Η Ευρώπη θέλει να παρουσιάζεται ως παγκόσμιος ηγέτης στην ελευθερία της έκφρασης και του Τύπου τη στιγμή που ολοένα και περισσότεροι Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι δέχονται απειλές για τη ζωή τους, καταγγέλλουν παρεμβάσεις, εκφοβισμούς και αξιολογούν το περιβάλλον που χαρακτηρίζει την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης με τις λέξεις: επισφαλές, προβληματικό, χειρότερο και περιορισμένο. Βίαιες επιθέσεις, μια σειρά δολοφονιών, διαδικτυακές απειλές και λεκτικές επιθέσεις ασκούν πιέσεις στους επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης σε όλη την Ευρώπη.

Τους τελευταίες δύο μήνες, διαδηλωτές του αντιεμβολιαστικού  κινήματος εισέβαλαν στα στούντιο της κρατικής τηλεόρασης RTV της Σλοβενίας, δημοσιογράφος της ιταλικής εφημερίδας  “La Repubblica” ξυλοκοπήθηκε σε διαδήλωση κατά των περιοριστικών μέτρων, ένας Ολλανδός δημοσιογράφος ξύπνησε από τις βόμβες μολότοφ που άγνωστοι πέταξαν στο σπίτι του και διαδηλωτές στην Κύπρο έκαψαν αυτοκίνητα και πέταξαν κροτίδες στις εγκαταστάσεις του τηλεοπτικού καναλιού “Σίγμα”. Τα τελευταία χρόνια δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν στη Μάλτα, στη Σλοβακία, στην Ελλάδα και στην Ολλανδία. “Ο θάνατος του πατέρα μου δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό”, δηλώνει στο Politico ο Δημήτρης Καραϊβάζ, ο 20χρονος γιος του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ που δολοφονήθηκε τον περασμένο Απρίλιο έξω από το σπίτι του στην Αθήνα.“Η ελευθερία του Τύπου δεν είναι αρκετά ελεύθερη”, συμπλήρωσε.

Είναι ένα πρόβλημα που πλήττει τον πυρήνα της ΕΕ – ένα θεσμικό όργανο που βασίζεται σε δεσμεύσεις για την υπεράσπιση των δημοκρατικών αρχών, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Οποιαδήποτε αποτυχία να τηρηθούν αυτές οι υποσχέσεις κινδυνεύει να διαβρώσει την εμπιστοσύνη σε ένα θεσμό που ήδη αγωνίζεται να αποτρέψει τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση μεταξύ πολλών δικών του μελών, σχολιάζει το Politico.

Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει έναν νέο “οδικό χάρτη” για την προστασία της ελευθερίας του Τύπου και των δημοσιογράφων. Ωστόσο, οι προτάσεις της δεν είναι δεσμευτικές για τα κράτη μέλη. Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στη χθεσινή της ομιλία στο Στρασβούργο ενώπιον των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την “Κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης” τόνισε ότι η “πληροφορία είναι δημόσιο αγαθό” και οφείλουμε “να προστατεύσουμε τους εγγυητές της διαφάνειας: τους δημοσιογράφους”.   

Δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και ειδικοί χαρακτηρίζουν αυτές τις πρώτες εξαγγελίες της Κομισιόν ως τα πρώτα βήματα σε ένα πολύ μακρύ ταξίδι εξάλειψης των φαινομένων βίας και λογοκρισίας στα ευρωπαϊκά ΜΜΕ. “Είναι πολλά που πρέπει να γίνουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και μια μόνο οδηγία ή προτάσεις δεν επαρκούν”, δηλώνει ο Μάθιου Καρουάνα Γκαλιζία, γιος της δημοσιογράφου Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία που δολοφονήθηκε έξω από το σπίτι της το 2017.

Τα πρώτα βήματα της ΕΕ

Η νέα πρωτοβουλία για την προστασία των δημοσιογράφων στην ΕΕ θα παρουσιαστεί σήμερα από την αντιπρόεδρο της Κομισιόν, Βέρα Γιούροβα, και τον επίτροπο αρμόδιο για θέματα Εσωτερικής Αγοράς, Τιερί Μπρετόν.  

Το προσχέδιο των νέων συστάσεων, το οποίο περιήλθε στην κατοχή του Politico, καλεί τα κράτη μέλη της ΕΕ να συστήσουν νέα κέντρα συντονισμού για την καλύτερη επικοινωνία των αστυνομικών, δικαστικών και δημόσιων αρχών με τους δημοσιογραφικούς οργανισμούς. Καλεί επίσης τα κράτη μέλη να “παρέχουν εγκαίρως και πιο αποτελεσματικά προστασία” στους δημοσιογράφους που κινδυνεύουν. Προτείνει τη δημιουργία νέων “ειδικών υπηρεσιών” που θα προσφέρουν στους δημοσιογράφους “νομικές συμβουλές, ψυχολογική στήριξη και προστασία”.

Ο “οδικός χάρτης” κάνει ειδική αναφορά για την καλύτερη προστασία των δημοσιογράφων που καλύπτουν διαδηλώσεις.

“Οι συστάσεις είναι μια καλή αρχή, αλλά η Επιτροπή θα πρέπει να προχωρήσει περαιτέρω και να εφαρμόσει συγκεκριμένες εγγυήσεις στο δίκαιο της ΕΕ, παρόμοια με αυτά που σκοπεύει να κάνει ως μέσο για την αντιμετώπιση στρατηγικών μηνύσεων και αγωγών εναντίον δημοσιογράφων», δήλωσε η Εύα Σάιμον, σύμβουλος στην Ένωση για την Υπεράσπιση των Πολιτικών Ελευθεριών στην Ευρώπη.

Ο Σάιμον είπε ότι η ομάδα της υποστηρίζει τον νόμο για την ελευθερία των μέσων που υποσχέθηκε ο φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης.

Κλίμα φόβου, συνεχείς οι απειλές

Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός Media Freedom Rapid Response, έχει καταγράψει 202 παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου στην ΕΕ και τις υποψήφιες χώρες της το πρώτο εξάμηνο του 2021. Το 45 % αυτών των περιστατικών αφορούσαν λεκτικές απειλές, το 20 % αποτελούνταν από σωματικές επιθέσεις, ενώ  το 11 % ήταν επιθέσεις ή απειλές κατά περιουσιακών στοιχείων. 

“Η κατάσταση δεν είναι καλή”, δήλωσε ο Πίτερ ντε Βέλντε, διευθυντής στο PersVeilig, μια κοινή πρωτοβουλία ολλανδικών ομάδων δημοσιογράφων, της εισαγγελίας και της αστυνομίας της χώρας για την παροχή βοήθειας σε δημοσιογράφους. “Σε ορισμένα μέρη, έχουμε εγκαταστήσει κάμερες στα σπίτια των δημοσιογράφων που απειλήθηκαν”, είπε ο ντε Βέλντε, προσθέτοντας ότι μερικοί “κυκλοφορούν με κουμπιά έκτακτης ανάγκης για να έρθουν σε επαφή άμεσα με την αστυνομία αν χρειαστεί”. 

Μια φετινή έρευνα  Ολλανδών δημοσιογράφων, διαπίστωσε ότι περίπου οκτώ στους  10, έχουν βιώσει κάποια μορφή επίθεσης ή απειλής, σε σύγκριση με 6 στους 10 το 2017, στην Ιταλία, περίπου 20 δημοσιογράφοι ζουν υπό αστυνομική προστασία, ενώ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, τα μέσα  ενημέρωσης είναι συχνά απροστάτευτα. 

Ταυτόχρονα, στη Βουλγαρία, η οποία βρίσκεται στη χαμηλότερη θέση στην ΕΕ όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου, ένας συντάκτης εφημερίδας ξυλοκοπήθηκε πέρσι από μασκοφόρους με μεταλλικές ράβδους. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν ενδείξεις για αστυνομική βία εναντίον δημοσιογράφου, καθώς και αδράνεια της αστυνομίας για απειλές θανάτου που στοχεύουν άλλο δημοσιογράφο. 

Αναπληρωτής αρχισυντάκτης της πολωνικής εφημερίδας Gazeta Wyborcza, Μπαρντόζ Γουιελίνσκι, δήλωσε ότι κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων πέρσι, δημοσιογράφοι δέχτηκαν σκόπιμες επιθέσεις από την αστυνομία, ενώ σημείωσε ότι ο ίδιος και οι συνάδελφοί του υφίστανται συνεχώς παρενόχληση στο διαδίκτυο, καθώς τα δημόσια μέσα ενημέρωσης «υποκινούν μίσος εναντίον τους».  

Στην Ουγγαρία, όπου τα ανεξάρτητα ΜΜΕ συρρικνώνονται, οι πρόσφατες αναφορές ότι τα τηλέφωνα πολλών δημοσιογράφων στοχοποιήθηκαν χρησιμοποιώντας το λογισμικό υποκλοπής Pegasus, έχουν αυξήσει τις ανησυχίες όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου. 

Εν τω μεταξύ, στη Σλοβενία, δημοσιογράφοι λένε ότι υφίστανται έντονη πίεση, υποκινούμενη από τον πρωθυπουργό, Γιάνες Γιάνσα, ο οποίος έχει επανειλημμένα επιτεθεί στα κύρια δημόσια μέσα ενημέρωσης της χώρας, με τις γυναίκες δημοσιογράφους να έχουν επηρεαστεί περισσότερο, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

“Νομίζω ότι υπάρχει μια αυξανόμενη έχθρα και μερικές φορές ακόμη και μίσος, προς τους δημοσιογράφους και τη δημοσιογραφία στην ΕΕ”, δήλωσε η Τζούλι Μάγερτσακ, επικεφαλής του γραφείου των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα στις Βρυξέλλες. “Αυτή η έχθρα μερικές φορές – ίσως συχνά – ενθαρρύνεται από τους πολιτικούς ηγέτες”, πρόσθεσε. 

Πηγή: Politico