Αναζητώντας την ετυμολογία της λέξης “ευθύνη”, οδηγούμαστε στην αρχαία ελληνική λέξη “ευθύνα”, με την οποία αποδίδονται:
- οι υποχρεώσεις που προκύπτουν από μια θέση που κατέχει κάποιος ή μια ιδιότητα που έχει,
- η υποχρέωση εκπλήρωσης των καθηκόντων και λογοδοσίας ή απολογίας για τις ενέργειες του.
Ο όρος “ατομική ευθύνη” έρχεται να προστεθεί στο εμπλουτισμένο νεοφιλελεύθερο λεξικό μαζί με τις “βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές”, το “επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης” και τη “σύζευξη επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής”.
Και τι υποκρύπτει η ανάδειξη της “ατομικής ευθύνης” των πολιτών;
Τη… συλλογική ανευθυνότητα των κυβερνώντων.
Σε μια “α λα καρτ” λογική διακυβέρνησης. Δεν παίρνεις λογαριασμό, δεν δίνεις λογαριασμό, όπως μας παρακινούσε ένα παλαιό διαφημιστικό σλόγκαν: κάθε κρατική αδυναμία, κάθε πολιτικό λάθος ή παράλειψη μετακυλίεται στους ώμους των πολιτών.
Ακόμα και τα μνημόνια, ο κοινωνικός ολετήρας που τα συνόδευσε παρουσιάστηκαν ως συνέπεια του “μαζί τα φάγαμε”.
Όμως, η “ατομική ευθύνη” δεν αποτελεί μόνο μια (χρεωκοπημένη πλέον) πολιτική τακτική διάχυσης των ευθυνών.
Είναι μια κοινωνική παγίδα, μια τακτική δημιουργίας τεχνητών αδιεξόδων, προκειμένου οι πολίτες, κάθε ένας από εμάς, να δεχθεί τετελεσμένα γεγονότα και να επιλέξει αυτό που οι κυβερνώντες έχουν προεπιλέξει για λογαριασμό του.
Από νωρίς, στο βαριά τραυματισμένο δημόσιο σχολείο, οι μαθητές πρέπει να αποδεχθούν την κατάσταση που επικρατεί και να αναλάβουν την ατομική τους ευθύνη προκειμένου “να δημιουργήσουν το μέλλον τους” ή αν έχουν την δυνατότητα να καταφύγουν στην ιδιωτική εκπαίδευση.
Στην προσπάθεια τους να εισαχθούν απαξιωμένο από την ίδια την Πολιτεία πανεπιστήμιο, οι υποψήφιοι θα πρέπει να αποδεχθούν ότι με τις νέες ρυθμίσεις οι ελπίδες τους περιορίζονται και να αναλάβουν την ατομική ευθύνη τους για τη μελλοντική πορεία τους στη γνώση, αναζητώντας την σε γυαλιστερά φυλλάδια και διαφημίσεις ιδιωτικών σχολών.
Στην αγορά εργασίας, ο εργαζόμενος θα πρέπει να αναλάβει την ατομική του ευθύνη και να αποδεχθεί υποαπασχόληση, ωράριο-λάστιχο και μισθό-φιλοδώρημα, προκειμένου να μην γράψει υπερωρίες στην… ανεργία.
Προσεχώς, ο δικαιούχος του επιδόματος ανεργίας αναλαμβάνοντας την ατομική του ευθύνη, θα κληθεί να δεχθεί την μετατροπή του επιδόματος σε αμοιβή κατάρτισης ή εργασίας, προκειμένου να μην πάψει η χορήγηση του.
Εν μέσω πανδημίας, η “ατομική ευθύνη” κυριολεκτικά απογειώθηκε και μετατράπηκε πλέον στο βίαιο δίλημμα: ”Εμβολιάσου ή πέθανε από την πείνα εσύ και η οικογένεια σου”.
Στην επικουρική σύνταξη, με το νέο μοντέλο του “ατομικού κουμπαρά” που συζητείται στην Βουλή, ο ασφαλισμένος είναι υπεύθυνος για την σύνταξη του: “Διάλεξε επενδυτικό μοντέλο για τις εισφορές σου. Αν δεν είναι επιθετικό, τότε το τελικό ποσό της σύνταξης θα είναι μικρό, αν είναι επιθετικό και οι αγορές δεν σου κάνουν τη χάρη, τότε η σύνταξη θα είναι (και πάλι) μικρή.”
Στην προστασία του πολίτη, η ευθύνη είναι επίσης προσωποποιημένη. Σε περίπτωση εισβολής διαρρηκτών στο σπίτι σου, προσποιήσου ότι κοιμάσαι.
Στις μεταφορές. Αυτό υπάρχει. Προσαρμόσου, αλλιώς πήγαινε με τα πόδια. Κάνει καλό και στην υγεία.
Σε πυρκαγιές και άλλες φυσικές καταστροφές με αφύσικη έως τραγική εξέλιξη. Ας είχες λάβει τα μέτρα σου ως υπεύθυνος πολίτης.
Στο σημείο αυτό, θα δανειστώ τον τίτλο από το βιβλίο του Νίκου Μπογιόπουλου: “Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε”.
Ένας απρόσωπος επιτελικός οργανισμός, που διοικείται από πρόσωπα.
Πρόσωπα που καταλογίζουν “ατομική ευθύνη” στους πολίτες, από τους οποίους απαιτούν “υπευθυνότητα”, παρουσιάζοντας την επιθυμία τους ως μοναδική λύση για τα αδιέξοδα που τεχνιέντως δημιουργούν.
Όσο για τις λέξεις “Αλληλεγγύη” και “Προστασία”, απλώς αναβοσβήνουν βαριεστημένα στις μαρκίζες κάποιων υπουργείων…
