Επικρίνοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση για αργή ανταπόκριση στις παραβιάσεις του κράτους δικαίου από την Πολωνία, ο τέως επικεφαλής της χώρας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Adam Bodnar, προειδοποίησε πως η Πολωνία κινδυνεύει να καταστεί «αντιδημοκρατική» και σημειώνει πως η τρέχουσα κατάσταση συνιστά υπαρξιακό ζήτημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Adam Bodnar διετέλεσε Διαμεσολαβητής για τα Δικαιώματα των Πολιτών από το 2015 έως τις 15 Απριλίου 2021 που διατάχθηκε σε παραίτηση από το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας. Παρόλο που η πενταετής θητεία του έληξε επισήμως τον Σεπτέμβριο, είχε παραμείνει στη θέση του επειδή το κατώτερο κοινοβούλιο, όπου το PiS μικρότεροι συνεργάτες του συνασπισμού κατέχουν την πλειοψηφία, και η Γερουσία που ελέγχεται από την αντιπολίτευση δεν κατάφεραν να συμφωνήσεουν για τον διάδοχό του.
Ο ίδιος θεωρεί την εξέλιξη αυτή ως μέρος της στρατηγικής του κυβερνώντος κόμματος και υποστηρίζει ότι το PiS θέλει να διασφαλίσει ότι ο επόμενος διαμεσολαβητής «δεν θα είναι πολύ ανεξάρτητος και πολύ ικανός να ελέγχει συνεχώς αυτούς που έχουν εξουσία». Σγημειώνει επίσης ότι οι ομόλογοι του από άλλες χώρες έχουν εκφράσει «σοκ και ανησυχία σχετικά με την κατάσταση στην Πολωνία», ειδικά τώρα που ο ίδιος και το αξίωμά του είναι πλέον παρελθόν, εν μέσω μιας μάχης για το διορισμό διαδόχου.
Μιλώντας στο AFP ανέφερε ότι «οι κυβερνώντες λαϊκιστές επιχειρούν να προσπελάσουν ή να αναλάβουν πρόσθετους μηχανισμούς εξουσίας ένας προς έναν». Ειδικότερα, σημείωσε ότι το κυβερνών κόμμα PiS, το οποίο βρίσκεται στην εξουσία από το 2015, «περιθωριοποιεί τον ρόλο του κοινοβουλίου, έχει “γονατίσει” σε μεγάλο βαθμό το Συνταγματικό Δικαστήριο, την εισαγγελία, τα δημόσια μέσα ενημέρωσης, καθώς και ορισμένα ακόμη δικαστικά όργανα».
Παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί εδώ και χρόνια να επαναφέρει την Πολωνία και τη σύμμαχό της Ουγγαρία σε αυτό που θεωρεί δημοκρατικούς αγώνες, ο Bodnar δήλωσε ότι αν και οι κινήσεις του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ είχαν ως αποτέλεσμα θετικές αλλαγές κατά το παρελθόν, αυτό έχει αλλάξει αισθητά από τότε που η Ursula von der Leyen έγινε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2019
«Έχω την αίσθηση ότι υπήρξε αυτή η συνεχής αναζήτηση ενός υποτιθέμενου συμβιβασμού, συναίνεσης και διαλόγου με την πολωνική κυβέρνηση, που δεν πέτυχε τίποτα στην πραγματικότητα» ανέφερε και προσέθεσε ότι «εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε αυτόν τον χρόνο για να εισαγάγει και να παγιώσει τις αλλαγές και να προσπαθήσει όλο και περισσότερο να διευρύνει τα όρια όσον αφορά την υποταγή του δικαστικού σώματος».
«Ακόμη και όταν έλαβε χώρα η απάντηση της Επιτροπής, ήταν πολύ αργά σε σχέση με αυτό που χρειαζόταν» σημείωσε ο Bodnar.
Το κυβερνών κόμμα PiS, του οποίου τα μέλη κατηγόρησαν τον Bodnar ότι είναι προκατειλημμένος απέναντι στην αντιπολίτευση, επιμένει ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση της διαφθοράς και την άρση και των τελευταίων υπολειμμάτων του κομμουνισμού από το δικαστικό σύστημα.
Αργότερα εντός του Μαΐου, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (European Court of Justice – ECJ), το οποίο πρόσφατα αντιτάχθηκε σε ένα καίριο σημείο των αμφιλεγόμενων δικαστικών μεταρρυθμίσεων της κυβέρνησης. Το ECJ θα πρέπει να αποφανθεί κατά πόσον η Βαρσοβία θα πρέπει να ακολουθήσει προσωρινές εντολές του, υπόθεση που όπως αναφέρει το AFP καταλήγει στο αν υπερέχει η ΕΕ ή η πολωνική κυβέρνηση.
Ο Bodnar προειδοποιεί ότι η απόφαση θα μπορούσε να εντάσσεται σε ένα «νομικό Polexit», σημειώνοντας πως «υπάρχει μια αυξανόμενη διαδικασία αγνόησης της κυριαρχίας του δικαίου της ΕΕ» στην Πολωνία. Ο ίδιος πιστεύει ότι η ετυμηγορία μπορεί να οδηγήσει την κυβέρνηση να αγνοήσει τόσο προηγούμενες όσο και μελλοντικές εντολές του ECJ. Ωστόσο, η ΕΕ διαθέτει μηχανισμούς προκειμένου να απαντήσει στις πολωνικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων οικονομικών κυρώσεων, αλλά θα χρειαστούν αρκετοί μήνες για να αντιδράσουν οι Βρυξέλλες.
«Κάθε πρόσθετη απόφαση αυτού του είδους δεν είναι απλώς ένα σύμβολο αλλά και μια ώθηση των ορίων προς την κατεύθυνση ενός αντιδημοκρατικού κράτους» σημειώνει ο Bodnar για το ενδεχόμενο η Πολωνία να αγνοήσει τις αποφάσεις του ECJ.
«Τι πρέπει να είναι η ΕΕ; Μια κοινότητα που βασίζεται σε δημοκρατικές αξίες, ή απλώς μια χαλαρή συνομοσπονδία κρατών που θα περιλαμβάνει τόσο δημοκρατικά όσο και αυταρχικά κράτη;» διερωτήθηκε, προειδοποιώντας ότι στη δεύτερη περίπτωση αυτό «θα μπορούσε να σημάνει τη διάλυση της ΕΕ».
