Αθόρυβα και τμηματικά μεθοδεύει το υπουργείο Πολιτισμού τον συνολικό σχεδιασμό του για νέες εκτεταμένες διαστρώσεις επιφανειών στο Βράχο της Ακρόπολης και για δραματικές και χωρίς μελέτη αλλαγές στην πρόσβαση στο μνημείο.
Πρώτα ήταν οι νέες διαστρώσεις με οπλισμένο σκυρόδεμα που προβλήθηκαν προσχηματικά ως έργα βελτίωσης την προσβασιμότητας για ΑμεΑ. Στη συνέχεια ακολούθησαν, κατόπιν εορτής και αφού είχε προηγηθεί, οι εργασίες για την διευθέτηση της αποχέτευσης των ομβρίων υδάτων και πάλι με εκτεταμένη χρήση οπλισμένου σκυροδέματος, όπως αποκαλύψαμε σε προηγούμενο κείμενό μας, γεγονός απαράδεκτο για ένα μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς όπως είναι η Ακρόπολη.
Τώρα ετοιμάζονται να προχωρήσουν σε νέες εκτεταμένες διαστρώσεις και “αποκαταστάσεις” εδαφών σε σημεία όπως η Χαλκοθήκη, σε επεμβάσεις στα Τείχη, αλλά και στη διαμόρφωση της δυτικής πρόσβασης στην Ακρόπολη, όπως την έχει φανταστεί ο Μανώλης Κορρές, αναπλάθοντας μια ιδεατή εικόνα της εισόδου της Ακρόπολης της ρωμαϊκής εποχής!
Η είδηση πέρασε στα “ψιλά”, καθώς το θέμα εμφανίστηκε στις 15 Ιουλίου, με λίγες μόνο αράδες, σε ένα συνοπτικό δελτίο τύπου του υπουργείου Οικονομικών, όπου παρουσιάζονται τα πρώτα 12 έργα του Σχεδίου “Ελλάδα 2.0”, έργα των οποίων τα τεχνικά δελτία εγκρίθηκαν από τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών Θόδωρο Σκυλακάκη για να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης . Εκεί διαβάζουμε πως το 11ο στη σειρά εγκεκριμένο έργο, με προϋπολογισμό 10 εκατομμύρια ευρώ, φέρει τον τίτλο “Αποκατάσταση – Συντήρηση – Ανάδειξη μνημείων Ακρόπολης Αθηνών” και αφορά “εργασίες αναστήλωσης στον Παρθενώνα και τα τείχη, συντήρηση μνημείων, διαμόρφωση της δυτικής πρόσβασης, φωτογραμμετρίες και 3D αποτυπώσεις κ.ά.”. Μάλιστα, σύμφωνα με το δελτίο τύπου, το έργο “καθιστά δυνατή την διαρκή συντήρηση και ανάδειξη του μνημείου που αποτελεί ορόσημο για τη χώρα και την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά και αξιοθέατο υψηλού συμβολισμού με καταλυτικό ρόλο στην προσέλκυση τουρισμού στην Αθήνα”.
Η σιωπή του υπουργείου Πολιτισμού
Από την πλευρά του το υπουργείο Πολιτισμού, που συνηθίζει να εκδίδει συχνά-πυκνά δελτία τύπου για να διαφημίσει τις κάθε λογής δράσεις του, δεν υπήρξε η παραμικρή ενημέρωση. Πιθανότατα, διότι η πολιτική ηγεσία του επέλεξε, αυτή τη φορά, να περάσει το θέμα αθόρυβα, καθώς δεν έχουν κοπάσει, παρά την εντατική προσπάθεια που έχει καταβληθεί, οι διεθνείς αντιδράσεις για τις τσιμεντοστρώσεις που έχουν ήδη υλοποιηθεί. Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 11 Ιουλίου, η αυστριακή εφημερίδα Der Standard, σε εκτενές αφιέρωμα στις παρεμβάσεις στην Ακρόπολη, με τίτλο “Αυτοκινητόδρομος στην Ακρόπολη”, έκανε λόγο για “βάναυση και αντιαισθητική” παρέμβαση και για “άσχημο κατασκευαστικό αμάρτημα, μια λεωφόρο που στριμώχθηκε ανάμεσα στα ερείπια ναών μόνο και μόνο για να μεταφέρονται περισσότεροι ηλικιωμένοι από κρουαζιερόπλοια”.
Είχαν προηγηθεί από τον Μάιο τα σκληρά επικριτικά άρθρα στην γαλλική Libération, με τίτλο “Ακρόπολη, τσιμεντωμένη και βανδαλισμένη ομορφιά” στη κεντροδεξιά Le Monde, με τίτλο “Αρχαιολόγοι και ιστορικοί θρηνούν για την ιεροσυλία στην Ακρόπολη” , στην ιταλική εφημερίδα Il Manifesto με τίτλο “Ακρόπολη, η ουλή του τσιμέντου”, στον βρετανικό The Guardian και αλλού.
Αποκαλύπτουμε το τεχνικό δελτίο του έργου
Το Κοσμοδρόμιο φέρνει σήμερα στη δημοσιότητα στοιχεία από το τεχνικό δελτίο του έργου “Αποκατάσταση – Συντήρηση – Ανάδειξη μνημείων Ακρόπολης Αθηνών”.
Όπως προκύπτει από το σχετικό έγγραφο, που υπογράφεται από την υπουργό Λίνα Μενδώνη και φέρεται να έχει συνταχθεί από την Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΥΣΜΑ), η οποία και υπάγεται απευθείας στην Γενικό Γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού Γιώργο Διδασκάλου, το συγκεκριμένο έργο περιλαμβάνει τα εξής υποέργα:
- Επεμβάσεις αναστήλωσης, συντήρησης, ανάδειξης στα μνημεία της Ακρόπολης (προϋπολογισμός 8.200.000 ευρώ):Αφορά σε εργασίες αναστήλωσης στον Παρθενώνα και στα Τείχη, συντήρησης σε όλα τα μνημεία της Ακρόπολης, τεκμηρίωσης με συμβατικά και ψηφιακά μέσα, εργασίες καταγραφής διάσπαρτών αρχιτεκτονικών μελών, ψηφιακές εφαρμογές, δράσεις ενημέρωσης του κοινού κ. ά. Περιλαμβάνονται προμήθεια υλικών, σύνταξη μελετών κ.ά.
- Φωτογραμμετρικές αποτυπώσεις/ψηφιακή τεκμηρίωση (προϋπολογισμός 400.000 ευρώ):Αφορά σε τοπογραφική και φωτογραμμετρική αποτύπωση τμημάτων του Παρθενώνα και παραγωγή 3D μοντέλων αρχιτεκτονικών μελών και άλλων διάσπαρτων κοκ
- Στερέωση βραχώδους υποβάθρου (προϋπολογισμός 400.000 ευρώ): Εργασίες στερέωσης βραχωδών μαζών στις περιοχές Β14 και Β17 στην βόρεια κλιτύ της Ακρόπολης.
- Διαμόρφωση προσβάσεων επισκεπτών (προϋπολογισμός 1.000.000 ευρώ): Αφορά κυρίως στο έργο της “Διαμόρφωσης της δυτικής προσπέλασης της Ακρόπολης” για την αναμόρφωση της κύριας πρόσβασης των επισκεπτών προς τον αρχαιολογικό χώρο με αποκατάσταση τμήματος της κλίμακας της ρωμαϊκής εποχής με μάρμαρο, κατασκευή ξύλινου διαδρόμου κ.ά.
Ανυπαρξία μελετών…
Χαρακτηριστικό του τρόπου με τον οποίο προγραμματίζει την υλοποίηση των έργων αυτών το υπουργείο Πολιτισμού είναι πως, σύμφωνα με όσα διαλαμβάνονται στο τεχνικό δελτίο που εγκρίθηκε. δεν απαιτούνται για την υλοποίηση των έργων ούτε Μελέτη Σκοπιμότητας ούτε Προκαταρτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση & Αξιολόγηση ούτε Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) ούτε καν Τεχνικές Προμελέτες.
Προβλέπεται κατευθείαν η υποβολή οριστικών μελετών, που δεν υπάρχουν, για σειρά θεμάτων όπως: Στρατηγικό Σχέδιο Επεμβάσεων στα Τείχη, Γεωτεχνική-στατική μελέτη των τειχών και του βραχώδους υποβάθρου τους σε επιλεγμένες θέσεις άμεσης προτεραιότητας, Μελέτη Αποκατάστασης τείχους στην περιοχή Β15, Μελέτη ανάδειξης περιοχής Χαλκοθήκης, Μελέτη διαμόρφωσης δυτικής ανάβασης στην Ακρόπολη, Στατική Μελέτη ικριώματος τείχους Β15, Στατική Μελέτη ικριώματος ΝΑ γωνίας τείχους κοκ.
Όπως προκύπτει, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού είναι αποφασισμένη, παρά τις αντιδράσεις και τις τεκμηριωμένες αντιρρήσεις που έχουν διατυπωθεί από την επιστημονική κοινότητα, να προχωρήσει κομμάτι-κομμάτι στην υλοποίηση ενός ευρύτερου σχεδιασμού που ποτέ δεν παρουσιάστηκε ολοκληρωμένος και ποτέ δεν τέθηκε στην διεθνή επιστημονική βάσανο, όπως οφείλει να γίνεται σε μνημεία όπως η Ακρόπολη.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό των υπευθύνων, τα έργα στην Ακρόπολη συνεχίζονται και θα συνεχίζονται, με ψευδεπίγραφους τίτλους και προσχηματικές αιτιολογίες, με απώτερο στόχο να δημιουργηθεί αθροιστικά ένα συνολικό αποτέλεσμα μη αναστρέψιμο, που εντέλει θα διαμορφώσει αναπόδραστα το υπέδαφος προκειμένου να διευκολυνθεί η τελική διάταξη των επιπέδων των εδαφών και η δυτική προσπέλαση, όπως τα είχε “οραματιστεί” από την νεανική του ηλικία ο Μανόλης Κορρές.
Οι επιστημονικές αντιρρήσεις
Υπενθυμίζουμε πως για τον σχεδιασμό αυτόν έχουν εκφραστεί σοβαρές επιφυλάξεις από διακεκριμένους επιστήμονες, όπως ο αναστηλωτής των Προπυλαίων Τάσος Τανούλας, η πρώην έφορος Ακροπόλεως Ισμήνη Τριάντη, ο πρόεδρος του ελληνικού ICOMOS Αθανάσιος Νακάσης κ.ά.
Ειδικά για το θέμα της ανύψωσης και ισοπέδωσης του εδάφους κατά περιοχές, για την αποκατάσταση της θεωρούμενης, από τον Μ. Κορρέ, ως αρχικής στάθμης, ο Τ. Τανούλας σημείωνε πως “πρόκειται για ένα τεράστιο οικοδομικό έργο, που θα επιφέρει ριζικές και μη αναστρέψιμες αλλαγές στην μορφή και την υλική υπόσταση της Ακρόπολης, αποκαθιστώντας μια εικονική πραγματικότητα με σύγχρονη τεχνολογία και νέα υλικά”, ένα πρόγραμμα για το οποίο δεν υπάρχουν οι απαιτούμενες προμελέτη, οριστική μελέτη και μελέτη εφαρμογής, ούτε βέβαια έγκριση από πουθενά, μια επέμβαση τελικά που “δεν προσφέρει τίποτε το θετικό, αντίθετα, καταργεί μια για πάντα την ιστορική ενότητα και συνέχεια του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης, παγιώνοντάς τον σε μία ιδεατή μορφή, για την οποία απουσιάζουν ικανά τεκμήρια”.
Η Ι. Τριάντη, από την πλευρά της, στο αναλυτικό κείμενό της με τίτλο “Βελτίωση της πρόσβασης στην Ακρόπολη”, που δημοσίευσε το Κοσμοδρόμιο τον περασμένο Απρίλιο , παρατηρούσε, σχετικά με την πρόταση αναδιαμόρφωσης της δυτικής πρόσβασης στην Ακρόπολη πως: “Πρέπει να ομολογήσω εξαρχής ότι μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση το γεγονός ότι αυτό το πολύπλοκο και δύσκολο και σημαντικό, με την έννοια του σημαίνειν, έργο, η διαμόρφωση της πρόσβασης στην Ακρόπολη, πέρασε ομόφωνα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο χωρίς μελέτη. Δε θυμάμαι ποτέ παλιότερα να έχει γίνει κάτι ανάλογο. Στο έγγραφο της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ) που κοινοποιήθηκε στις 16/3/2021 αναφέρεται ότι η επέμβαση θα αποκαταστήσει την αυθεντική αρχαία μορφή (40 μ.Χ.), βάσει μιας εξαντλητικής αρχιτεκτονικής-αρχαιολογικής τεκμηρίωσης, χωρίς να διευκρινίζεται αν έχει υποβληθεί στο ΚΑΣ αυτή η εξαντλητική αρχιτεκτονική-αρχαιολογική τεκμηρίωση. Και αν δεν έχει κατατεθεί μελέτη με ποιά στοιχεία έχει γίνει η πρόταση; Και πώς προέκυψε αυτή η βιαστική απόφαση;”.
“Κάθε σκεπτόμενος πολίτης”, συνέχιζε η Ι. Τριάντη, “δεν μπορεί να μη συνδέσει το παραπάνω θέμα με τις διαμαρτυρίες για την κατασκευή των τσιμεντένιων θλιβερών διαδρομών επάνω στο βράχο, που δείχνουν σα να σχεδιάστηκαν και εκτελέστηκαν στο πόδι, διαδρομές που υποτίθεται έγιναν μόνο για τη διευκόλυνση των ΑμεΑ, με την κατακραυγή όταν παρουσιάστηκαν οι φωτογραφίες πλημμυρισμένων περιοχών του βράχου μετά τη βροχόπτωση τον Δεκέμβριο του 2020. Μήπως χρειαζόταν κάτι πολύ επικοινωνιακό πάνω στην Ακρόπολη για να ξεχαστεί αυτή η κακή εντύπωση; Τι καλύτερο από τη δυτική πρόσβαση στην Ακρόπολη με μεγάλη μαρμάρινη αυτοκρατορική κλίμακα, η οποία πέρασε ομόφωνα και ταχύτατα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο χωρίς μελέτη, αλλά με την υπόσχεση ότι το φθινόπωρο θα διοργανωθεί διεθνές συμπόσιο όπου θα αναπτυχθεί το θέμα και στη συνέχεια θα υποβληθεί η μελέτη στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για να λάβει την τελική απόφαση. Η κανονική όμως διαδικασία είναι άλλη, από όσο γνωρίζω: πρώτα εκπονείται η μελέτη, μετά οργανώνεται το συνέδριο και ακολούθως, η συμπληρωμένη με τα συμπεράσματα του Συνεδρίου μελέτη, υποβάλλεται στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για έγκριση”.
Ο Θανάσης Νακάσης, στο δικό του κείμενο στο Κοσμοδρόμιο , τόνιζε επίσης πως “οι τελευταίες εργασίες, που έχουν γίνει και πρόκειται να γίνουν (διαμόρφωση “ταρατσών”) στην Ακρόπολη των Αθηνών και, ακόμα περισσότερο, αυτές που προβλέπεται να γίνουν προ των Προπυλαίων, θα βοηθήσουν την αύξηση του τουριστικού ρεύματος. Οι εργασίες απειλούν την αυθεντικότητα των αρχαιοτήτων, υπονομεύοντας την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς”.
“Η αποκατάσταση αρχαίων οδών (όπως της των Παναθηναίων) ή του αρχαίου εδάφους, που κάλυπτε το βράχο της Ακρόπολης, είναι ζητήματα σοβαρά και σύνθετα, για να παρεισφρέουν τμηματικά και αβασάνιστα σε μια μελέτη επισκευής των υφιστάμενων διαδρομών”, σημείωνε ακόμη, επισημαίνοντας και αυτός πως “Απαιτείται επιστημονική τεκμηρίωση και αναλυτική διερεύνηση μιας πληθώρας στοιχείων. Είναι γνωστό ότι μελέτη που να αναφέρεται στα ζητήματα αυτά δεν έχει εγκριθεί, ενώ η διατύπωση πιθανών λύσεων έχει εκφραστεί σε θεωρητικό και μόνο επίπεδο”.
Το μεγάλο “γιατί;”
Για ποιον λόγο γίνονται, λοιπόν, όλα αυτά στην Ακρόπολη και μάλιστα χωρίς καν να τηρούνται οι νόμιμες διαδικασίες, όπως έχει καταγγείλει και ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων;
Ποια είναι η σκοπιμότητα των εργασιών τελικά και γιατί το τεχνικό δελτίο του έργου δεν προβλέπει την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας; “Όπως προκύπτει μέχρι σήμερα, η σκοπιμότητα του έργου φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ασαφής, ετερόκλιτη και ανεπαρκώς τεκμηριωμένη”, παρατηρούν σε πρόσφατη μελέτη τους για λογαριασμό της Εταιρεία Συμβούλων Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΕΣΔΙΑΠΟΚ) οι Μ, Δραγούνη, Στ. Λεκάκης, Α. Σακελλαριάδη και Σ. Τουλούπα.
Συνοψίζοντας όσα μέχρι σήμερα έχουν διατυπωθεί σχετικά με αυτό το ερώτημα, οι μελετητές σημειώνουν: “Εάν πρόκειται πράγματι για έργο που αποσκοπεί στη βελτίωση της προσβασιμότητας των ΑμεΑ, εγείρει ερωτήματα το γιατί πραγματοποιήθηκε -τουλάχιστον εν μέρει- χωρίς πρότερη διαβούλευση με τις ενδιαφερόμενες ομάδες των τελικών αποδεκτών αλλά και με βάση μια τεχνική έκθεση που το ίδιο το ΚΑΣ έκρινε ανεπαρκή για τον συγκεκριμένο σκοπό. Εάν πρόκειται για έργο αποκατάστασης επιφανειών συγκεκριμένης ιστορικής φάσης, τότε χρειάζεται να αποσαφηνιστεί ποιος είναι ο απώτερος στόχος μιας τόσο ασυνήθιστης επέμβασης σε έναν αρχαιολογικό χώρο παλίμψηστο, με ποια κριτήρια και ποιες διαδικασίες τελικά ορίζονται οι πρωτεύουσες ανάγκες του μνημείου αλλά και με βάση ποιο αξιακό όραμα. Τέλος, εάν πρόκειται για επεμβάσεις που έχουν ως στόχο τη φιλοξενία μεγαλύτερου αριθμού επισκεπτών, τότε δικαίως διερωτάται κανείς για το πώς ακριβώς θα εξυπηρετήσουν την καλύτερη κίνηση και τις στάσεις των επισκεπτών εντός του χώρου, την ασφάλεια τους αλλά και την εμπειρία της επίσκεψής τους”.
Τη δική του, απρόσμενα αποκαλυπτική, απάντηση δίνει το τεχνικό δελτίου του νέου έργου που κατέθεσε το υπουργείο Πολιτισμού και ενέκρινε αυτό των Οικονομικών, δίνοντας ξεκάθαρα έμφαση στην ενίσχυση του τουρισμού!
Δίχως πολλές περιστροφές, στο σχετικό πεδίο διαβάζουμε τα εξής: “Αυτό το έργο επιδιώκει να αναβαθμίσει την ποιότητα ζωής στην Αθήνα, διασφαλίζοντας τη διατήρηση και προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, ενισχύοντας την επιχειρηματικότητα κυρίως στον τομέα του τουρισμού, προσφέροντας εκπαιδευτικές ευκαιρίες λόγω των καινοτόμων εφαρμογών συντήρησης και αποκατάστασης και ενισχύοντας το ερευνητικό πεδίο και τη δυνατότητα ανταλλαγής γνώσεων σε διεθνές επίπεδο. Η ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης συμβάλλει αποφασιστικά στην αύξηση του τουριστικού ενδιαφέροντος με άμεσες θετικές οικονομικές επιπτώσεις στους επιχειρηματίες, καθώς και οφέλη για όλους τους κατοίκους της Αθήνας”.
Όπως γράφει και το πρόσφατο άρθρο της Der Standard, στο οποίο κάναμε ήδη μνεία, “εάν η εμπορευματοποίηση και η υποχώρηση στους τουρίστες των κρουαζιερόπλοιων τελικά επικρατήσει, θα δείτε αν θα εφαρμοστούν τα σχέδια για μια καλύτερη σκάλα στην είσοδο των Προπυλαίων”…
