Ο ανεπίσημος ύμνος της Σκωτίας “Λουλούδι της Σκωτίας”, που τραγουδιέται περήφανα σε αθλητικές περιστάσεις, τιμά τη Μάχη του Bannockburn το 1314. Εκεί, οι Σκωτσέζοι με επικεφαλής τον Ρόμπερτ τον Μπρους, συντρίβουν τον πολύ μεγαλύτερο στρατό του Βασιλιά Έντουαρντ Β ‘της Αγγλίας και, με τα λόγια του ύμνου: “Τον έστειλε σπίτι του για να ξανασκεφτεί”.
Πάνω από 700 χρόνια αργότερα, η Σκωτία δίνει ξανά στην Αγγλία, και το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ), το οποίο περιλαμβάνει την Αγγλία, τη Σκωτία, την Ουαλία και τη Βόρεια Ιρλανδία, πολλά για να σκεφτούν. Κυρίως, το Λονδίνο πρέπει να σκεφτεί στο πώς απαντάς στις νέες απαιτήσεις για ένα δεύτερο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας.
Η Σκωτία ψήφισε “όχι” στην ανεξαρτησία το 2014. Ωστόσο, η κυβέρνηση της Σκωτίας, που εξελέγη τον Μάιο του 2021, με επικεφαλής το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας (SNP) με την υποστήριξη του Πράσινου Κόμματος, πιστεύει ότι ένα ακόμα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία είναι δικαιολογημένο καθώς “αποσύρθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση παρά στη θέλησή της”. Στο δημοψήφισμα του ΗΒ για την ένταξη στην ΕΕ το 2016, η Σκωτία ψήφισε με ποσοστό 62% υπέρ της παραμονής της, αλλά οι ψήφοι κατά της ΕΕ στην πολύ μεγαλύτερη Αγγλία άλλαξαν την ισορροπία και, εμφάνισαν συνολικά, το ΗΒ να ψηφίζει με ποσοστό 52% υπέρ της αποχώρησης.
Για τη διεξαγωγή του δεύτερου δημοψηφίσματος ανεξαρτησίας, η Πρώτη Υπουργός της Σκωτίας και αρχηγός του SNP Νίκολα Στέρτζον, θα ζητήσει τη συμφωνία της βρετανικής κυβέρνησης. Η τελική απόφαση θα ληφθεί από τον πρωθυπουργό του ΗΒ Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος αντιτίθεται σθεναρά στην ανεξαρτησία της Σκωτίας. Κατά τη λήψη της απόφασής του, ο Τζόνσον πρέπει να αποφασίσει πώς να αντιμετωπίσει τον σκωτσέζικο εθνικισμό που απειλεί την “Ένωση” του ΗΒ.
Μέχρι στιγμής, ο Τζόνσον έχει πει ότι θα έλεγε “όχι” σε ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Υποστηρίζει ότι το 55% των ψήφων που απέρριψε την ανεξαρτησία το 2014 διευθέτησε το ζήτημα για “μια γενιά”. Νομικά, ο Τζόνσον δεν έχει καμία υποχρέωση να συμφωνήσει. Η Σκωτία μπορεί να παραπέμψει την υπόθεση στο Ανώτατο Δικαστήριο του ΗΒ, αλλά είναι απίθανο να κερδίσει. Χωρίς δημοψήφισμα, καμία ανεξαρτησία. Το πρόβλημα λύθηκε.
Το πρόβλημα λύθηκε ή απλώς καθυστέρησε; Η άρνηση δημοψηφίσματος δεν θα νικήσει τον σκωτσέζικο εθνικισμό. Η κυβέρνηση της Σκωτίας υποστηρίζει ότι η ένωση της Σκωτίας με την Αγγλία και την Ουαλία που δημιούργησε τη Μεγάλη Βρετανία το 1707 ήταν εθελοντική. Ως μια Ένωση που βασίζεται στη συναίνεση και όχι στον νόμο, η κυβέρνηση του ΗΒ δεν έχει καμία δημοκρατική δικαιολογία να αρνηθεί στη Σκωτία το δικαίωμα να αποφασίζει για το μέλλον της. Οι απαιτήσεις για ένα δεύτερο δημοψήφισμα θα συνεχιστούν και, τελικά, μπορεί να καταστούν ακαταμάχητες. Η άρνηση του Τζόνσον τώρα μπορεί απλώς να θυμώσει ακόμα περισσότερο τους Σκωτσέζους και να τους στείλει μαζικά στις κάλπες υπέρ της ανεξαρτησίας τους.
Εναλλακτικά, ο Τζόνσον θα μπορούσε να συμφωνήσει σε ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Αυτό θα μπορούσε να διακινδυνεύσει τη διάλυση του ΗΒ, αλλά θα μπορούσε και να διασφαλίσει το μακροπρόθεσμο μέλλον του ΗΒ. Το SNP καθιέρωσε έξυπνα ένα αφήγημα ότι η ανεξαρτησία της Σκωτίας δεν είναι θέμα του “εάν” αλλά του “πότε”. Ωστόσο, η υποστήριξη για ανεξαρτησία μεταξύ των Σκωτσέζων μπορεί να μην είναι τόσο ισχυρή όσο παρουσιάζεται.
Όσο κι αν η Στέρτζον δηλώνει ότι έλαβε εντολή για ένα δεύτερο δημοψήφισμα, τα τελευταία εκλογικά αποτελέσματα της Σκωτίας δεν άλλαξαν τα πράγματα πάρα πολύ. Το 2016, το SNP και οι Πράσινοι, μαζί, είχαν κερδίσει 69 από τις 129 έδρες στο κοινοβούλιο της Σκωτίας. Τον Μάιο του 2021, κέρδισαν 72. Πρόοδος, αλλά πολύ μακριά από το αφήγημα ενός κύματος υπέρ της ανεξαρτησίας της Σκωτίας. Επίσης, δεν είναι όλες οι ψήφοι για το SNP και τους Πράσινους ψήφοι για την ανεξαρτησία. Μεταξύ Ιουνίου 2020 και Απριλίου 2021, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι οι περισσότεροι Σκωτσέζοι τάσσονταν υπέρ της ανεξαρτησίας, με αποκορύφωμα το δημοσκοπικό 54% του Νοεμβρίου. Ωστόσο, τον μήνα πριν από τις εκλογές, το ποσοστό είχε μειωθεί στο 49%.
Η υποστήριξη για ανεξαρτησία αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της εκστρατείας για το δημοψήφισμα του 2014. Τότε η εκστρατεία υπέρ της Ένωσης ήταν ιδιαίτερα κακή και οι υποστηρικτές της είναι απίθανο να επαναλάβουν τα ίδια λάθη. Ο Τζόνσον είναι περιφρονημένος στη Σκωτία, αλλά κάνει αποτελεσματική πολιτική εκστρατεία και υπάρχει μια ισχυρή υποστήριξη υπέρ της Ένωσης στη Σκωτία που θα μπορούσε ο Βρετανός πρωθυπουργός να εκμεταλλευτεί. Το Συντηρητικό κόμμα του Τζόνσον, αν και βρίσκεται πολύ πίσω από το SNP, είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στη Σκωτία, με το Εργατικό κόμμα, το οποίο επίσης αντιτίθεται στην ανεξαρτησία, στην τρίτη θέση. Ο Τζόνσον θα μπορούσε επίσης να κερδίσει το δημοψήφισμα επειδή υπάρχουν θεμελιώδη ερωτήματα στα οποία το κίνημα ανεξαρτησίας της Σκωτίας δεν έχει ακόμα δώσει πειστικές απαντήσεις.
Αν και είναι σαφές ότι η βασίλισσα θα παραμείνει επικεφαλής μιας ανεξάρτητης Σκωτίας, δεν είναι σαφές ποιο νόμισμα θα χρησιμοποιούσε η νέα χώρα. Η συνέχιση της λίρας Αγγλίας θα υπονομεύσει την ανεξαρτησία αφήνοντας την Τράπεζα της Αγγλίας υπεύθυνη για τη νομισματική πολιτική της Σκωτίας. Ωστόσο, ένα νέο νόμισμα μπορεί να είναι ασταθές καθιστώντας δύσκολο για τη Σκωτία να βρει χρηματοδότηση, να συγκεντρώσει κεφάλαια και να πληρώσει το χρέος της. Μια ανεξάρτητη Σκωτία θα έπρεπε επίσης να διαπραγματευτεί το “μερίδιό της” στο εθνικό χρέος του ΗΒ, επί του παρόντος περίπου το 97% του ΑΕΠ του ΗΒ, αυξάνοντας την αβεβαιότητα σχετικά με τα οικονομικά της Σκωτίας. Τα ζητήματα ασφάλειας και άμυνας θα πρέπει επίσης να επιλυθούν καθώς ο πυρηνικός υποβρύχιος στόλος του ΗΒ εδρεύει στη Σκωτία.
Σχεδόν τα δύο τρίτα του εμπορίου της Σκωτίας είναι με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο, σε σύγκριση με το 10% του υπόλοιπου ΗΒ με τη Σκωτία. Οι νέες εμπορικές σχέσεις της Ανεξάρτητης Σκωτίας, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, θα ήταν δύσκολες χωρίς συμφωνία με το υπόλοιπο ΗΒ που κάλυπτε προβληματικά ζητήματα όπως το πετρέλαιο και η αλιεία. Ως μια σχετικά μικρή χώρα με πληθυσμό περίπου 5,5 εκατομμύρια, η Σκωτία είναι απίθανο να αποτελέσει προτεραιότητα για το διεθνές εμπόριο.
Μια ανεξάρτητη Σκωτία θα επιδιώξει να επανενταχθεί στην ΕΕ, αλλά αυτό θα εξαρτηθεί επίσης από τη σχέση της με το υπόλοιπο ΗΒ, ειδικά καθώς θα δημιουργούσε ένα δεύτερο χερσαίο σύνορο μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ. Τα χερσαία σύνορα μεταξύ της Βόρειας Ιρλανδίας του ΗΒ και του κράτους μέλους της ΕΕ η Δημοκρατία της Ιρλανδίας είναι ήδη προβληματικά. Η Σκωτία μπορεί επίσης να χρειαστεί το δικό της νόμισμα, με τους σχετικούς κινδύνους, για να πληροί τα κριτήρια σύγκλισης για να μπορέσει να ενταχθεί στο ευρώ. Τα κράτη μέλη της ΕΕ που ανησυχούν για τα δικά τους αυτονομιστικά κινήματα, όπως η Ισπανία, θα μπορούσαν επίσης να αρνηθούν ασκώντας βέτο στη συμμετοχή της Σκωτίας στην ΕΕ.
Όσο πιο “ανεξάρτητη” είναι η Σκωτία από το Ηνωμένο Βασίλειο, τόσο πιο αβέβαιο είναι το μέλλον της. Υπάρχουν επίσης έντονες διαιρέσεις στο κίνημα ανεξαρτησίας σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων. Συμφωνώντας σε ένα δεύτερο δημοψήφισμα, ο Τζόνσον θα μπορούσε να αποκαλύψει τις αδυναμίες και τις διαφωνίες στο στρατόπεδο υπέρ της ανεξαρτησίας. Ο Τζόνσον θα μπορούσε να κάνει τη συμφωνία των όρων ανεξαρτησίας ως προϋπόθεση για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος για να καταστήσει σαφές για το τι θα ψηφίσει η Σκωτία. Επιπλέον, ο Τζόνσον θα μπορούσε να κάνει μια ισχυρή υπόθεση για τη Σκωτία να παραμένει στο ΗΒ. Αυτό περιλαμβάνει την ασφάλεια και την ευημερία μιας προηγμένης, πλούσιας οικονομίας με διεθνείς εμπορικούς δεσμούς, ισχυρό εμπορεύσιμο νόμισμα και πολιτική επιρροή. Ο Τζόνσον θα μπορούσε επίσης να προσφέρει περαιτέρω αποκέντρωση, αντί για ανεξαρτησία, στη Σκωτία ως μέρος ενός συνταγματικού διακανονισμού, η απουσία του οποίου ενθάρρυνε τις διαφορές μεταξύ του ΗΒ και των τεσσάρων κρατών μελών του.
Η άρνηση δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Σκωτίας δεν είναι μακροπρόθεσμη λύση. Η ήττα του κινήματος υπέρ της ανεξαρτησίας για δεύτερη φορά θα σφραγίσει τη θέση της Σκωτίας στο Ηνωμένο Βασίλειο για το άμεσο μέλλον. Ωστόσο, η διεξαγωγή δημοψηφίσματος αποτελεί κίνδυνο και ο Τζόνσον δεν θα ήθελε να γίνει ο πρωθυπουργός που προεδρεύει της διάλυσης του Ηνωμένου Βασιλείου. Έχει πολλά να σκεφτεί.
