Φωτιές έχει ανάψει στην Ιταλία το διάταγμα για την εφαρμογή του μέτρου για την υποχρεωτική “πράσινη πιστοποίηση” (Green Pass) από τις 6 Αυγούστου, που θα πρέπει να κατεβάσουν ηλεκτρονικά και να χρησιμοποιούν σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και εργασιακών θέσεων οι πολίτες.
Το μέτρο που αποφασίσθηκε in pectore στην κυβέρνηση, αφορά σχεδόν όλες τις δραστηριότητες σε δημόσιους και κλειστούς χώρους (μεταφορές, εργασία, διασκέδαση, τουρισμό, εκπαίδευση), ήδη έχει διχάσει την Ιταλία κι έχει προκαλέσει, πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις και ενδοκυβερνητικές τριβές. Και τούτο γιατί το μέτρο, που αποφασίσθηκε χωρίς την ανάμειξη του δοτού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι έπειτα από έντονους διαξιφισμούς, πέρα από την υγειονομική πτυχή του, αναδείχθηκε σε ένα πεδίο κομματικού ανταγωνισμού και πολιτικών σκοπιμοτήτων για την ανάληψη των πρωτοβουλιών και της πρωτοκαθεδρίας μέσα στην κυβέρνηση.
Πρώτα απ’ όλα το “Πράσινο Διαβατήριο”, καρπός της πρωτοβουλίας του Δημοκρατικού Κόμματος (PD), εξ αρχής αποτέλεσε την κονίστρα στη διαμάχη για την πρωτοκαθεδρία ανάμεσα στη σοσιαλδημοκρατική παράταξη και την ξενοφοβική Λέγκα. Η Λέγκα έχασε κατά κράτος, όσον αφορά την εξαίρεση των σχολείων από το “Πράσινο Διαβατήριο”, όμως ο ακροδεξιός ηγέτης της Ματέο Σαλβίνι μπορεί να ισχυρισθεί πως διατήρησε ένα “φύλλον συκής” στο πολιτικό τούτο ξεγύμνωμά του, καθώς ικανοποιήθηκε το αίτημα του κόμματος να μην ισχύσει μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου η υποχρεωτικότητά του για τις διαπεριφερειακές μετακινήσεις με τραίνα και πλοία, ενώ εξαιρούνται οι αστικές και προαστιακές συγκοινωνίες.
Το γεγονός όμως ότι ο Σαλβίνι (ακόμη ανεμβολίαστος πάντως) αναγκάσθηκε να υποχωρήσει, την ίδια στιγμή που μεγάλο μέρος των οπαδών του τάσσονται κατά των εμβολιασμών και φυσικά κατά του Green Pass, θεωρήθηκε μεγάλη ήττα ακόμη και από σημαίνοντα μέλη του κόμματος, όπως ο Αρμάντο Σίρι που το ερμήνευσε ως αδυναμία του ηγέτη και ως προσπάθεια να εκδιωχθεί η Λέγκα από την κυβέρνηση. Μάλιστα, η βάση του ίδιου του κόμματος έδωσε βροντερό παρόν στις διαδηλώσεις στη Ρώμη ενάντια στο εμβόλιο, κατακεραυνώνοντας τους εισηγητές υπουργούς Μπουριόνι και Σπεράντσα, δίνοντας έτσι τον τόνο στην ενδοκυβερνητική αντίδραση.
Επίσης, χρυσή ευκαιρία αποτέλεσαν οι διαβουλεύσεις κι οι διαξιφισμοί για το “Πράσινο Διαβατήριο” και για τον πρώην πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι για να προβάλει ξανά στο πολιτικό προσκήνιο και να κινήσει, όπως πάντα με μακιαβελικό τρόπο, τα νήματα, ενόψει και της υποψηφιότητας του ηγέτη του Pd Ενρίκο Λέτα στη Σιένα για τις δημοτικές εκλογές το φθινόπωρο και το παζάρι για τη στήριξή του. O Ρέντσι παίζοντας τεχνικές καθυστερήσεις στο θέμα του Green Pass για μία φορά ακόμη προσπάθησε να βάλει στο χέρι τον Λέτα, θυμίζοντας το περίφημο “μείνει ήσυχος Ενρίκο”, αποδεικνύοντας πως η παλιά βεντέτα, ιδίως στα σπλάχνα της ευρύτερης παράταξης, μένει άσβεστη παρά τις φαινομενικές “συμμαχικές” επιδαψιλεύσεις.
Ήδη οι πολίτες, μεταξύ τους και ο Πάπας Φραγκίσκος, έχουν κατεβάσει εκατομμύρια Green Pass, μολονότι οι οδηγίες για το πού και πότε χρειάζεται η εφαρμογή του είναι ασαφείς. Κι ακόμη δεν είναι γνωστό, δεδομένων των αντιδράσεων, αλλά και της εμπειρίας που το μέλλον θα φέρει με τη χρήση του, εάν οι οδηγίες τούτες και οι υποχρεώσεις μέλλει να αλλάξουν. Πολλοί Ιταλοί ήδη έχουν μπερδευτεί ιδίως σε ό,τι αφορά τη χρήση του σε ανοικτούς χώρους (πχ δεν είναι απαραίτητο σε τραπεζάκια στον δρόμο, αλλά είναι σε δημόσια ανοικτά θεάματα ή δραστηριότητες ). Στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία, που αναμένεται να πληγεί η επισκεψιμότητά τους, τουλάχιστον από πολλούς ξένους παραθεριστές, λόγω της υποχρεωτικότητας του “Πράσινου Διαβατηρίου”, τις πρώτες τούτες μέρες παρατηρήθηκε χαλαρότητα στους ελέγχους, ενώ σε αρκετούς χώρους στήθηκαν περίπτερα με rapid test για όσους δεν είχαν κατεβάσει την εφαρμογή ή δεν είναι εμβολιασμένοι. Παράλληλα έχουν αρχίσει να αναδύονται και νέες πτυχές της προβληματικότητας της επιβολής ελέγχων μέσω του Green Pass, όπως για παράδειγμα το αλαλούμ που θα προκαλέσει και φυσικά τις διακρίσεις –κοινωνικές κι έμφυλες–στα διεμφυλικά άτομα, που θα πρέπει να εξηγήσουν την ταυτοπροσωπία ανάμεσα στο όνομα και το φύλο του επίσημου εγγράφου και την ενεστώσα φυσική όψη του διεμφυλικού προσώπου. Στην πλήρη ασάφεια του μέτρου θα πρέπει να προστεθεί και το διαρκές ήξεις -αφήξεις του ποιος θα είναι ο εντεταλμένος για να κάνει τους ελέγχους στις επιχειρήσεις,τους δημοσιους χώρους, εάν θα είναι ο ιδιοκτήτης, ο υπάλληλος, κάποιος άλλος υπεύθυνος ασφαλείας; Εν ολίγοις, όπως διαμορφώνεται η κατάσταση με την εφαρμογή του Green Pass, μάλλον οι μισοί Ιταλοί θα καλούνται να ελέγχουν τους άλλους μισούς και όλες τις ώρες και σε κάθε δραστηριότητά τους!
Ιδιαίτερα σκληρή και άτεγκτη είναι η επιβολή του μέτρου στα σχολεία και το προσωπικό, καθώς καθίσταται απόλυτα αναγκαστικό σε όλες τις βαθμίδες και προβλέπονται αυστηρές ποινές για τη μη εφαρμογή του. Είναι όμως φυσικό πως έχει δημιουργήσει μεγάλες αντιδράσεις και έναν έντονο διάλογο, καθώς τα συνδικάτα και στους εκπαιδευτικούς καθόλου δεν αρέσει η απόφαση της κυβέρνησης να επιβάλει την “πράσινη κάρτα” για το προσωπικό των σχολείων, ένα μέτρο που θεωρούν ότι κάνει διακρίσεις. Οι εκπαιδευτικοί, που μόλις το 14,8% τους δεν έχει εμβολιασθεί κι έχουν σηκώσει στην περίοδο της πανδημίας ένα μεγάλο βάρος κι έχουν υποστεί τις παλινωδίες και τα κυβερνητικά μέτρα “μαθητευόμενου μάγου” για τη διδασκαλία και την ασφάλεια στα σχολεία, αισθάνονται προδομένοι και υποτιμημένοι, αφού πολλοί από αυτούς έχουν ήδη κάνει το εμβόλιο, χωρίς μάλιστα να χρειασθεί να τους επιβληθεί. Πάνω απ ‘όλα, διαμαρτύρονται για την διάταξη περί αναστολής μισθού μετά πέντε ημέρες απουσίας και για το γεγονός ότι η υποχρέωση της πράσινης πιστοποίησης είναι το μόνο μέτρο που – εξόν από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση (DAD) – επί δύο χρόνια έχει ληφθεί ουσιαστικά για την εκπαίδευση. Αντί να διατεθούν 385 εκατ. για την εφαρμογή του “Διαβατηρίου” στην εκπαίδευση και άλλα 100 εκατ. για το screening του προσωπικού, οι εκπαιδευτικοί αξιώνουν άλλα, ουσιαστικότερα, μέτρα για την εκπαίδευση και υπογραμμίζουν την αδήριτη ανάγκη να εστιασθούν οι πρωτοβουλίες για την ασφάλεια στους χώρους εκπαίδευσης πρώτα στη βελτίωση των κτηριακών εγκαταστάσεων (να σταματήσουν τα μαθήματα σε τάξεις “κοτέτσια”), να προσληφθεί επιπλέον προσωπικό για να καλυφθούν οι θέσεις για τάξεις με μικρότερο αριθμό μαθητών και να γίνουν επενδύσεις τις τοπικές δημόσιες συγκοινωνίες που θα εγγυώνται την ασφαλή μεταφορά μαθητών-προσωπικού. Και φυσικά, υπογραμμίζουν την ταξικότητα του μέτρου της κατάργησης της δωρεάν διάθεσης των τεστ κορονοϊού, που οι μαθητές θα πληρώνουν με 8-15 ευρώ από την τσέπη τους στα φαρμακεία, προκειμένου να προσέρχονται στην τάξη. Χωρίς τούτα τα μέτρα με κοινωνική διάσταση, πέρα από την υγειονομική, δηλώνουν τα συνδικάτα, η επιβολή του Green Pass θα συνιστά ένα τιμωρητικό μέτρο και μόνον.
Με περισσό σκεπτικισμό αντιμετωπίζουν όμως την επιβολή του πιστοποιητικού και γενικότερα τα εργατικά συνδικάτα, που φοβούνται και δικαιολογημένα πως το Green Pass ενδέχεται να αποτελέσει ακόμη μία πρόφαση για απολύσεις, αλλά και ένα εργαλείο διακρίσεων μέσα στον χώρο της δουλειάς. Ήδη η απόφαση της κυβέρνησης και της ένωσης εργοδοτών Federmeccanica για την υποχρεωτικότητα του Πράσινου Διαβατηρίου και μέσα στα εστιατόρια των επιχειρήσεων αναζωπυρώνει τις διαμαρτυρίες για διακρίσεις στον εργασιακό χώρο και για προφάσεις εν αμαρτίαις ενόψει απολύσεων. Επιπλέον και σε τούτο το σημείο έχουν μαζί τους και τις μικρές επιχειρήσεις, καθώς η ασαφής περιγραφή και η χαοτική κι όχι λεπτομερειακά εξετασμένη μορφή της επιβολής του μέτρου δημιουργεί πολλά περισσότερα προβλήματα απ’ όσα μοιάζει να λύνει. Ιδίως για ό,τι αφορά το ευρύτατο εκείνο φάσμα που καλύπτουν οι μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις, που πέρα από την υποχρεωτικότητα του Green Pass στο προσωπικό κλπ οφείλουν βάσει του διατάγματος να “ελέγχουν” και τους πελάτες. Πλέον ένα μεγάλο κλάσμα της ιταλικής επιχειρηματικότητας–ιδίως η εστίαση, οι οργανωμένες παραλίες, ή τα γυμναστήρια κλπ, όπου η υποχρεωτικότητα είναι αδιαπραγμάτευτη– αντιμετωπίζει σοβαρά το ενδεχόμενο να κλείσει, καθώς το μέτρο τούτο θα απομακρύνει μεγάλο μέρος της πελατείας του, ιδίως εκείνους που θέσει αντιτίθενται στην πράσινη πιστοποίηση.
Οι μόνοι που ίσως, μέσα σε τούτο το χάος για το πώς θα επιβληθεί το μέτρο, είναι χαρούμενοι είναι φυσικά οι ξενοδόχοι και οι εταιρείες οδικών και θαλάσσιων μεταφορών, που θεωρούν ότι το μέτρο είναι κομμένο και ραμμένο γι’ αυτούς και πιστεύουν ότι φέτος θα καταφέρουν να διασώσουν μεγάλο μέρος από τις δραστηριότητές τους, αν και όλες οι προβλέψεις εκτιμούν πως η ανάκαμψη στον κλάδο στα προ-Covid επίπεδα δεν θα πρέπει να αναμένεται προ του 2023-24.
Όπως είναι φυσικό, το θέμα της υποχρεωτικότητας του “Πράσινου Διαβατηρίου”, ειδωμένο από την πλευρά του κοινωνικού και πολιτικού ελέγχου, της βιοσωματικής πέραν της νομικής υποταγής και των δυναμικών της εξουσίας για τον έλεγχο του σώματος και των συνειδήσεων (με προεξάρχουσα την κλασσική ανάλυση του Μ. Φουκώ την οποία ανασύρουν κι επικαλούνται σχεδόν όλοι στις μέρες μας) έχει προκαλέσει κι έναν έντονο διαξιφισμό ανάμεσα στους φιλόσοφους, διανοητές κι επιστήμονες της Ιταλίας. Μάλιστα, η πρόσφατη δημοσίευση ενός άρθρου σχετικά με το Green Pass από δύο διαλεχτούς και πασίγνωστους φιλοσόφους, τον Μάσιμο Κατσάρι και τον Τζόρτζιο Αγκάμπεν, σχετικά με τον βιοπολιτικό έλεγχο που αυτό συνεπάγεται, πυροδότησε πολλές αντιδράσεις και ποικίλα σχόλια μέσα από τον Τύπο (ενδεικτικά και μόνο) και φαίνεται πως θα τροφοδοτήσει για πολύ τον στοχασμό και την κριτική, τόσο στους πανεπιστημιακούς κύκλους, όσο και στη δημόσια σφαίρα.
Ήδη το θέμα έχει πολλαπλές κοινωνικές διαστάσεις, που αγγίζουν τα όρια της παραφοράς και αναδεικνύει (όπως και στα καθ’ ημάς) την προσπάθεια να μετατεθεί στην κοινωνία και στους αυτοματισμούς των διακρίσεών της, η κυβερνητική αδυναμία να αντιμετωπίσει την πανδημία. Πλέον, μέσα στους κόλπους της κοινωνίας εκφράσεις όπως “Αφρικανοί” για όσους δεν έχουν εμβολιασθεί ή το εκατέρωθεν μίσος ανάμεσα σε οπαδούς και πολέμιους των εμβολίων έχει ενταθεί ακόμη περισσότερο ενόψει Green Pass. Ωθώντας πολλούς να μιλούν, ενόψει και των επερχόμενων οικονομικών μέτρων κι εργασιακών αλλαγών που αφορούν το Ταμείο Ανάκαμψης και τα δάνεια από την ΕΕ, να μιλούν για παραπλάνηση της κοινής γνώμης.
Βέβαια για πολλούς, με υγιή συνείδηση και μεγάλη δόση χιούμορ, η εφαρμογή του Green Pass έχει και τα καλά της. Η νεοφασιστική οργάνωση Forza Nuova έσπευσε να εκδώσει ανακοίνωση πως απαγορεύεται διά ροπάλου το κατέβασμα του “Πράσινου Διαβατηρίου” στα μέλη της. Τα οποία θα κινδυνεύουν με διαγραφή και αφορισμό εάν υποκύψουν. Αμέσως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αναρτήσεις ανακούφισης είδαν το φως, με τους χρήστες να μην κρύβουν τον ενθουσιασμό τους ότι στο εξής “θα γνωρίζουν ότι πηγαίνοντας σε ένα μπαρ ή ρεστοράν δεν θα έχουν την έγνοια ότι μπορεί να κάθονται δίπλα σε έναν φασίστα”!
