Δριμεία κριτική εξαπέλυσε η Αρμενία προς τον γενικό γραμματέα του ΟΣΣΑΣτανισλάβΖας για τις δηλώσεις του σχετικά με τις εντάσεις στα σύνορα Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν. Μιλώντας σε δημοσιογράφους το Σάββατο 3 Ιουλίου, ο Ζας αναφέρθηκε στο θερμό επεισόδιο του Μάϊου, όπου στρατιωτικές μονάδες του Αζερμπαϊτζάν παραβίασαν τα σύνορα και εισήλθαν εντός Αρμένικου εδάφους παρανόμως, αμφισβητώντας τη συνοριακή γραμμή. Όπως δήλωσε ο γενικός γραμματέας του οργανισμού «Πρέπει να γίνει κατανοητό πως η παρέμβαση του ΟΣΣΑεφαρμόζεται μονάχα σεπερίπτωση εξωτερικής επίθεσης. Εμείς εδώ στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με ένα ατύχημα στα σύνορα. Δόξα τω θεώ, δεν υπάρχουν θύματα και πυροβολισμοί. Αυτό είναι ένα συνοριακό ατύχημα, το οποίο πρέπει να λυθεί και εμείς υποστηρίζουμε την ειρηνική επίλυση του ζητήματος», προσθέτοντας στη συνέχεια πως «Δεν υπήρξε καμία απόφαση για τη δημιουργία ομάδαςπαρακολούθησης, αν και εννοείται πως εμείς παρατηρούμε το ζήτημα».
Ύστερα από αυτές τις δηλώσεις, ο γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Αρμενίας, Αρμέν Γκριγκοριάν επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον Ζας στις 5 Ιουλίου, όπου εξέφρασε τις διαφωνίες του για τις σχετικές δηλώσεις. Σε ανακοίνωση της η Αρμένικη πλευρά αναφέρει πως «Το Συμβούλιο Ασφαλείας εξέφρασε με βεβαιότητα πως η παρούσα κατάσταση δεν γίνεται να αποκαλείται ως ατύχημα, καθώς οι Αζέροι στρατιώτες έχουν παραμείνει στο κυρίαρχο Αρμένικο έδαφος για πολύ καιρό. Θεωρώντας πως οι Αζερικές ενέργειες αποτελούν μία προφανής απόπειρα κατοχής, ο Αρμέν Γκριγκοριάν υπογράμμισε πως ο Γενικός Γραμματέας του ΟΣΣΑπρέπει να ασκήσει αυτοσυγκράτηση στους ορισμούς, προκειμένου να μην διακινδυνεύσουν οι προσπάθειες διευθέτησης του ζητήματος». Σύμφωνα με την ανακοίνωση, ο Γκριγκοριάν προσκάλεσε τον γραμματέα του ΟΣΣΑνα επισκεφθεί τα σύνορα Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν, ώστε να εξετάσει την κατάσταση επί τόπου.
Ο Ρουμπέν Ρουμπινιάν, πρόεδρος της απερχόμενης επιτροπής εξωτερικών σχέσεων του Αρμένικου Κοινοβουλίου, ανέφερε πως οι μονάδες του Αζερμπαϊτζάν παραβίασαν κυρίαρχο έδαφος της Αρμενίας, με αποτέλεσμα τον θάνατο ενός Αρμένιου στρατιώτη και την αιχμαλωσία άλλων έξι. Επιπλέον, Ο Ρουμπινιάν δήλωσε πως «Ο ΟΣΣΑ είναι υποχρεωμένος να αντιδρά όχι μόνο σε άμεση επίθεση ή εχθροπραξία, αλλά και σε απειλές κατά της εδαφικής ακεραιότητας, κυριαρχίας και ασφάλειας ενός κράτους μέλους του ΟΣΣΑ […] Πιστεύω πως κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός πως η υπάρχουσα κατάσταση στα σύνορα μας αντιστοιχεί πλήρως με το άρθρο 2».
Σύμφωνα με το άρθρο 2 του ΟΣΣΑ, σε περίπτωση που διακυβεύεται η ασφάλεια ενός ή περισσότερων κρατών – μελών του, τα υπόλοιπα μέλη θα πρέπει να ενεργοποιήσουν άμεσα μηχανισμούς παρέμβασης και βοήθειας, ώστε να εξαλειφθεί η οποιαδήποτε απειλή».
Ο ΟΣΣΑ αποτελείται από 6 χώρες, κράτη – μέλη, την Αρμενία, το Καζακστάν, την Κιργιζία, τη Λευκορωσία, τη Ρωσία και το Τατζικιστάν. Ο διακυβερνητικός οργανισμός εξασφαλίζει τη στρατιωτική συμμαχία, την ασφάλεια και την κυριαρχία των κρατών – μελών του, ενώ εγγυάται πως κανένα από αυτά δεν έχει τη δυνατότητα να εισέλθει σε άλλες στρατιωτικές συμμαχίες. Αξίζει να αναφερθεί πως ο Αζερμπαϊτζάν ήταν μέλος του οργανισμού έως το 1999, όποτε και αποσύρθηκε. Εκμεταλλευόμενη την απόσυρση του Αζερμπαϊτζάν, η περίκλειστη Αρμενία επιχειρεί τακτικά να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης τον ΟΣΣΑ με σκοπό είτε την αποτροπή στρατιωτικής σύγκρουσης στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ, είτε την παύση πώλησης οπλικών συστημάτων προς το Μπακού. Παρόλα αυτά οι προσπάθειες αυτές δεν έχουν αποδώσει ως τώρα οφέλη στο Ερεβάν. Με το πιο πρόσφατο παράδειγμα να είναι οι εκκλήσεις του Πασινιάν στα μέσα του Μάϊου για την ενεργοποίηση του άρθρου 2 και την παρέμβαση του ΟΣΣΑ στα σύνορα Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν. Τελικά αντί του ΟΣΣΑ, η χώρα που ανταποκρίθηκε στο Ερεβάν, ήταν η Γαλλία, με τον Μακρόν να ζητά την άμεση απομάκρυνση των Αζερικών στρατευμάτων από τα Αρμένικα εδάφη και να δηλώνει την αλληλεγγύη του προς τον λαό της Αρμενίας.
Η ουδέτερη στάση και η αυτοσυγκράτηση του ΟΣΣΑ στις πιέσεις της Αρμενίας, δεν συμβαίνει άνευ λόγου. Για τη Ρωσία, η οποία αποτελεί και ηγεμονική δύναμη στον οργανισμό, η στρατιωτική αγορά του Αζερμπαϊτζάν έχει στρατηγική σημασία, καθώς για το Μπακού η Μόσχα είναι από τους κύριους προμηθευτές οπλικών συστημάτων. Άλλη μία χώρα που προμηθεύει έναν αξιόλογο αριθμό οπλικών συστημάτων στο Αζερμπαϊτζάν, είναι η Λευκορωσία, η οποία και είναι μέλος του ΟΣΣΑ.Την ίδια στιγμή το Καζακστάν βλέπει το Αζερμπαϊτζάν, με το οποίο συνορεύει μέσω της Κασπίας θάλασσας, ως έναν στρατηγικό σύμμαχο και αδελφικό λαό. Επομένως φαίνεται πως πολλές από τα μέλη του ΟΣΣΑ δεν θα ήθελαν να βρεθούν σε διαμάχες με το Αζερμπαϊτζάν, θέτοντας σε κίνδυνο τις φιλικές του σχέσεις. Επιπλέον, οι Αρμένικες βλέψεις προς τη δύση δημιουργούν καχυποψία ως προς τους στόχους της χώρας, ενώ σίγουρα αποτελούν επιπλέον λόγο για την ουδετερότητα των μελών του ΟΣΣΑ.
Η στάση του ΟΣΣΑ προκαλεί σίγουρα μεγάλη δυσαρέσκεια στην Αρμένικη πλευρά, η οποία εκφράζεται όλο και πιο έντονα το τελευταίο διάστημα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις δηλώσεις των προηγούμενων ημερών. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που η Αρμένικη πλευρά εκφράζει τη δυσαρέσκεια της για τη στάση του ΟΣΣΑ. Στα τέλη του Μάη, ο πρωθυπουργός της Αρμενίας, Νικόλ Πασινιάν είχε δηλώσει πως σε περίπτωση που ο οργανισμός δεν καταφέρει να επιλύσει το ζήτημα στα Αρμένικα σύνορα, τότε η χώρα θα στραφεί προς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Οι δηλώσεις αυτές παρέμειναν στα λόγια και τοποθετήθηκαν πλάι σε αυτές του Μακρόν. Παρόλα αυτά, είναι πλέον φανερό πως η περίκλειστη και με περιορισμένες δυνατότητες, Αρμενία, επιχειρεί διακαώς να βρει νέους στρατηγικούς συμμάχους και να συσφίξει τις σχέσεις της με το δυτικό στρατόπεδο.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το ένθερμο μήνυμα Πασινιάν προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, με αφορμή την επέτειο της 4ης Ιουλίου. «Χαιρόμαστε που η κυβέρνηση σας επανεπιβεβαίωσε τη δέσμευση της να αποκαταστήσει το ρόλο των ΗΠΑ ως διεθνή ηγέτη για την προώθηση της δημοκρατίας, την ενίσχυση του κράτους δικαίου και την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών παγκόσμιων ελευθεριών[…]Η Αρμενία είναι έτοιμη να εμβαθύνει και να επεκτείνει τις διμερείς μας σχέσεις στο πλαίσιο του στρατηγικού διαλόγου. Ελπίζω πως στο εγγύς μέλλον θα έχουμε νέα επιτεύγματα στη συνεχιζόμενη αμοιβαία επωφελής συνεργασία μας», ανέφερε μεταξύ άλλων στο μήνυμα του ο πρωθυπουργός της Αρμενίας προς τον Μπάιντεν.
Αν και η Αρμενία ψαρεύει την ανάπτυξη σχέσεων στον Ατλαντικό ωκεανό, η Ρωσία παραμένει σύμμαχος ζωτικής σημασίας για την περίκλειστη χώρα. Εξ ’ου λοιπόν και οι συνεχείς εκκλήσεις προς τη Μόσχα για παρέμβαση και δημόσια στήριξη της Αρμενίας. Από την άλλη πλευρά, η δύση φαίνεται να παραμένει ακόμα στο επίπεδο των δηλώσεων στήριξης και φιλίας προς την Αρμενία, χωρίς να προσπαθεί ιδιαίτερα να παρέμβει στην καρδιά του Καυκάσου, γεγονός που πιθανόν να οδηγούσε σε νέες διαμάχες με τη Ρωσία. Παρόλη όμως την προσπάθεια της Μόσχας να κρατήσει σταθερή την περιοχή του Καυκάσου, ο αναπάντεχος εκτροχιασμός συνεχίζει να παραμονεύει, ιδιαίτερα αν υπολογίσουμε τηνευρύτερη αστάθεια που επικρατεί στις γύρω χώρες.
