Αν κάποιος παρακολουθούσε μόνο τα τα αποτελέσματα των exit polls των εθνικών εκλογών στην Αλβανία θα ήταν βέβαιος πως η επόμενη μέρα θα έβρισκε τη γείτονα σε κατάσταση έντονης πολιτικής κρίσης. Το πρωί της Δευτέρας η εικόνα ήταν σαφώς διαφορετική, με τον πρωθυπουργό Έντι Ράμα να παραμένει ακλόνητος.
Η αποτυχία των exitpolls
Σύμφωνα με τα exit polls το Σοσιαλιστικό Κόμμα του πρωθυπουργού Έντι Ράμα φαινόταν να διατηρεί την πρωτιά σε εθνικό επίπεδο με ποσοστό 43,5-48,5, για να κατατράψει τελικά 48,8%, ενώ η “Συμμαχία για την Αλλαγή” με επικεφαλής τον πρόεδρο του Δημοκρατικού Κόμματος Λουλζίμ Μπάσα φαινόταν να λαμβάνει 42-46% και τελικά έλαβε μόλις 39,5%. Tο “Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Ολοκλήρωση” της Μόνικα Κρυεμάδι ήταν το μόνο που δικαίωσε τα exit polls λαμβάνοντας 6,9% με πρόβλεψη ανάμεσα σε 4-8%. Η έκπληξη των εκλογών δεν ήταν μόνο η ευρεία νίκη του Ράμα και αντίστοιχα η κακή επίδοση της αντιπολίτευσης, αλλά και η επίδοση του Σοσιαλιστικού Δημοκρατικού Κόμματος του πρώην βουλευτή του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Τομ Ντόσι στον οποίον τα exit polls έδιναν 0-2% και τελικά έλαβε 2,25%.
Και αν οι διαφοροποιήσεις στα ποσοστά ανάμεσα στα exit polls και το τελικό αποτέλεσμα δεν φαίνονται και τόσο σημαντικές, η εικόνα αποκτά περισσότερο ενδιαφέρον μόλις τα ποσοστά μετατραπούν σε έδρες στο κοινοβούλιο. Έτσι, σε επίπεδο εδρών τον Σοσιαλιστικό Κόμμα κατακτά 74 από τις 140 έδρες (ενώ τα exit polls του έδιναν 68-72), εξασφαλίζοντας ξανά την αυτοδυναμία. Ο Μπάσα κατακτά μόλις 59 έδρες, αντί των 64-68 που προέβλεπαν τα polls. To κόμμα της Κρυεάδι, του οποίου ιδρυτής είναι ο πρόεδρος της χώρας, Ιλίρ Μέτα κατέλαβε 4 έδρες, ενώ το κόμμα του Τομ Ντόσι κατάφερε να εξασφαλίσει τρεις έδρες αντί για 0-2 που του έδιναν τα exit polls.
Δεδομένων των παραπάνω ο σχηματισμός κυβέρνησης από τον Ράμα είναι εύκολη υπόθεσή, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη την συναίνεση του Ντόσι σε πιθανή συνεργασία, οπότε ο κυβερνητικός συνασπισμός θα έχει 74+3 έδρες. Χρειάστηκε μια νύχτα για να λάβει τέλος όλο το θρίλερ που φαινόταν να δημιουργείται με τις πιθανότητες ισοπαλίας ή οριακής πλειοψηφίας.
Οι πρώτες δηλώσεις δικαίωσαν τον Ράμα
Ο Ράμα ήταν ο πρώτος που αμφισβήτησε το αποτέλεσμα των exit polls λέγοντας πως αυτά είναι απλά προβλέψεις και πως στην πραγματικότητα έχει πάει πολύ καλύτερα, με το αποτέλεσμα να τον δικαιώνει. Εντύπωση προκάλεσαν οι ευχαριστίες προς τους “πατροναριστές” που έκαναν τις παράνομες χαρτογραφήσεις του εκλογικού σώματος λέγοντας πως αυτοί γνωρίζουν καλύτερα το τι ψήφισε ο καθένας. Υπό αυτές τις συνθήκες ο Μπάσα που αρχικά προανήγγειλε την νίκη της “Συμμαχίας για την Αλλαγή” και μέχρι και τη Δευτέρα το μεσημέρι επέμενε σε αυτή, από σήμερα Τρίτη κάλεσε τους επικεφαλής των εκλογικών περιφερειών σε σύσκεψη, με το κλίμα να είναι βαρύ καθώς είναι η τέταρτη ήττα του από τον Ράμα. Το “Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Ολοκλήρωση” είδε τα ποσοστά του να μειώνονται εν μέσω πόλωσης αλλά το κύριο ζήτημα που γεννάται είναι αυτό της πολιτικής του χρησιμότητας, αφού για μια ακόμη φορά παραμένει εκτός κυβέρνησης και η προαναγγελθείσα συμμαχία του με το Δημοκρατικό Κόμμα γνώρισε ξανά συντριβή από τον Ράμα.
Η εφεδρεία Τομ Ντόσι και η άρνηση της βουλευτικής έδρας του
Ο άνθρωπος-κλειδί για την επόμενη μέρα, σε περίπτωση που ο Ράμα δεν κατάφερνε να πάρει την αυτοδυναμία, θα ήταν ο Τομ Ντόσι. Ο Ντόσι είναι πρώην βουλευτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος και επιχειρηματίας. Με κατάγωγή από την Σκόδρα της βόρειας Αλβανίας είχε τον σημαντικότατο ρόλο να κατακτήσει έδρες εκεί που το Σοσιαλιστικό Κόμμα διαχρονικά δεν πήγαινε καλά. Η κύρια εκλογική πελατεία του ήταν οι Καθολικοί της Σκόδρας και της Μιρντίτας. Το 2015 εν μέσω σκανδάλων και σύγκρουσης με τον Μέτα, που τότε ήταν εταίρος του Ράμα στη συγκυβέρνηση, ο Ντόσι διαγράφεται από το κόμμα. Όι σχέσεις του με τον Ράμα από τότε ήταν ψυχρές, ενώ η μεγάλη αντιπαλότητα με τον Ιλίρ Μέτα παρέμεινε.
Αμέσως μετά τη διαγραφή του από το Σοσιαλιστικό Κόμμα ακολουθούν κυρώσεις από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με τις οποίες ο Ντόσι κηρύσσεται persona non grata στις ΗΠΑ για λόγους διαφθοράς. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, o Ντόσι θα εκλέγονταν στο νέο κοινοβούλιο, αλλά ο ίδιος τη Δευτέρα το πρωί κιόλας έστειλε έγγραφο στην κεντρική εφορευτική επιτροπή σύμφωνα με την οποία αποσύρεται οριστικά και αμετάκλητα από την κούρσα, και τη θέση του καταλαμβάνει ο επιλαχών του κόμματος του. Είναι ηλίου φαεινότερο πως η αμερικανική πρεσβεία συνεχίζει να έχει τον Ντόσι στη “μαύρη λίστα” και δεν επιθυμεί συμμετοχή του ιδίου σε οποιαδήποτε θέση με θεσμική εξουσία.
Η πρεσβεία επιβλέπει τα πάντα
Η ισχύς της αμερικανικής πρεσβείας άλλωστε και η εμπλοκή της στην πολιτική ζωή της Αλβανίας δεν φαίνεται μόνο από την περίπτωση Ντόσι. Τις προηγούμενες ημέρες εντύπωση είχε προκαλέσει η ανοιχτή και δημόσια σύγκρουση του προέδρου της χώρας Ιλίρ Μέτα με την Αμερικανίδα πρέσβη Γιούρι Κιμ. Σε δηλώσεις του ο Μέτα κάλεσε τους πολίτες να “υπερασπιστούν την ψήφο τους με πυρσούς και τσουγκράνες αν χρειαστεί”, η πρέσβης τον εγκάλεσε στην τάξη καλώντας τον να μην υποκινεί σε πράξεις βίας και ο Μέτα της ανταπάντησε πως πρέπει να πάψει να στηρίζει τον Ράμα και να μην ανακατεύεται στις εσωτερικές υποθέσεις της Αλβανίας. Το ότι όλα αυτά έγιναν σε δημόσιο βήμα είναι ξεκάθαρα πρωτοφανές. Η παρεμβάσεις της πρέσβεως δεν σταμάτησαν εκεί. Ενώ βρισκόταν σε επιτόπια επίβλεψη των εκλογικών κέντρων από κοινού με τον πρόεδρο της εφορευτικής επιτροπής Ιλιριάν Τσελιμπάσι, εντόπισε ορισμένους υποστηρικτές του Μπάσα να φορούν μπλουζάκια που έφεραν κομματικά χαρακτηριστικά, γεγονός που δεν επέτρεπε ο κανονισμός, και τους ζήτησε να βγάλουν τα μπλουζάκια αμέσως ή να τα φορέσουν ανάποδα.
Ποιες περιοχές έκριναν το αποτέλεσμα
Τη νίκη στον πρωθυπουργό έδωσαν οι μεγάλες πόλεις της μέσης Αλβανίας. Συγκεκριμένα στις περιφέρειες Τιράνων, Δυρραχίου και Ελμπασάν, που σύμφωνα με τα exit polls θα πέρναγαν στην αντιπολίτευση ή θα ήταν αμφίρροπες, υπήρξε συντριπτική επικράτηση του Ράμα. Κατά τα άλλα, η διαίρεση της χώρας σε Βορρά και Νότο παραμένει και ισχυροποιείται, με το Σοσιαλιστικό κόμμα να προηγείται στον Νότο (Φιέρι, Αυλώνα, Αργυρόκαστρο, Μπεράτι) και το Δημοκρατικό στον Βορρά (Σκόδρα, Λέζα, Μπουλκίζα, Κούκσι).
Η συμμετοχή τελικά μάλλον παρέμεινε σε σταθερά επίπεδα, λίγο κάτω από το 50% των εγγεγραμμένων. Αν και εκ πρώτης όψεως αυτό φαντάζει ιδιαίτερα χαμηλό, στην πράξη δεν είναι, καθώς οι εκλογικοί κατάλογοι συμπεριλαμβάνουν και περίπου ένα εκατομμύριο μετανάστες (500 χιλιάδες μόνο στην Ελλάδα) που σε αυτές τις εκλογές, ακόμα περισσότερο και από άλλες, δεν θα μπορούσαν να ψηφίσουν καθώς η κυβέρνηση Ράμα επέβαλε καραντίνα δύο εβδομάδων σε όσους έρχονται από την Ελλάδα λόγω της πανδημίας. Βέβαια μέχρι και τώρα επίσημα στοιχεία για τη συμμετοχή δεν υπάρχουν, καθώς η κεντρική εφορευτική επιτροπή ανέφερε πως θα τα ανακοινώσει αφού ολοκληρωθεί η καταμέτρηση.
Κατηγορίες, παρατυπίες και ρεκόρ άκυρων
Και σε αυτές τις εκλογές δεν έλειψαν τα προβλήματα. Πέρα από το αιματηρό γεγονός στο Ελμπασάν που κατέληξε με τον θάνατο ενός μέλους του Σοσιαλιστικού Κόμματος και τον τραυματισμό από πυρά άλλων τεσσάρων ατόμων, υπήρξαν αντεγκλήσεις και μικροσυμπλοκές σε εκλογικά κέντρα.
Σε μια προσπάθεια μετριασμού του φαινομένου εξαγοράς ψήφων που και σε αυτές τις εκλογές φαίνεται να ήταν έντονος, η κεντρική εφορευτική επιτροπή είχε περάσει κανονισμό που απαγόρευε στους ψηφοφόρους να εισέρχονται στο παραβάν έχοντας μαζί τους κινητό τηλέφωνο καθώς η φωτογράφιση της ψήφου λειτουργούσε ως απόδειξη για την εξαγορά. Παρόλα αυτά πάνω από πέντε ήταν οι επίσημες καταγγελίες για χρήση κινητού και φωτογράφηση των ψηφοδελτίων. Την ίδια στιγμή φήμες για πολυτελή θωρακισμένα οχήματα που γυρνάνε σε πόλεις και χωριά δίνοντας χρήματα με αντάλλαγμα την ψήφο πάνε και έρχονται.
Άλλη μια σημαντική παρατυπία καταγγέλλεται στην περίπτωση του ανεξάρτητου υποψήφιου μεταλλωρύχου Ελτόν Ντεμπρέσι, όπου οι ορισμένοι από την κεντρική εφορευτική επιτροπή έφοροι που θα τον εκπροσωπούσαν απομακρυνθήκαν βίαιά από το εκλογικό κέντρο. Παρόμοια προβλήματα με προπηλακισμούς εναντίον υποψηφίων ανεξάρτητων ή μικρότερων κομμάτων υπήρχαν αρκετές. Ενώ στον εισαγγελέα έχουν οδηγηθεί ήδη καταμετρητές του Σοσιαλιστικού Κόμματος γιατί έβγαζαν άκυρα ψηφοδέλτια αντιπάλων σημειώνοντας πάνω σε αυτά.
Τα άκυρα ψηφοδέλτια σημείωσαν ρεκόρ σε αυτές τις εκλογές καθώς μετρώνται περίπου στο 7% των συνολικών ψηφοδελτίων, ποσοστό μεγαλύτερο από του τρίτου κόμματος. Εν μέρει αυτό συνέβη διότι υπήρξε αλλαγή στη δομή του ψηφοδελτίου, αναγράφονταν μόνο αριθμοί και όχι ονόματα, αλλά δε μπορεί να αποκλείσει κανείς και σχεδιασμό από την πλευρά του Ράμα, διότι η αύξηση στα άκυρα μείωσε το όριο της αυτοδυναμίας.
Γιατί νίκησε
Η τρίτη θητεία του Έντι Ράμα αποτελεί από μόνη της ένα ρεκόρ που κανένας πολιτικός στην κοινοβουλευτική ιστορία της Αλβανίας δεν έχει καταφέρει. Το ότι αυτή η νίκη έρχεται μετά από μια τετραετία όπου η αλβανική κοινωνία και οικονομία στην καλύτερη περίπτωση παρέμειναν στάσιμες, δείχνει την πραγματική έλλειψη εναλλακτικής. Αν λοιπόν υπήρχε πραγματική πειστική εναλλακτική πρόταση για την επόμενη μέρα μια τέτοια προσέγγιση δεν θα λειτουργούσε. Το σκάνδαλο των χαρτογραφήσεων και η απόλυτη κάλυψη από τον Ράμα στους “πατροναριστές” τελικά ωφέλησε το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Αρχικά φάνηκε πως δεν αφήνει τα μέλη του εκτεθειμένα, το μήνυμα ήταν σαφές: “μαζί μου δεν σας ακουμπά κανείς”. Κατά δεύτερον, έδειξε σε όσους πιθανώς να σκέφτοταν αν αθετήσουν τη συμφωνία, πως όλες οι “συμφωνίες” είναι καταγεγραμμένες και γνωρίζουμε πολύ καλά το τι έχετε λάβει και τι πρέπει να δώσετε. Θα ήταν εύκολο να υποστηρίξει κανείς πως η επανεκλογή Ράμα οφείλεται στην εξαγορά ψήφων, όπως κατέδειξε η συμπλοκή στο Ελμπασάν, αφού στο αμάξι του μέλους του Σοσιαλιστικού Κόμματος βρέθηκαν ταυτότητες πολιτών, αλλά αυτό δεν αρκεί, καθώς για να υπάρξει εξαγορά θα πρέπει να υπάρχει και αυτός που δέχεται να εξαγοραστεί. Φυσικά η αντιπολίτευση δεν είναι αμέτοχη τέτοιων πρακτικών, αλλά είναι σαφές πως ο Ράμα προσφέρει “το καλύτερο πακέτο”.
Επίσης ο πρωθυπουργός πιστώνεται την ταχεία ανοικοδόμηση της μέσης Αλβανίας μετά τον σεισμό και το ότι έδωσε γρήγορα στέγη σε όσους τη στερήθηκαν, ακόμα και αν (ή μάλλον και διότι) το ιδιοκτησιακό καθεστώς των οικιών παραμένει γκρίζο – τα σπίτια συχνά ανήκουν στο κράτος και όχι στους πολίτες με ότι αυτό συνεπάγεται υποστηρικτές και αντιπάλους.
Τα προβλήματα για την αλβανική κοινωνία παραμένουν και μπορεί ο Ράμα με την στήριξη της πλειοψηφίας των ολιγαρχών και μιντιαρχών να φαίνεται ότι οικοδομεί καθεστώς, αλλά το κλείσιμο της μεταναστευτικής δυνατότητας και το πάγωμα της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας οδηγεί την κοινωνία και ειδικά τη νέα γενιά σε ασφυξία και αν οι εκλογικές εναλλαγές καταστούν αδύνατες το αιματηρό παρελθόν της χώρας πλανιέται σα φάντασμα στη σημερινή Αλβανία.
