Μετά από την Κουβανική Επανάσταση του 1959, και τη συνακόλουθη άμεση εθνικοποίηση όλων των ιδιωτικών δομών υγείας – που υπήρχαν μέχρι τότε αποκλειστικά στην Αβάνα και το Σαντιάγκο ντε Κούμπα, αφήνοντας όλον τον υπόλοιπο πληθυσμό του νησιού εκτός οποιασδήποτε περίθαλψης – οι περισσότεροι από τους μισούς γιατρούς της χώρας έφυγαν για το Μαϊάμι. Στο νησί της επανάστασης έμειναν 3000 γιατροί, ενώ στην Ιατρική Σχολή της πρωτεύουσας υπήρχαν 19 σπουδαστές και ελάχιστοι καθηγητές.
Ένα χρόνο αργότερα, ο μεγάλος Αργεντινός επαναστάτης, πολιτικός φιλόσοφος, κοινωνικός οραματιστής και γιατρός Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, στην ιστορική ομιλία του προς την Κουβανική Πολιτοφυλακή με τίτλο «Για μια Επαναστατική Ιατρική», αντιμετώπιζε τη φυγή των συναδέλφων του για τις ΗΠΑ με συγκατάβαση. Ενθυμούμενος τον ίδιο τον δικό του παλιότερο επαγγελματικό εαυτό, τόνιζε πως όταν η ιατρική πρακτική δεν συνδέεται με τη γνώση/συνειδητοποίηση της κοινωνικής πραγματικότητας που βιώνουν οι πλατιές μάζες είναι πολύ εύκολο να τροφοδοτήσει άγονες και μάταιες φιλοδοξίες οικονομικής και “επιστημονικής” επιτυχίας. Στον αντίποδα των καθεστωτικών αυτών προοπτικών, ο Γκεβάρα ανέπτυσσε τον σχεδιασμό του για μια «Επαναστατική Ιατρική» η οποία θα προέρχεται από το λαό και θα αφορά αποκλειστικά το λαό, πέραν οποιουδήποτε οικονομικού κέρδους. Η υλοποίηση αυτού του σχεδίου θα λάμβανε χώρα τα αμέσως επόμενα χρόνια, όταν και θα εισάγονταν μαζικά στις ιατρικές σχολές τα παιδιά των Κουβανών αγροτών. Αυτοί ακριβώς οι απόφοιτοι θα στελέχωναν το τεράστιο πρόγραμμα “ιατρικής αποκέντρωσης” που άλλαξε άρδην την ποιότητα ζωής των κατοίκων του νησιού.
Στη διάσημη αυτή προγραμματική ομιλία του ο αρχιτέκτονας του κουβανικού συστήματος υγείας έθετε τρεις βασικούς στόχους: την παροχή υπηρεσιών δημόσιας υγείας και περίθαλψης στο μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό του πληθυσμού, την ίδρυση ενός ευρύτατου προγράμματος προληπτικής ιατρικής για όλους και την οργανωμένη καθοδήγηση του συνόλου του πληθυσμού προς την εφαρμογή καθημερινών πρακτικών υγιεινής. Τα επόμενα χρόνια, μια σειρά μέτρων όπως η μείωση του φαρμακευτικού κόστους, η εθνικοποίηση της φαρμακευτικής βιομηχανίας, η συγκρότηση μεγάλων κινούμενων κοπερατίβων πρωτοβάθμιας περίθαλψης και η αναδιαμόρφωση σε υλικό επίπεδο, αλλά και η αποκέντρωση, όλων των μεγάλων δομών υγείας, έθεταν τις βάσεις για το θαύμα της «Επαναστατικής Ιατρικής» στην Κούβα.
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, ολόκληρος ο πλανήτης έμελλε να γίνει μάρτυρας αυτού του θαύματος. Ήδη από τα πρώτα χρόνια της επανάστασης, και με την καθοδήγηση του Γκεβάρα, η Κούβα οργάνωνε ιατρικές αποστολές για να βοηθήσει γειτονικές χώρες της Λατινικής Αμερικής. Η διεθνιστική εξαγωγή της «Επαναστατικής Ιατρικής» προς όφελος των λαών όλου του κόσμου υπήρξε από την αρχή το λαμπρό “σήμα κατατεθέν” του κουβανικού συστήματος δημόσιας υγείας και περίθαλψης.
Όταν το 2014, τα κρούσματα του ιού Έμπολα άρχισαν να αυξάνονται ανησυχητικά στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, και πολύ σύντομα οι νεκροί έφτασαν τους 8000, η παγκόσμια κοινότητα “πάγωσε”. Οι ΗΠΑ, όπως θα περίμενε κανείς, δήλωσαν πως ήταν έτοιμες να προσφέρουν «στρατιωτική βοήθεια». Οι χώρες της ΕΕ υποσχέθηκαν «οικονομική στήριξη». Ήταν το μικρό νησί της Καραϊβικής που έσπευσε αμέσως να στείλει 62 γιατρούς και 103 νοσοκόμους εθελοντές στη Σιέρρα Λεόνε. Παράλληλα, το Ινστιτούτο Τροπικής Ιατρικής Πέδρο Κουρί στην Αβάνα εκπαίδευε εθελοντές από όλο τον κόσμο πάνω στους τρόπους με τους οποίους μπορούν να θεραπεύουν τον Έμπολα χωρίς να προσβάλλονται οι ίδιοι. Συνολικά, η Κούβα μοιράστηκε την ιατρική γνώση για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου ιού με 13000 Αφρικανούς και 66000 Λατινοαμερικάνους εθελοντές, συμβάλλοντας έτσι τα μέγιστα στην αντιμετώπιση μιας πανδημίας που απειλούσε ολόκληρο τον πλανήτη.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η αποτελεσματικότητα –αλλά και η συστηματική ανωτερότητα, σε σύγκριση με άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ/ΕΕ για παράδειγμα- της κουβανικής Επαναστατικής Ιατρικής αποτυπώθηκε ευκρινώς και στη σοβούσα παγκόσμια υγειονομική κρίση λόγω της πανδημίας του Covid-19. Πολύ πριν το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα εντός της χώρας (στις 11 Μάρτη του 2020), το Υπουργείο Υγείας κατέστρωσε ένα συνολικό σχέδιο πρόληψης και αντιμετώπισης με μαζικά τεστ σε όλο τον πληθυσμό, θερμομέτρηση όλων των επισκεπτών από το εξωτερικό και αποκλεισμό τους σε καραντίνα για δύο εβδομάδες όταν αυτό κρινόταν απαραίτητο, επισκέψεις γιατρών πόρτα-πόρτα σε όλες τις επαρχίες και προληπτικό έλεγχο της υγείας όλων των πολιτών, καθώς και αυξημένη εγρήγορση των κινητών μονάδων πρωτοβάθμια περίθαλψης (Consultoria) απέναντι στις ιδιαίτερα ευπαθείς ομάδες των κατοίκων. Στις 22 Μαρτίου 2020 υπήρξε ο πρώτος νεκρός από την πανδημία στο νησί. Στα νοσοκομεία νοσηλεύονταν τότε υπό παρακολούθηση σχεδόν 1000 ασθενείς, ενώ πάνω από 30000 βρίσκονταν υπό επίβλεψη στις κατοικίες τους. Την επόμενη ακριβώς μέρα, πάρθηκε η απόφαση για την απαγόρευση εισόδου σε πολίτες ξένων χωρών, η οποία και υπήρξε καταστροφική οικονομικά για το κράτος λόγω της μεγάλης απώλειας εσόδων από τον τουρισμό.
Ήταν ακριβώς αυτές οι οργανωμένες άμεσες κινήσεις, αλλά και η μακροχρόνια εδραίωσή τους στις αρχές της γκεβαρικής Επαναστατικής Ιατρικής που μηδενίζουν οποιαδήποτε έγνοια για τις οικονομικές απώλειες όταν η υγεία και η ποιότητα ζωής του λαού βρίσκονται σε κίνδυνο, που έφεραν τα εντυπωσιακά αποτελέσματα στο επίπεδο της στατιστικής. Μέχρι και τον Μάρτιο του 2021, η Κούβα των 11,2 εκατομμυρίων μετρούσε λιγότερα από 70000 κρούσματα του Covid-19 και 408 νεκρούς. Ο αριθμός των νεκρών ανά εκατομμύριο ήταν 35, τη στιγμή που σε χώρες όπως η Βρετανία ήταν 1857. Επιπλέον, ο δείκτης θνησιμότητας ανάμεσα στους νοσούντες υπήρξε μόλις στο 0.59%, τη στιγμή που το ανάλογο μέγεθος στη Βρετανία φτάνει το 2,9% ενώ ο μέσος όρος παγκόσμια το 2,2%.
Αυτήν την περίοδο, ο ιδιαίτερα αναπτυγμένος και πρωτοποριακός τομέας της ιατρικής βιοτεχνολογίας στην Κούβα βρίσκεται στο στάδιο των «δοκιμών φάσης 3» με δύο υποψήφια εμβόλια ενάντια στον Covid-19, τα Soberana 02 και Abdala, ενώ τρία ακόμη εμβόλια βρίσκονται σε πιο πρώιμα στάδια δοκιμών. Το κουβανικό κράτος έχει αναπτύξει έναν σχεδιασμό που φιλοδοξεί να εμβολιάσει το σύνολο του πληθυσμού μέχρι το τέλος του έτους. Εντούτοις, το εγκληματικό χρόνιο εμπάργκο και ο αποκλεισμός του νησιού από τις ΗΠΑ, που το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει ενταθεί ιδιαίτερα, έχουν δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα στην προμήθεια ιατρικών υλικών όπως οι βελόνες και οι σύριγγες, τα οποία είναι προαπαιτούμενα για την μεγάλη εκστρατεία εμβολιασμού των Κουβανών πολιτών.
Σε αυτήν την κρίσιμη συγκυρία όμως για την ίδια, η διεθνιστική αλληλεγγύη που έχει δείξει εδώ και δεκαετίες η Κούβα μέσω της Επαναστατικής Ιατρικής στους λαούς όλου του κόσμου –και ιδιαίτερα όλον τον προηγούμενο χρόνο εν μέσω της παμδημίας του Covid-19, όταν 57 κουβανικές ιατρικές αποστολές περιέθαλψαν πάνω από ένα εκατομμύριο ασθενείς σε 40 χώρες- επιστρέφει στην πηγή της. Συγκροτούνται και μεγαλώνουν συνεχώς οι προσφορές συρρίγγων και αναγκαίου ιατρικού υλικού από πολλές χώρες, καθώς και η χρηματική βοήθεια προς το κουβανικό κράτος. Και αυτό γιατί είναι πάρα πολλοί πλέον οι λαοί σε όλον τον πλανήτη που γνωρίζουν καλά πως οποιοδήποτε βήμα μπροστά για την υγεία και τη ζωή επιτευχθεί στο νησί της Επαναστατικής Ιατρικής, πολύ γρήγορα θα φτάσει και σε αυτούς.
