Σε μια συγκυρία όπου η καταστροφή μεγάλου τμήματος της χώρας από τις πυρκαγιές συσχετίζεται, δικαίως ή αδίκως, με την εγκατάσταση ανεμογεννητριών και ολοένα και περισσότερες υποψίες περιβάλλουν πλέον μεταξύ των απλών ανθρώπων την υπόθεση της προώθησης της αιολικής ενέργειας, το “Κοσμοδρόμιο” κρίνει αναγκαίο να επαναφέρει την εξαντλητική ανάλυση του θέματος από την Καλλιόπη Λιβανού, την οποία είχε δημοσιεύσει στις πρώτες εβδομάδες της ύπαρξής του.
Τα τελευταία χρόνια ολόκληρος ο πλανήτης ζει υπό το κράτος του φόβου της “Κλιματικής Αλλαγής”. Διεθνείς οργανισμοί διοργανώνουν συνέδρια, επιστήμονες προειδοποιούν για την καταβύθιση ολόκληρων παράκτιων περιοχών και νησιών και το τέλος της ζωής όπως την ξέραμε, τα ΜΜΕ παρουσιάζουν συλλήβδην πυρκαγιές, τυφώνες, καταιγίδες, σεισμούς, λιμούς, καταποντισμούς ως “ακραία φαινόμενα” και, άρα, συνέπειες της περίφημης “Κλιματικής Αλλαγής”.
Η “απάντηση” που δίνεται στην “Κλιματική Αλλαγή” είναι η προσπάθεια της Ανθρωπότητας να στραφεί για τις ενεργειακές της ανάγκες στη λεγόμενη “Πράσινη Ανάπτυξη”: την απεξάρτηση, δηλαδή, από τα ορυκτά καύσιμα (λιγνίτη, λιθάνθρακα, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) και τη στροφή προς Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (αιολική, ηλιακή, γεωθερμία, βιομάζα, βιοαέριο, υδροηλεκτρική ενέργεια).
Θα ήταν ίσως ειδυλλιακό εάν συνέβαινε κάτι τέτοιο. Ωστόσο, αυτό που βλέπουμε είναι ότι ούτε η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων σταματά (στη χώρα μας, μάλιστα, δίνονται σωρηδόν σε ενεργειακούς κολοσσούς σε τιμή ευκαιρίας θαλάσσια και χερσαία “οικόπεδα” για τυχόν εξεύρεση και εξόρυξη πετρελαίου, παρά τις παράλληλες διακηρύξεις περί “Πράσινης Ανάπτυξης”), ούτε οι γεωστρατηγικές διενέξεις γι’ αυτά (βλ. Μ. Ανατολή, Ανατολική Μεσόγειος).
Ο λόγος; Απλούστατα, διότι οι λεγόμενες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας δεν μπορούν να στηρίξουν τις ενεργειακές ανάγκες του πλανήτη, καθότι η παραγωγή ρεύματος από αυτές είναι ασταθής, τυχαία, απρόβλεπτη και μεταβλητή. Και, άρα, παρά τα ευχολόγια και τις διακηρύξεις, για να μπορεί ο πλανήτης να συνεχίζει να “γυρίζει”, θα πρέπει να στηρίζεται σε σταθερές και συνεχείς πηγές ενέργειας. Που, επί του παρόντος συνίστανται στην πυρηνική ενέργεια, και την ενέργεια την παραγόμενη από το πετρέλαιο, τον λιγνίτη, τον λιθάνθρακα και το φυσικό αέριο (αν και το τελευταίο θεωρείται πιο “πράσινο” και υπεύθυνο για λιγότερους ρύπους).
…Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Γερμανία. Μετά το κλείσιμο 10 από τα 17 πυρηνικών της εργοστασίων μετά το 2011 και τη Φουκουσίμα, υπήρξε μια κάθετη αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από την πιο “βρόμικη” πηγή, τον λιγνίτη. Έτσι, το 2013 η παραγωγή ηλεκτρισμού από λιγνίτη έφθασε στο υψηλότερο επίπεδο από το 1990. Το 2018 η συνεισφορά των λιγνίτη και λιθάνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας άγγιζε το 40% . Το -εισαγόμενο- φυσικό αέριο καλύπτει σήμερα, σχεδόν το ένα τέταρτο της πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας στην Γερμανία. Μόλις στο 25,8% συμβάλλουν στο ενεργειακό μείγμα οι ΑΠΕ το 2013 (το 8,6% του μείγματος προήλθε από την αιολική ενέργεια, το 8% από τη βιομάζα, το 5,8% από την ηλιακή ενέργεια και το 3,4% από υδροηλεκτρικά). Προκειμένου δεν να πιαστούν οι στόχοι, σημειώνει η περίφημη γερμανική “Επιτροπή Άνθρακα”, θα πρέπει να επιταχυνθεί η έκδοση αδειών σε πιο φιλικά προς το περιβάλλον εργοστάσια παραγωγής ενέργειας με βάση το φυσικό αέριο.
Ελλάδα
Πολύ συχνά στα ΜΜΕ της χώρας παρουσιάζονται εκπομπές, ρεπορτάζ, διαφημίσεις, μέσω των οποίων πλασάρεται το εξής αφήγημα: “Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και πρέπει να την αποτρέψουμε μέσω της ΄πράσινης ανάπτυξης΄”. Κι αμέσως μετά, εμφανίζονται τα πτερύγια γιγάντιων ανεμογεννητριών, συνήθως μέσω ειδυλλιακών πλάνων από drones. “Ειδικοί”, συνήθως μέλη της ΕΛΕΤΑΕΝ (Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας), επιχειρηματολογούν επί ώρες, υποστηρίζοντας ότι “αυτή” είναι η απάντηση: η εγκατάσταση χιλιάδων ανεμογεννητριών παντού, ώστε να αλλάξει το περίφημο “ενεργειακό μείγμα” και να μην εξαρτώμεθα πλέον από τον “βρώμικο” λιγνίτη. Αντιθέτως, σπανίως βρίσκει τον δρόμο προς τα ΜΜΕ της χώρας μας η αντίθετη επιχειρηματολογία: αυτή των επιστημόνων, συλλόγων, φορέων, Δήμων, που αντιτίθενται στην εγκατάσταση των αιολικών. Και τις ελαχιστότατες φορές που αυτό γίνεται, γίνεται με έναν τρόπο ώστε τα επιχειρήματα των αντιδρώντων να εμφανίζονται από “απλοϊκά” έως στα όρια της γραφικότητας. Για παράδειγμα, ο τρόπος που παρουσιάστηκαν οι κινητοποιήσεις στα Άγραφα το 2018, από την εκπομπή “Άλλη Διάσταση” με τον -ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, πλέον- Κώστα Αρβανίτη: ο χρόνος που δόθηκε προκειμένου να μιλήσουν οι συγκεντρωθέντες κατά τον αιολικών στα Άγραφα ήταν ελάχιστος και το μοναδικό επιχείρημα που δόθηκε η δυνατότητα να ακουστεί ήταν “οι ανεμογεννήτριες θα καταστρέψουν τα βοσκοτόπια μας”. Αντιθέτως, στο studio της εκπομπής ήταν καλεσμένο στέλεχος της ΕΛΕΤΑΕΝ, ο οποίος είχε άπλετο χρόνο να επιχειρηματολογήσει υπέρ των αιολικών, συνεπικουρούμενος και από τον παρουσιαστή της εκπομπής, που κάτι ψέλλισε μόνον περί “προσοχής που χρειάζεται” στη χωροθέτηση των αιολικών.
Εν κατακλείδι, όπως σημειώνει και το Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου, “η χώρα μας αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια ένα τεράστιο ζήτημα: την εξάπλωση χιλιάδων ανεμογεννητριών (α/γ) στα βουνά και τα νησιά μας. Το Χωροταξικό Πλαίσιο των ΑΠΕ (2008) και το νομοσχέδιο Επιτάχυνσης των ΑΠΕ (2009) επιδιώκουν να μετατρέψουν τη χώρα μας σε ένα τεράστιο αιολικό πάρκο. Λίγοι έχουν καταλάβει τι πρόκειται να συμβεί, επειδή τα ΜΜΕ και η αιολική βιομηχανία προβάλλουν μόνο την θετική πλευρά των αιολικών πάρκων, αποκρύπτοντας τα σοβαρές επιπτώσεις που συνεπάγονται…”.
Η δε άναρχη και “ό,που να ‘ναι” χωροθέτηση των αιολικών στη χώρα μας έχει οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κινήσει ήδη από το 2014 διαδικασία επί παραβάσει κατά της Ελλάδας “λόγω μη συμμόρφωσης με την ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ”. Ως συνέπεια αυτού, η Ελλάδα είναι αναγκασμένη να προχωρήσει στη νομοθέτηση νέου Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ.
…Ωστόσο, η κυβέρνηση -όπως και όσες προηγήθηκαν- μάλλον δεν στρέφεται προς την κατεύθυνση αυτή. Προσφάτως (5 Μαϊου 2020) ψήφισε το περίφημο νομοσχέδιο «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσίατων Οδηγιών 2018/844 και 2019/692 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου”, κι αυτό παρά τις θυελλώδεις αντιδράσεις 23 περιβαλλοντικών ΜΚΟ (το σύνολο, δηλαδή, των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στη χώρα), πάνω από 80 περιβαλλοντικών κινημάτων, όλων των εργαζομένων στους Φορείς Διαχείρισης του δικτύου Natura 2000 και Πανεπιστημιακών Φορέων, όπως τα Τμήματα Περιβάλλοντος των Πανεπιστημίων Αιγαίου και Θεσσαλίας, του Τομέα Πολεοδομίας-Χωροταξίας του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Συγκλήτου του Πανεπιστήμιου Αιγαίου. Στους αντιδρώντες, και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, ο Συνήγορος του Πολίτη, ο Σύλλογος των Ελλήνων Αρχαιολόγων, αλλά και αυτοδιοικητικές Ενώσεις της χώρας.
Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, μεταξύ άλλων, εκτός από την αδειοδότηση μεταλλείων και εξόρυξης υδρογονανθράκων και λειτουργίας ακόμα και σε περιοχές Natura 2000 (!), την κατάργηση των Φορέων Διαχείρισής τους, κτλ, θεωρεί εξ Αρχής την περιβαλλοντική αδειοδότηση, με τους ισχύοντες μέχρι προσφάτως νόμους, ως “χρονοβόρα διαδικασία” και, ως εκ τούτου, επιχειρεί να την υποβαθμίσει σε απλή γνωστοποίηση ειλημμένων αποφάσεων.
…Με βάση την αρχή αυτή, προβλέπει και την περαιτέρω απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας για την εγκατάσταση αιολικών. Και, συγκεκριμένα, καταργεί την άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), ενώ καθιερώνει τον θεσμό του “ιδιώτη αξιολογητή” Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων(ΜΠΕ), τον οποίον μισθώνει η εκάστοτε εταιρεία ή ο ιδιώτης που θέλει να κάνει κάποια “επένδυση”. Μετατρέπει, δηλαδή, η όλη διαδικασία της αδειοδότησης σε αδιαφανή και διάτρητη. Επιπλέον, μειώνει ασφυκτικά τις προθεσμίες των γνωμοδοτήσεων των αρμόδιων υπηρεσιών και, χωρίς να τους δίνει τα απαραίτητα εργαλεία για να τις καταρτίζουν, καθιστά το ρόλο τους διακοσμητικό. Μάλιστα, από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προαναγγέλλονται επιπλέον “συντμήσεις” και απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας
Εδώ και χρόνια, πολλοί Δήμοι, σύλλογοι και φορείς έχουν προσφύγει στο Ε’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας εναντίον της χωροθέτησης αιολικών στον τόπο τους. Πλην, όμως, με κανένα αποτέλεσμα, καθώς, ειδικά τα τελευταία χρόνια, το ΣτΕ απορρίπτει συλλήβδην όλες τις προσφυγές. Άλλες φορές για “τυπικούς λόγους” (χωρίς να μπαίνει στην ουσία της υπόθεσης) και, εσχάτως, για λόγους “εξυπηρέτησης του Εθνικού Στόχου για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα” (!), αν και δέχεται ότι ισχύουν τα περιβαλλοντικά “ατοπήματα” και οι λόγοι ουσίας που περιγράφονται στις προσφυγές (π.χ. Κάρυστος, Εύβοια). Αυτό έχει ως συνέπεια ένας βασικός πυλώνας της Δημοκρατίας, η Δικαιοσύνη, τουλάχιστον στο θέμα του Περιβάλλοντος, να έχει καταστεί ουσιαστικά “ανενεργός”, με τον πολίτη “άοπλο” και ανίσχυρο μπροστά στον “οδοστρωτήρα” των επιχειρηματικών συμφερόντων που εξυπηρετούν τους εκάστοτε “Εθνικούς Στόχους”.
Δημιουργείται, λοιπόν, η αίσθηση ότι “κάτι σάπιο υπάρχει στη Δανιμαρκία της Ελληνικής Δικαιοσύνης”…
…”Το Ε’ Τμήμα του ΣτΕ έχει καταστεί από υπερασπιστής εχθρός του περιβάλλοντος“, δηλώνει στην Εφημερίδα των Συντακτών (29.12.2019) ο Γιώργος Μπάλιας, αναπληρωτής καθηγητής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και δικηγόρος, ο οποίος, με αφορμή την απόρριψη της προσφυγής 92 πολιτών του Δήμου Μονεμβασίας, στη Λακωνία, κατά αιολικού στο χωριό “Κουλέντια”, πήγε το θέμα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στο Στρασβούργο. “Τα τελευταία χρόνια”, εξηγεί ο κ. Μπάλιας, “το ΣτΕ δεν απαντάει στους προβαλλόμενους λόγους ακύρωσης των προσφυγών που κατατίθενται σε αυτό με αποτέλεσμα να εκδίδει αποφάσεις εντελώς αυθαίρετες που παραβιάζουν το άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Οι δικαστές του Ε’ Τμήματος έχουν εσωτερικεύσει τη αντίληψη ότι πάση θυσία πρέπει να γίνονται επενδύσεις. Η τακτική δικαστών του Ε’ Τμήματος να μην απαντούν στους προβαλλόμενους λόγους ακύρωσης μου δίνουν το δικαίωμα να σκεφθώ ότι εκδίδουν αποφάσεις σκοπιμότητας. Δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτό το πράγμα…”, καταλήγει ο κ. Μπάλιας.
Είναι, δε, ενδεικτικό, ότι στη Γαλλία δικαιώνονται 6 στις 10 προσφυγές κατά των αιολικών από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας. Στο Βέλγιο δικαιώνονται 5 στις 10. Στην Ελλάδα το ποσοστό είναι μηδενικό και αυτό προκαλεί πάρα πολλά ερωτήματα…
Γιατί οι Αντιδράσεις στα Αιολικά
Οι αντιδράσεις στα αιολικά, παρ’ ότι δεν βρίσκουν καμιά σχεδόν διέξοδο στα κεντρικά ΜΜΕ της χώρας (πλην ελαχιστότατων εξαιρέσεων), είναι εδώ και είναι σφοδρές: στη Λακωνία, στην Κρήτη, στα Άγραφα, στο Αιγαίο. Πιο πρόσφατες, αυτές στην Τήνο, για αιολικό στην περιοχή Πρασά, που εγκαθίσταται παρά τις μακροχρόνιες και σφοδρές αντιδράσεις των κατοίκων του νησιού, του Δήμου, της Επάρχου Τήνου, αλλά και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Μάλιστα, στο νησί κατέφθασαν δυνάμεις των ΜΑΤ για να καταστείλουν τις κινητοποιήσεις των κατοίκων του νησιού, με αποτέλεσμα να υπάρξουν επεισόδια και συλλήψεις. Παρόμοιες εικόνες κατεγράφησαν παλαιότερα και στο Αποπηγάδι της Κρήτης, αλλά και στα Κουλέντια του Δήμου Μονεμβασίας, στη Λακωνία, όπου επιστρατεύθηκαν αστυνομικές δυνάμεις ακόμα και από τον νομό Αρκαδίας, προκειμένου να κατασταλούν οι κινητοποιήσεις, με την “επενδύουσα εταιρεία” να προχωρεί σε αγωγές και μηνύσεις κατά πολιτών, σύσσωμου του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Μονεμβασίας και τοπικών ΜΜΕ.
Γιατί, όμως, οι τοπικές κοινωνίες στα νησιά του Αιγαίου, στην Κρήτη, στα Άγραφα, στη Λακωνία, παντού σχεδόν, αντιδρούν; Τα στοχεία που παραθέτουμε προέρχονται από το Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου και βασίζονται σε δύο βασικές παραμέτρους:
α) η τεχνολογία της αιολικής ενέργειας δεν είναι σε θέση να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα ούτε να συμβάλλει αποτελεσματικά στη μείωση των εκπομπών CO2
β) η μαζική εγκατάσταση α/γ έχει σοβαρές συνέπειες στα φυσικά Τοπία της χώρας μας και άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων και τις τοπικές οικονομικές δραστηριότητες, όπως ο τουρισμός.
Αντιγράφουμε, λοιπόν, από το Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου (με επισημάνσεις και συμπληρώσεις από τον συντάκτη):
1) Οι ανεμογεννήτριες παράγουν ασταθή και απρόβλεπτη ενέργεια
Η παραγωγή ρεύματος από τα αιολικά είναι ασταθής και διακοπτόμενη, επειδή ο αέρας φυσά με απρόβλεπτη δύναμη κάθε φορά. Η καταγραφή της παραγόμενης ενέργειας σε διάφορα Αιολικά “Πάρκα” στη Δανία, Γερμανία, Ισπανία, Βρετανία δείχνει έντονη διακύμανση με μεγάλες περιόδους χαμηλής παραγωγής και στιγμιαίες ανόδους μέγιστης παραγωγής. Η ταχύτητα του ανέμου για να λειτουργήσει μια α/γ κυμαίνεται μεταξύ 3m/s και 25m/s. Κάτω ή πάνω από αυτά τα όρια οι α/γ μένουν ακίνητες. Όταν όμως σταματάνε να λειτουργούν, τότε χάνουν το συγχρονισμό τους με το κεντρικό σύστημα και η παραγωγή ενέργειας σταματάει. Αυτό είναι ένα βασικό μειονέκτημα της αιολικής ενέργειας ότι δηλ. δεν μπορείς να την έχεις τη στιγμή που τη χρειάζεσαι ( University of Massachusetts, Renewable Energy factsheet). Κάθε kWh από α/γ είτε χρησιμοποιείται στιγμιαία είτε χάνεται, επειδή δεν υπάρχει τρόπος αποθήκευσης της ενέργειας. Στη Δανία δεν έχουν βρει κάποιο αποτελεσματικό τρόπο αποθήκευσης, γι αυτό εξάγουν την πλεονάζουσα ενέργεια στις γειτονικές χώρες (Σ.Σ. προσφάτως, ως μια μορφή αποθήκευσης προβάλλεται η “αντλησιοταμίευση”, δηλαδή η λειτουργία υδροηλεκτρικού σταθμού, στον οποίον θα διοχετεύεται η επιπλέον παραγόμενη από το αιολικό ενέργεια. Για να λειτουργήσει, όμως, το σύστημα αυτό σε μια χώρα όπως την Ελλάδα, που πάσχει από λειψυδρία, θα χρειαστούν τεράστιες παρεμβάσεις στον υδροφόρο ορίζοντα, με ανυπολόγιστες συνέπειες σε κάθε περιοχή).
2) Οι ανεμογεννήτριες προκαλούν ανισορροπία στο σύστημα
Το γεγονός της έντονης διακύμανσης του ρεύματος που παρέχουν οι α/γ, δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στη σταθερότητα του συστήματος. Επειδή το φορτίο που παράγουν οι α/γ μπορεί να χαθεί ξαφνικά λόγω των μεταβαλλόμενων καιρικών συνθηκών, αυξάνεται ο κίνδυνος των γενικών μπλακ-αουτ ιδιαίτερα στην περίπτωση μεγάλης διείσδυσης των ΑΠΕ στο σύστημα. Στο Τέξας το 1998 η παραγόμενη αιολική ισχύς 1700 MW έπεσε ξαφνικά στα 300 MW. Η Ισπανία το 2005 δοκίμασε παρόμοιο κίνδυνο μπλακ-αουτ όταν το παραγόμενο ρεύμα 11.000 α/γ έπεσε στα 700 MW, ενώ εκείνη τη στιγμή οι εφεδρικοί συμβατικοί σταθμοί ήταν εκτός λειτουργίας. H E.ON Νetz (γερμανική ΔΕΗ), το 2005 αναφέρει ότι ακόμη και μια μικρή πτώση της τάσης στο δίκτυο μεταφοράς μπορεί να προκαλέσει την αποσύνδεση των αιολικών από το κεντρικό σύστημα. Η ίδια έκθεση της Ε.ΟΝ Νetz επισημαίνει ότι από μόνη της η αιολική ενέργεια δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ασφάλεια του εφοδιασμού και τη σταθερότητα του συστήματος εάν δεν υποστηρίζεται από θερμοηλεκτρικούς σταθμούς (πυρηνικοί, πετρελαίου, λιγνίτη, φυσικού αερίου). Οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί είναι απαραίτητοι για να κρατούν σταθερή την τάση του συστήματος, καθώς σε αντίθετη περίπτωση αυτό κινδυνεύει από ξαφνική πτώση. Οι βασικές πηγές ενέργειας που στηρίζουν ένα εθνικό σύστημα θα παραμείνουν, για πολλά χρόνια ακόμη, τα ορυκτά καύσιμα, ενώ η αιολική ενέργεια και οι υπόλοιπες ΑΠΕ καταλαμβάνουν τη θέση των συμπληρωματικών μορφών ενέργειας.
3) Οι ανεμογεννήτριες απαιτούν την υποστήριξη θερμοηλεκτρικών σταθμών
H παραγόμενη ενέργεια είναι τόσο ασταθής και χαοτική – κυμαίνεται μεταξύ του μηδενός και του μέγιστου – ώστε τα Αιολικά “Πάρκα” ποτέ δεν θα μπορέσουν να παράγουν φορτίο βάσης. Το σύστημα δεν μπορεί να βασιστεί μόνο στα αιολικά για να μείνει σταθερό, αλλά χρειάζεται πάντα διαθέσιμες εφεδρείες ( φορτίο βάσης) από άλλη πηγή, όπως τα ορυκτά καύσιμα. Όταν ο άνεμος σταματάει να φυσάει ή φυσάει λίγο, οι σταθμοί ορυκτών καυσίμων αναλαμβάνουν να παρέχουν ηλεκτρικό ρεύμα. Η ισχύς (MW) της εφεδρείας, για να ανταποκρίνεται στη αιχμή ζήτησης, θα πρέπει να είναι ισοδύναμη με την ισχύ των αιολικών με ένα επιπλέον ποσοστό ασφάλειας περίπου 20%. Μάλιστα, για να πετύχουν την αναπλήρωση, οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί χρειάζεται να βρίσκονται σε συνεχή λειτουργία επειδή απαιτούνται πολλές ώρες για να έρθουν σε σημείο που να παράγουν ρεύμα. Ο ισχυρισμός ότι με την κατασκευή μεγάλης κλίμακας ΑΠΕ αντικαθιστούμε συμβατικούς σταθμούς λιγνίτη ή φυσικού αερίου δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Τα χιλιάδες ΜW αιολικής ενέργειας που σχεδιάζονται να διεισδύσουν στο σύστημα, πρέπει να υποστηρίζονται από αντίστοιχα ΜW ενέργειας εργοστασίων άνθρακα, λιγνίτη ή φυσικού αέριου. Με τα λόγια της E.ΟΝ Netz (2005), της εταιρείας που λειτουργεί τα περισσότερα αιολικά στη Γερμανία, “τα αιολικά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια παρά μόνο σε ένα περιορισμένο βαθμό”. Πράγματι το Der Spiegel (2007) ανακοινώνει ότι η Γερμανία, αν και διαθέτει τη μεγαλύτερη αιολική ισχύ 16.000 MW, ετοιμάζει 26 νέους ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς άνθρακα. Η Δανία που έχει εγκατεστημένη αιολική ισχύ άνω των 6.000 MW δεν έχει κλείσει τους συμβατικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος ( Mason, 2005).
4) Οι ανεμογεννήτριες παράγουν ρεύμα χαμηλότερο της ονομαστικής αξίας τους
Καμιά πηγή ενέργειας που χρησιμοποιούμε δεν δουλεύει με απόδοση 100%. Για παράδειγμα οι σύγχρονοι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί άνθρακα, καθώς και οι πυρηνικοί σταθμοί, δουλεύουν με απόδοση 80% έως 90%. Αντίθετα οι ανεμογεννήτριες, μεταξύ των ορίων ταχύτητας του ανέμου που λειτουργούν, παράγουν λιγότερο από το μισό της ονομαστική αξία τους, κατά προσέγγιση παράγουν 25% έως 30% της ονομαστικής αξίας τους. Η ονομαστική ισχύς δεν συμπίπτει σε καμιά περίπτωση με την πραγματική παραγόμενη ισχύ, γεγονός που αποκρύπτεται από την αιολική βιομηχανία. Πρακτικά για να βρούμε την πραγματικά παραγόμενη ισχύ πολλαπλασιάζουμε την ονομαστική επί 25-30% (δηλ. 1MW X 30% = 0.3 MW πραγματική ισχύς). Η μειωμένη απόδοση και η ασταθής τάση της παραγόμενης ενέργειας σημαίνει ότι μόνο ένα μικρό μέρος της συνολικής εγκαταστημένης αιολικής ισχύος είναι διαθέσιμο κάθε στιγμή στο κεντρικό δίκτυο. Για παράδειγμα η E.ON Netz στην έκθεση της (2005) εκτιμά ότι από τα 6.000 MW που έχει εγκαταστήσει στη Βαυαρία, η ωφέλιμη ισχύς ήταν κατά μέσο όρο 1.265 MW! H ίδια έκθεση εκτιμά ότι η παραγόμενη ανανεώσιμη ενέργεια αντικαθιστά τη συμβατική κατά 4% – 6%. Μάλιστα τo παράδοξο είναι ότι το ποσοστό αυτό πέφτει όσο αυξάνει η εγκαταστημένη ισχύς αιολικής ενέργειας. Ετσι η ίδια εταιρεία (E.ON Netz, 2005) αναφέρει χαρακτηριστικά ότι το 2020 στη Γερμανία αναμένεται εγκατεστημένη αιολική ισχύς 48.000 MW που θα είναι σε θέση να αντικαταστήσουν 2000 MW από θερμοηλεκτρικούς σταθμούς. Υπό το φως αυτών των στοιχείων, ο ισχυρισμός ότι η αιολική ενέργεια συνεισφέρει στην ενεργειακή ασφάλεια φαίνεται αστήρικτος και μάλλον ύποπτος.
5) Οι ανεμογεννήτριες δεν μειώνουν σημαντικά τις εκπομπές του CO2
Eίναι αλήθεια ότι τα αιολικά δεν παράγουν καθόλου CO2, ωστόσο μοιάζουν περισσότερο με τη χρήση ακριβών φαρμάκων αμφίβολης αποτελεσματικότητας στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Στην πραγματικότητα η εξοικονόμηση του CO2, ακόμη και αν η διείσδυση της αιολικής ενέργειας στο σύστημα φτάσει στο 10%, θα είναι μικρή και αδικαιολόγητη σε σχέση με το κόστος. Ο ισχυρισμός ότι μία MWh ανανεώσιμης ενέργειας αντικαθιστά μία MWh θερμοηλεκτρικής ενέργειας δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Αυτό συμβαίνει επειδή η λειτουργία των α/γ προϋποθέτει την παράλληλη λειτουργία θερμοηλεκτρικών σταθμών που παρέχουν το φορτίο βάσης και συνεπώς δεν υπάρχει ένα προς ένα αντικατάσταση της ανανεώσιμης με την συμβατική ενέργεια. Κατά δεύτερο λόγο, κάθε MW εγκαταστημένης αιολικής ισχύος έχει μειωμένη απόδοση κατά τουλάχιστον 30%. Παρόλα αυτά η βιομηχανία αιολικής ενέργειας υπολογίζει παραπλανητικά το όφελος σε εκπομπές CO2 με βάση την ονομαστική ισχύ και όχι την πραγματική. Η πραγματική ισχύς από 1MW αιολικής ισχύος είναι 0.3 MW ( 1MW x 30% = 0.3 MW) και η ωφέλιμη ενέργεια από 1 MW εγκαταστημένης ισχύος για ένα χρόνο: 0.3 ₓ 365 ₓ 24 = 2.628 MWh/έτος. Λαμβάνοντας υπόψη τις εκπομπές CO2 από θερμοηλεκτρικούς σταθμούς που κυμαίνονται κατά μέσο όρο στους 0.43t CO2/MWh υπολογίζουμε ότι για κάθε MW εγκαταστημένης αιολικής ισχύος εξοικονομούνται 1.130t CO2 το χρόνο (2628MWh ₓ 0.43t CO2/MWh = 1.130t CO2). Φαινομενικά υπάρχει εξοικονόμηση, ωστόσο πώς εξηγείται ότι σε χώρες με εκτεταμένα αιολικά, όπως η Δανία, οι εκπομπές CO2 δεν έχουν μειωθεί (Mason, 2005, Etherington 2009); Ένας λόγος είναι ότι όταν η αιολική ισχύς ανέρχεται σε χιλιάδες ΜW, απαιτούνται νέοι υποστηρικτικοί θερμοηλεκτρικοί σταθμοί που λειτουργούν παράλληλα με χαμηλό ρυθμό παραγωγής και κατά συνέπεια εκπέμπουν CO2.
Από μιαν άλλη πλευρά, η όποια ευεργετική μείωση CO2 από τα ΑΠ εξανεμίζεται μπροστά στην αυξανόμενη συνολική ζήτηση και κατανάλωση της ενέργειας. Τέλος ένα μεγάλο μέρος της αιολικής ισχύος που παράγει η Δανία το πουλάει στις γειτονικές χώρες, Νορβηγία και Σουηδία, που έχουν μειωμένες εκπομπές CO2 επειδή ως κύριες πηγές ενέργειας χρησιμοποιούν την πυρηνική και τη υδροηλεκτρική ενέργεια. Σε τελική ανάλυση οι α/γ από μόνες τους δεν μειώνουν τις εκπομπές των αερίων ρύπων, ενώ η επιδιωκόμενη μείωση των εκπομπών CO2 μπορεί να προκύψει από μια συνολική διαχείριση της ενέργειας. Οι τεράστιες επενδύσεις στην παραγωγή και εγκατάσταση χιλιάδων α/γ, θα μπορούσαν να στραφούν σε πιο αποτελεσματικούς τρόπους μείωσης CO2, όπως η μείωση της κατανάλωσης και η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών.
6) Οσο επεκτείνονται τα Αιολικά “Πάρκα” τόσο επεκτείνονται και τα δίκτυα μεταφοράς της ενέργειας
Το σημαντικότερο εμπόδιο στην ανάπτυξη των ΑΠ είναι η ανυπαρξία επαρκών δικτύων υψηλής τάσης για τη μεταφορά της ενέργειας. Επειδή τα ΑΠ εγκαθίστανται σε απομακρυσμένες περιοχές, απαιτούν εκατοντάδες έως χιλιάδες χιλιόμετρα νέων δικτύων Υψηλής Τάσης. Για παράδειγμα στη Γερμανία η Ε.ΟΝ Netz (2005) ζητεί την εγκατάσταση 290 χμ. νέων δικτύων που θα κοστίσουν 190 εκατ. €. Στην χώρα μας έχουμε το πρόσθετο πρόβλημα ότι κατασκευάζονται υπέργεια ακόμη και τα δίκτυα Μεσαίας Τάσης, με αποτέλεσμα χιλιάδες κολώνες και χιλιόμετρα καλωδίων να κατακλύζουν τα βουνά και τα νησιά, όπως για παράδειγμα στην Εύβοια (Σ.Σ. σε άλλες περιπτώσεις, όπως προσφάτως στη Λακωνία, 29 χλμ πυλώνων Υψηλής Τάσης εγκαθίστανται σε παρθένες βουνοκορφές, προτεινόμενες ως Τοπίο Διεθνούς Εμβέλειας, προκειμένου να διευκολύνουν την εγκατάσταση αιολικών, στο πλαίσιο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Πελοποννήσου). Εκτός, λοιπόν, από το σοβαρό κόστος επενδύσεων, τα νέα δίκτυα έχουν δύο σοβαρά μειονεκτήματα: α)επιφέρουν περιβαλλοντική υποβάθμιση σε νέες περιοχές και β) παρουσιάζουν σοβαρές απώλειες ενέργειας λόγω των μακρινών αποστάσεων μεταφοράς.
7) Πόσο κοστίζουν τα Αιολικά “Πάρκα” και ποιος πληρώνει;
Η παραγωγή ενέργειας από τον άνεμο είναι πανάκριβη, παρά τους ισχυρισμούς των εταιρειών. Για παράδειγμα, στη Βρετανία η παραγωγή ανά MWh υπολογίζεται £50 από τον άνθρακα, £72 από α/γ και £38 από πυρηνικό εργοστάσιο. Γι’ αυτό η ανάπτυξη αιολικών πάρκων δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την επιδότηση της ΕΕ και την υποστήριξη κάθε κράτους – μέλους προς τις ιδιωτικές εταιρείες. Όταν η Δανία το 2003 μείωσε τις επιδοτήσεις, η εγκατάσταση νέων α/γ ξαφνικά σταμάτησε. Στην πραγματικότητα οι εταιρείες που εγκαθιστούν ΑΠ έχουν βρει ένα νέο επικερδές επιχειρηματικό πεδίο και έτσι μπορεί να εξηγηθεί η αλληλοεπικάλυψη κατά 50% των αιτήσεων στην Εύβοια (στοιχεία ΤΕΕ, 2009), καθώς και η ενορχηστρωμένη παραπλάνηση της κοινής γνώμης ότι “θα μας σώσουν από το βρώμικο λιγνίτη”. (ΣΣ. Για να δούμε πόσο μας κοστίζουν τα αιολικά, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στον λογαριασμό μας της ΔΕΗ, εκεί που γράφει ΕΤΜΕΑΡ…).
Αν συμπεριλάβουμε στα παραπάνω ΚΑΙ το κόστος κατασκευής των γραμμών μεταφοράς υψηλής τάσης (80 εκατ. Ευρώ για τη γραμμή Ν. Μάκρη – Ν. Εύβοια, 450 εκ. για τη διασύνδεση Κυκλάδων, 360 εκ. ευρώ για τη διασύνδεση Κρήτης – Πελοποννήσου), το συνολικό κόστος ανάπτυξης Αιολικών “Πάρκων” ανεβαίνει σε υπερβολικά ύψη σε σχέση με το υποτιθέμενο όφελος και τελικά το κόστος αυτό πέφτει στους ώμους των καταναλωτών.
8) Ποιες είναι οι συνέπειες της μεγάλης κλίμακας αιολικών πάρκων;
Οι εταιρείες αιολικής ενέργειας, λόγω της αναμενόμενης κερδοφορίας (καθώς το παραγόμενο από αιολικά ρεύμα διοχετεύεται κατά προτεραιότητα στο Σύστημα και με τριπλάσια τιμή από αυτό του λιγνίτη), έχουν κάθε συμφέρον να εγκαταστήσουν όσο το δυνατό μεγαλύτερα Αιολικά “Πάρκα” στη χώρα μας. Έτσι, η πολιτική προώθησης των ΑΠΕ έχει διαμορφωθεί τυφλά υπέρ της μαζικής εγκατάστασης αιολικών, αγνοώντας τις συνέπειες εγκατάστασής τους σε παρθένα ορεινά και νησιωτικά τοπία. Το χωροταξικό σχέδιο για τις ΑΠΕ (2008) άνοιξε το δρόμο προς τη διευκόλυνση εγκατάστασης σε ευαίσθητες περιοχές, ενώ οι απλοποιήσεις στο αδειοδοτικό πλαίσιο (Νομοσχέδιο Επιτάχυνσης των ΑΠΕ, 2009) επιταχύνει την εγκατάσταση αιολικών, μειώνοντας παράλληλα ακόμη περισσότερο την προστασία των ευαίσθητων περιοχών (Σ.Σ. και το πρόσφατο νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας διευκολύνει έτι περαιτέρω την επιτάχυνση της εγκατάστασης αιολικών και την απλοποίηση των διαδικασιών). Η μαζική εξάπλωση των Αιολικών “Πάρκων” απειλεί την ακεραιότητα του ελληνικού Τοπίου στο όνομα της “πράσινης ενέργειας”, κατ’ αναλογία της μαζικής ανοικοδόμησης κατά τις τελευταίες δεκαετίες στο όνομα της οικονομικής ανάπτυξης, που οδήγησε τελικά σε οικιστική υποβάθμιση.
9) Η μαζική εξάπλωση των Αιολικών “Πάρκων” απειλεί το Τοπίο
Το ελληνικό Τοπίο διακρίνεται για τη μικρή κλίμακα και τη λιτή ομορφιά του, που συνθέτουν οι ξεκάθαρες γραμμές του, η μεσογειακή βλάστηση και η γεωλογία του. Μέχρι σήμερα διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την ακεραιότητα του, χωρίς όμως να έχει εκτιμηθεί η αξία του ως εθνικός πόρος που συνδέεται άμεσα με την ταυτότητα της χώρας μας. Σε αυτήν την κατάσταση πρόκειται να βάλει τέλος η μαζική εγκατάσταση των Αιολικών “Πάρκων. Οι ανεμογεννήτριες, ακόμη και ως απλά στατικές κατασκευές των 150μ. να τις δει κανείς, βρίσκονται ολοφάνερα εκτός κλίμακας τοπίου, ενώ ταυτόχρονα προσθέτουν στο φυσικό τοπίο συντριπτικές επεμβάσεις, όπως η κίνηση των γιγάντων φτερών ( > 85μ.), δίκτυα δρόμων πρόσβασης και υπέργεια δίκτυα μεταφοράς της ενέργειας. Όλα αυτά θα συμβούν στα τελευταία παρθένα τοπία της χώρας όπως οι βουνοκορφές, οι ακτές, οι ημιορεινές τοποθεσίες, οι αρχαιολογικοί χώροι και οι προστατευόμενες περιοχές. Η αιολική βιομηχανία δεν δέχεται καν τις παραπάνω επιπτώσεις, αλλά προπαγανδίζει τα σχέδιά της με υπερβάλλοντες ισχυρισμούς περί μείωσης εκπομπών CO2 και αντικατάστασης των ρυπογόνων μονάδων, που όμως, όπως είδαμε, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Η πικρή αλήθεια είναι ότι η επέλαση των α/γ και των δικτύων υψηλής τάσης θα έχει τελικό αποτέλεσμα να μετατραπούν τα βουνά και τα νησιά μας σε βιομηχανικές μονάδες παραγωγής ενέργειας, προκαλώντας τεράστια απώλεια φυσικών τοπίων καθώς και επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και τις ανθρώπινες ζωές. Οι Δανοί προκειμένου να πετύχουν τη μεγαλύτερη διείσδυση αιολικών, παραδέχονται ότι θυσίασαν ένα μεγάλο μέρος της φύσης της χώρας τους (Mason, 2005).
10) Οι ανεμογεννήτριες αιτία θανάτου πουλιών
Μελέτες παρακολούθησης στην Ευρώπη και την Αμερική δείχνουν ότι η πρόσκρουση πουλιών σε α/γ οδηγεί σε θανάτους πουλιών, κυρίως αρπακτικών. Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως σε μεταναστευτικά περάσματα και περιοχές με πλούσια ορνιθοπανίδα. To Altamond Pass, μεταναστευτικό πέρασμα στην Καλιφόρνια, έχει γίνει το πιο γνωστό παράδειγμα καταγραμμένων θανάτων από προσκρούσεις που φτάνουν στους 1300 το χρόνο. Σε άλλα Αιολικά “Πάρκα” στην Ευρώπη οι προσκρούσεις που έχουν καταγραφεί φτάνουν σε μερικές δεκάδες το χρόνο. Στη χώρα μας έχουν καταγραφεί αρκετοί βεβαιωμένοι θάνατοι σπάνιων πτηνών στην Κρήτη και τον Έβρο (…). Οι θάνατοι συμβαίνουν όταν τα αρπακτικά, που πετούν με αργές κυκλικές κινήσεις για να εντοπίσουν από ψηλά την τροφή τους, βρεθούν στην περιφέρεια κίνησης των πτερυγίων μιας α/γ που έχει διάμετρο από 80 μ. έως 90 μ. και ταχύτητα περιστροφής 150mph. Τα πουλιά τη στιγμή που βρεθούν ανάμεσα στα πτερύγια μιας α/γ έχουν σχεδόν 2 δευτερόλεπτα χρόνο για να αποφύγουν το θανάσιμο χτύπημα ( Etherington, 2009). Το γεγονός ότι τα αρπακτικά δεν έχουν φυσικό μηχανισμό άμυνας από εναέριες επιθέσεις, τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα. Παρόμοιο κίνδυνο διατρέχουν οι νυχτερίδες που παρουσιάζουν ιδιαίτερη ευπάθεια στις συγκρούσεις, αλλά και σε άγνωστη αιτία που τους προκαλεί σοκ και εσωτερική αιμορραγία όταν πλησιάζουν α/γ (Νew Scientist, 2008). Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ζητεί να εξαιρεθούν οι σημαντικές περιοχές για τα πουλιά της χώρας από εγκαταστάσεις α/γ, ωστόσο το χωροταξικό των ΑΠΕ επιτρέπει την εγκατάσταση μετά από ορνιθολογική μελέτη. Η αιολική βιομηχανία προσπαθεί να υποβαθμίσει το γεγονός προκειμένου να εκμεταλλευτεί όλες τις περιοχές με δυνατό αέρα, που τυχαίνει όμως να είναι σημαντικοί τόποι διαβίωσης ή περάσματος πουλιών. Άλλες επιπτώσεις των α/γ στην άγρια ζωή συνδέονται με τα έργα κατασκευής δρόμων και τις εκτεταμένες εκχερσώσεις και εκσκαφές που απαιτούνται. Η απώλεια βλάστησης, οι διαβρώσεις εδαφών και άλλες οχλήσεις (π.χ θόρυβος, σκόνη) υποβαθμίζουν οικοτόπους που δίνουν καταφύγιο σε έντομα, ερπετά και μικρά θηλαστικά. Ένα ακόμη τραγικό και παράλογο γεγονός είναι να κόβονται δασικά δέντρα προκειμένου να διευκολυνθεί η εγκατάσταση α/γ, όπως έχει συμβεί στην Εύβοια (Καστανολόγγος), στη Λακωνία, κτλ.
11) Ακουστική και οπτική όχληση – Σύνδρομο των Αιολικών (Wind Farm Syndrome)
Η αιολική βιομηχανία διαφημίζει τις σύγχρονες α/γ ως αθόρυβες και φιλικές σε όσους ζουν κοντά τους. Την ίδια στάση υιοθέτησε το χωροταξικό των ΑΠΕ, που επιτρέπει την εγκατάσταση α/γ σε απόσταση 500μ. από μεμονωμένες κατοικίες ακόμη και μικρούς οικισμούς. Ωστόσο αυτόπτες μάρτυρες βεβαιώνουν ότι σε απόσταση ενός και πλέον χιλιομέτρου ο θόρυβος γίνεται αντιληπτός όταν βοηθάει η κατεύθυνση του ανέμου και ιδιαίτερα τη νύχτα που ο άνεμος δυναμώνει. Πηγή του θορύβου είναι τα πτερύγια των α/γ που περιστρεφόμενα με ταχύτητα 150mph, προκαλούν ένα αεροδυναμικό ρυθμικό θόρυβο. Στην περίπτωση πολλών α/γ ακούγονται παράλληλοι και συνεχείς αεροδυναμικοί θόρυβοι που γεμίζουν τον αέρα. Στη Δανία παράπονα θορύβου εξέφρασαν κατοικίες σε απόσταση 1,9 χμ. από αιολικά, ενώ στη Βρετανία μία κατοικία σε απόσταση 930μ. από ανεμογεννήτριες εγκαταλείφτηκε από τους ιδιοκτήτες της λόγω της ανυπόφορης όχλησης στη διάρκεια της νύχτας. Παρόμοια προβλήματα έχουν εκφραστεί βεβαίως και στη χώρα μας (π.χ. Μανθυρέα Αρκαδίας, Κουλέντια Λακωνίας, Σητεία, κτλ).
Οι α/γ εκπέμπουν επίσης θορύβους χαμηλής συχνότητας κατά τη λειτουργία τους που έχουν επιβεβαιωθεί με σεισμογράφους. Η αιολική βιομηχανία θεωρεί τους υπόηχους ασήμαντους λόγω της μικρής έντασης τους, ωστόσο ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να είναι ευαίσθητοι σε αυτούς και να τους προκαλέσουν προβλήματα όπως πονοκεφάλους, ταχυκαρδία, αυπνία, βούσμα στα αυτιά, οξυθυμία, ανησυχία, προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης, ζαλάδα, ίλιγγο, αστάθεια. Πρόκειται για το “Σύνδρομο των Ανεμογεννητριών“, το οποίο έχει ερευνήσει διεξοδικά η Νina Piermond στο βιβλίο της Wind Turbine Syndrome (2009).
Mια ακόμη πηγή όχλησης για ιδιοκτησίες σε απόσταση 400 μ . έως 800 μ. είναι η σκιά και η αντανάκλαση των περιστρεφόμενων πτερυγίων ή και του πύργου ανάλογα με τη θέση του ήλιου. Στη Δανία η σκιά πάνω σε ιδιοκτησίες λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην αδειοδοτική διαδικασία, γι’ αυτό υπολογίζεται ακριβώς με τον όρο να μην υπερβαίνει τις 10 ώρες το χρόνο (Danish Energy Agency, 2009). Στην Ελλάδα για το θέμα της σκιάς δεν υφίσταται καμιά πρόβλεψη στο Χωροταξικό Πλαίσιο των ΑΠΕ και τις ΜΠΕ – με αποτέλεσμα οι γειτονικές ιδιοκτησίες να παραμένουν απροστάτευτες.
12) Κίνδυνοι ατυχημάτων από ανεμογεννήτριες
Τα πτερύγια των α/γ που ζυγίζουν έως 30 τόνους είναι το πιο ευάλωτο μέρος τους καθώς μπορεί να σπάσουν είτε λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών είτε λόγω φυσιολογικής φθοράς (χρόνος ζωής 40.000 ώρες λειτουργίας). Τα πτερύγια σε περίπτωσης σπασίματος μπορεί να απομακρυνθούν έως 400μ. μακριά όπως συνέβη στο Μαρμάρι Ευβοίας το 2003, εξαιτίας ασυνήθιστα σφοδρού ανέμου. Είναι φανερό ότι η απόσταση των 500μ. δεν εξασφαλίζει τα σπίτια ή μικρούς οικισμούς από ενδεχόμενο ατύχημα. Οι κορμοί των ανεμογεννητριών επίσης σπάνε, όπως συνέβη προσφάτως και πάλι στην Εύβοια (20.01.2020), μετά από δυνατούς ανέμους 9-10 μποφόρ. Επίσης, ο κίνδυνος πυρκαγιάς στο κιβώτιο ταχυτήτων είναι σπάνιος, αλλά όχι απίθανος λόγω των τριβών που αναπτύσσονται. Πιο συχνά εκδηλώνονται πυρκαγιές από τις γραμμές μεταφοράς της ενέργειας, ένα πρόβλημα που έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις σε περιοχές με πολλά Αιολικά “Πάρκα”(π.χ. Αποπηγάδι Χανίων 13.09.2019 ή Κάτω Μούλα Ηρακλείου Κρήτης 31.10.2018). Αντίθετα από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, η χώρα μας επιτρέπει ακόμη την υπέργεια μεταφορά της ενέργειας. Οι α/γ μπορούν ακόμη να αλλοιώσουν το ραδιοτηλεοπτικό σήμα όταν βρίσκονται μεταξύ πομπού και δέκτη. Την ίδια ενόχληση είναι δυνατό να προκαλέσουν και στη λήψη του ραντάρ της αεροπορίας κατά τον εντοπισμό αεροσκαφών.
13) Μείωση της αξίας γης και αγοράς ακινήτων
Η αξία της γης και των ακινήτων στην ύπαιθρο εξαρτάται κατά το μεγαλύτερο μέρος από την απουσία οχλήσεων και τη φυσική ομορφιά του Τοπίου. Η εγκατάσταση τεράστιων α/γ με τις οχλήσεις που συνεπάγονται από μόνες τους αλλά και από τη συνοδεία δικτύων και δρόμων πρόσβασης, στερεί τη γη από τα φυσικά της χαρίσματα και αμαυρώνει την εικόνα της. Κανείς δεν νιώθει ευχαρίστηση βλέποντας ένα τοπίο βιομηχανικό, πόσο μάλλον να θέλει να αγοράσει ιδιοκτησία που με κάποιον τρόπο επηρεάζεται από τις α/γ. Στη Βρετανία οι εκτιμητές ακινήτων κατέληξαν ότι κατοικίες κοντά σε α/γ χάνουν την ελκυστικότητά τους και ένα σημαντικό μέρος της αγοραστικής αξίας τους. Στη Δανία οι ιδιοκτήτες ακινήτων δυσφορούν και αντιδρούν στην εγκατάσταση α/γ σε απόσταση αναπνοής 400μ. Η κυβέρνηση της Δανίας για να ενθαρρύνει την αποδοχή της εγκατάστασης α/γ κοντά σε κατοικίες, δίνει το δικαίωμα σε ιδιοκτήτες να ζητήσουν αποζημίωση ( Danish Energy Agency, 2009).
14) Οι ανεμογεννήτριες κατά του τουρισμού
Ο τουρισμός στα νησιά και τα ορεινά μέρη της πατρίδας μας βασίζεται στο αδιατάρακτο φυσικό και πολιτισμικό Τοπίο, όπου η φύση και τα έργα του ανθρώπου συνυπάρχουν σε αρμονική σχέση. Όσο η ποιότητα ζωής στις πόλεις υποβαθμίζεται, η ανάγκη απόδρασης στο φυσικό Τοπίο θα γίνεται συνεχώς μεγαλύτερη. Εξάλλου το Τοπίο, φυσικό και πολιτισμικό, είναι ο βασικός πόλος έλξης των Ελλήνων και των ξένων τουριστών στην πατρίδα μας, που στηρίζουν τις τοπικές οικονομίες στα νησιά και τελευταία τα ορεινά χωριά. Οι μαζική εξάπλωση των α/γ θα μεταβάλλει βαθιά τη φυσιογνωμία του ελληνικού Τοπίου, τόσο με την προσθήκη των τεράστιων α/γ, όσο και με τις συνοδευτικές επεμβάσεις (δίκτυα και δρόμοι). Η βιομηχανοποίηση του ελληνικού Τοπίου με την εξάπλωση των Αιολικών “Πάρκων” θα αφήσει ένα διαρκές και μόνιμο αποτύπωμα, που τελικά θα μειώσει την ελκυστικότητα του. Έρευνες που έκαναν οι οργανισμοί τουρισμού στην Ουαλία και τη Σκωτία έδειξαν ότι σημαντικό μέρος του κοινού αναμένει αρνητική επίδραση των α/γ στην προσέλκυση τουριστών. Στη Δανία οι περιοχές τουριστικού προορισμού παραμένουν ελεύθερες από οποιαδήποτε εγκατάσταση α/γ, όπως και στην Ιταλία (π.χ. Τοσκάνη). Στη χώρα μας, που συνεχώς τονίζουμε τη σημασία του τουρισμού για την τοπική ανάπτυξη, δεν φαίνεται να έχουμε σκεφθεί σοβαρά την αρνητική επίδραση που θα έχει η μαζική εγκατάσταση αιολικών σε μια ζωτική οικονομική δραστηριότητα για πολλές περιοχές.
15) Οι δήθεν θέσεις εργασίας
Οι υποστηρικτές της αιολικής ενέργειας διατυμπανίζουν όπου βρεθούν και όπου σταθούν τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Οι περισσότερες θέσεις εργασίας βρίσκονται εκεί όπου κατασκευάζονται α/γ, π.χ. Δανία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Κίνα και ΗΠΑ. Για παράδειγμα η Δανία το 2005 κατείχε το 40% της παγκόσμιας παραγωγής α/γ και απασχολούσε 20.000 εργαζόμενους (Μason, 2005). Στην χώρα μας, που απλά εισάγει α/γ, οι θέσεις εργασίας περιορίζονται μόνο στην εγκατάσταση και συντήρηση λειτουργίας, οι οποίες όμως είναι ελάχιστες, επειδή οι α/γ παρακολουθούνται και ελέγχονται εξ αποστάσεως με αυτοματοποιημένα συστήματα. Ένας συμβατικός σταθμός παραγωγής ρεύματος με άνθρακα ή φυσικό αέριο παρέχει εκατοντάδες θέσεις εργασίας σε σχέση με ένα Αιολικό “Πάρκο”, που μπορεί να λειτουργήσει με 3-4 υπαλλήλους μόνιμης απασχόλησης. Σε σύγκριση με τον τουρισμό, τα Αιολικά “Πάρκα”όχι μόνο προσφέρουν ελάχιστη απασχόληση, αλλά απειλούν να μειώσουν θέσεις εργασίας εξαιτίας της αρνητικής επίδρασης που έχουν στο φυσικό και πολιτισμικό Τοπίο.
Σε όλα τα παραπάνω που σημειώνει το Δίκτυο Αιγαίου, θα πρέπει να προσθέσουμε και τα εξής, όσον αφορά τις ανεμογεννήτριες και τα Αιολικά “Πάρκα”:
Τι γίνονται οι ανεμογεννήτριες όταν “πεθαίνουν”;
Η κάθε ανεμογεννήτρια έχει χρόνο ζωής 15-20 έτη. Μετά από αυτόν τον χρόνο, ακόμα κι αν απομακρυνθεί από τον χώρο εγκατάστασής της (πράγμα σπάνιο στη χώρα μας), μέσα στο έδαφος θα παραμείνει η “βάση” της, δηλαδή περίπου 400 με 500 κυβικά μέτρα σκυροδέματος, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει π.χ. για τον υδροφόρο ορίζοντα κάθε περιοχής, ο οποίος έχει ήδη υποστεί σοβαρές βλάβες κατά τον χρόνο λειτουργίας της ανεμογεννήτριας, καθώς το μπετόν στην υπόγεια βάση της εμποδίζει το νερό της βροχής να κατεισδύσει στο έδαφος. Η μη δυνατότητα του νερού της βροχής να “βρει τον δρόμο του” μέσα από το υπέδαφος μπορεί, επίσης, να δημιουργήσει καταστροφικές πλημμύρες και κατολισθήσεις (Πύλαρος – Κεφαλονιά, Οκτώβριος 2016).
Ωστόσο, σε σημαντικότατο πρόβλημα εξελίσσεται η ανακύκλωση των υλικών της κάθε ανεμογεννήτριας και ιδιαιτέρως των πτερυγίων της. Όπως διαβάζουμε στην “Εφημερίδα των Συντακτών” (10.02.2020), “κατασκευασμένα για να αντέχουν στους ισχυρούς ανέμους, τα πτερύγια των ανεμογεννητριών είναι ένα τοξικό κράμα μοναδικών σύνθετων υλικών, με κυριότερο το φάιμπεργκλας (υαλόνημα) που δεν μπορεί εύκολα να θρυμματιστεί, να ανακυκλωθεί ή να επαναχρησιμοποιηθεί. Και, παρ’ όλο που υπάρχουν λίγα μικρά κέντρα ανακύκλωσης για πτερύγια ανεμογεννητριών, δεν είναι οικονομικό να ανακυκλωθούν σε μεγάλη κλίμακα”. Αποτέλεσμα: τα μη ανακυκλώσιμα πτερύγια των αιολικών του “πολιτισμένου κόσμου” ήδη καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, κυρίως σε χώρες της αφρικανικής ηπείρου. Και συνεχίζει ο Τάσος Σαραντής στην “Εφημερίδα των Συντακτών“: “Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η βιομηχανία της αιολικής ενέργειας θα παραγάγει 50.000 τόνους πτερυγίων ως απόβλητα έως το 2020, ποσότητα που θα τετραπλασιαστεί και θα ανέλθει σε 225.000 τόνους μέχρι το 2034. Αυτός ο όγκος θα καταλάβει σημαντικό χώρο στις ήδη κορεσμένες χωματερές ταφής αποβλήτων του πλανήτη, αν ληφθεί υπόψη ότι κάθε πτερύγιο χρειάζεται μεταξύ 30 και 44,8 κυβικών μέτρων χώρο στους χώρους υγειονομικής ταφής. Ηδη, στην Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία θεωρητικά έχει αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο για τα υλικά που μπορούν να εισέλθουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, κάποια καίγονται σε κλιβάνους που δημιουργούν τσιμέντο ή σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, παρ’ όλο που αυτή η διαδικασία παράγει επικίνδυνους για την υγεία τοξικούς ρύπους. Και αυτό διότι -κατά έναν παράδοξο τρόπο- η Ευρωπαϊκή Ενωση εντάσσει μέσα στο πλαίσιο της ανακύκλωσης και της αποκαλούμενης «κυκλικής οικονομίας» την καύση αποβλήτων για την παραγωγή ενέργειας…”.
Συμπεράσματα για την αιολική ενέργεια
Το “Μανιφέστο του Darmstandt”, δηλαδή η Διακήρυξη 100 Γερμανών καθηγητών και διανοουμένων σχετικά με την αιολική ενέργεια (και εδώ η ελληνική μετάφραση) αναφέρει μεταξύ άλλων: “Οι αρνητικές επιπτώσεις της βιομηχανίας αιολικής ενέργειας στην πυκνοκατοικημένη μας χώρα (Γερμανία) αποσιωπούνται, η επιστημονική γνώση αγνοείται και η κριτική στην αιολική ενέργεια θεωρείται ταμπού. Από αυτές τις πολιτικές και κοινωνικές τάσεις λίγοι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να ξεφύγουν….
…Μαζί με ομάδες απερίσκεπτων καιροσκόπων, μια πολιτική με γνώμονα τη βραχυπρόθεσμη επιτυχία κατάφερε να ανοίξει το δρόμο με τον ακόλουθο τρόπο: με τις τροποποιήσεις της χωροταξικής νομοθεσίας και της νομοθεσίας για την προστασία της φύσης, η ύπαιθρός μας μένει σχεδόν απροστάτευτη απέναντι στην εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας, και έτσι αφήνεται στο έλεος της υλικής εκμετάλλευσης από τους επενδυτές κεφαλαίων. Ταυτόχρονα άνθρωποι που εκτίθενται άμεσα σε αυτή την τεχνολογία, την εχθρική για τον άνθρωπο, έχουν σε μεγάλο βαθμό στερηθεί του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματός τους να εκφέρουν άποψη για τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζουν.
…Απαιτούμε την ανάκληση όλων των άμεσων και έμμεσων επιδοτήσεων σε αυτή την τεχνολογία. Αντ’ αυτού το δημόσιο χρήμα θα πρέπει να καταστεί σε μεγαλύτερη κλίμακα διαθέσιμο στην έρευνα για την εξέλιξη αποτελεσματικότερης τεχνολογίας και στην έρευνα βασικών αρχών που είναι πιθανόν να προσφέρει πραγματικές λύσεις στα προβλήματα της παραγωγής ενέργειας με τρόπο φιλικό προς το περιβάλλον και διαρκή…”.
ΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ
…Και πάλι από το Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου
“…Συνοψίζοντας τα προηγούμενα, η αιολική ενέργεια παρουσιάζει σοβαρά μειονεκτήματα είτε για να στηρίξει το εθνικό σύστημα ενέργειας στη θέση του λιγνίτη είτε στην ικανότητά της να μειώσει τους ρύπους που προκαλούν την κλιματική αλλαγή. Συνοπτικά τα μειονεκτήματα της μαζικής εξάπλωσης των α/γ είναι:
Οι α/γ δεν παράγουν φορτίο βάσης ούτε ρεύμα όποτε το χρειαζόμαστε. Η παραγωγή ρεύματος είναι ασταθής γιατί εξαρτάται από τη διακύμανση του ανέμου.
Παράγουν πραγματική ισχύ κατά 25% έως 30% χαμηλότερη της ονομαστικής.
Το γεγονός ότι οι α/γ απαιτούν την παράλληλη λειτουργία υποστηρικτικών σταθμών ορυκτών καυσίμων και παράγουν ενέργεια λιγότερη του μισού της ονομαστικής αξίας τους, σημαίνει ότι εξοικονομούν μικρότερο ποσό CO2 από αυτό που διατυμπανίζεται.
Η αιολική ενέργεια δεν είναι ανταγωνιστική σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα, γι’ αυτό απαιτεί μόνιμη επιδότηση στην τιμή αγοράς που χρεώνεται ο καταναλωτής.
Η μαζική εξάπλωση των α/γ στη χώρα μας θα έχει τεράστια επίπτωση στο ελληνικό Τοπίο τόσο εξαιτίας ασύμβατου μεγέθους, όσο και εξαιτίας των εκτεταμένων επεμβάσεων (δρόμοι, δίκτυα).
Οι επιπτώσεις στον τουρισμό και την ποιότητα ζωής των ντόπιων κατοίκων που θα ζουν μαζί με τις τεράστιες α/γ δεν έχουν συζητηθεί και εκτιμηθεί σοβαρά.
Πηγές
John Etherington. 2009.: The Wind Farm Scam. Stacey International
Ε.ΟΝ Νetz. 2005. Report on Wind Energy. Free pdf
Dr. V.C Mason. 2005. Wind power in West Denmark. Lessons for the U.K
The Danish Energy Agency. 2009.: Wind Turbines in Denmark. Free pdf
26 νέοι σταθμοί άνθρακα στη Γερμανία
Στοιχεία του ΤΕΕ για τα σχέδια ανάπτυξης αιολικών πάρκων στη χώρα μας
Ένα από τα λίγα άρθρα στα ελληνικά ΜΜΕ που καταφέρονται κατά των ΑΠ
Οι νυχτερίδες πεθαίνουν από εσωτερική αιμορραγία
Κίνημα πολιτών της Ευρώπης κατά των ΑΠ
Kίνημα κατά των ΑΠ στο Οντάριο
