα τη “θεωρία της σταγόνας”: όταν κερδίζει αρκετά το αφεντικό, τότε θα μπορεί να δώσει και αυξήσεις…
Το εργατικό κίνημα, ιδίως στους νεοφυείς τούτους τομείς, παραχωρώντας την πρωτοβουλία στα αφεντικά και μην μεταφράζοντας τις κρίσεις και τις αδυναμίες του Κεφαλαίου σε ριζοσπαστική πρακτική (που ξεπερνά το μίζερο διακόνεμα για ισχνές αυξήσεις) και ταξικές (υπό τη νέα έννοια της ταξικότητας) διεκδικήσεις επέτρεψε στις μεγάλες επιχειρήσεις να ξεπεράσουν τις αντιφάσεις τους και να επιβάλλουν το μοντέλο τους. Το σύστημα της Amazon και όλων των εταρειών του μοντέλου της gig οικονομίας θα πρέπει να αντιμετωπισθεί και ρυθμισθεί κατάλληλα από τώρα, προτού παγιωθεί ως τάση με παγκόσμιο αντίκτυπο, με την οποία όλο το σύστημα παραγωγής και εργασίας κινδυνεύει να εθισθεί και δύσκολα η κοινωνία κι οι εργαζόμενοι θα μπορούν πλέον να αντιπαλέψουν.
