Το σύμφωνο ασφαλείας Αυστραλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και Ηνωμένων Πολιτειών (AUKUS), το οποίο που ανακοινώθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2021, προβλέπει ότι οι τρεις χώρες θα μοιραστούν τεχνολογία και τεχνογνωσία για να επιτρέψουν στην Αυστραλία να γίνει η έβδομη χώρα στον κόσμο που θα αποκτήσει πυρηνικά υποβρύχια, μαζί με την Κίνα, τη Γαλλία, την Ινδία , τη Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.
Αν και πυρηνικά, τα υποβρύχια της Αυστραλίας δεν θα διαθέτουν πυρηνικά όπλα, αλλά θα είναι ταχύτερα, πιο δύσκολα ανιχνεύσιμα και ικανά να εκτοξεύσουν πυραύλους από χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από ό,τι τα συμβατικά υποβρύχια. H ανακοίνωση του συμφώνου, δεν έχει την παραμικρή αναφορά στην Κίνα, αλλά πολλοί το βλέπουν ως μια κίνηση για να περιορίσουν οι τρεις της AUKUS τις φιλοδοξίες του Πεκίνου στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Η Κίνα σίγουρα το βλέπει έτσι, αφού χαρακτήρισε το σύμφωνο ως “εξαιρετικά ανεύθυνο”, “βλαβερό για την περιφερειακή ειρήνη”, το οποίο, μάλιστα, αντανακλά μια “νοοτροπία Ψυχρού Πολέμου”.
Περισσότερο ξινό παρά γλυκό
Στο σύμφωνο εκφράζονται οι ανησυχίες της Αμερικής και των συμμάχων της σχετικά με την καταστολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εσωτερικό της Κίνας και την επιθετικότητά της στο εξωτερικό. Στο Σιντζιάνγκ, ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγορούν εδώ και πολύ καιρό την Κίνα για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, επικαλούμενες ότι πάνω από ένα εκατομμύριο, κυρίως μουσουλμάνοι, Ουιγούροι κρατούνται σε “στρατόπεδα επανεκπαίδευσης”, όπου βασανίζονται και κακοποιούνται σεξουαλικά. Τον Μάρτιο του 2021, οι χώρες της G7 επέκριναν τους αντιδημοκρατικούς νόμους της Κίνας που επιτρέπουν την εκλογή μόνο των εγκεκριμένων “πατριωτών” στο Χονγκ Κονγκ. Το Πεκίνο θεωρεί την Ταϊβάν αναπόσπαστο μέρος της Κίνας. Η Ταϊβάν θεωρεί τον εαυτό της ανεξάρτητη χώρα. Η εκλογή, το 2016 και το 2020, του Κόμματος της Δημοκρατικής Προόδου που υποστηρίζει την ανεξαρτησία της Ταϊβάν αύξησε τις εντάσεις, οδηγώντας ορισμένους να φοβούνται ότι η Κίνα θα καταλάβει το νησί με τη βία.
Η Κίνα αντιδρά επίσης έντονα στην κριτική που δέχεται από τη Δύση. Απαντώντας στις καταγγελίες της Αυστραλίας ότι εμπόδισε τις έρευνες για την προέλευση της νόσου Covid-19, η Κίνα εκμεταλλεύτηκε τη θέση της ως η μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά της Αυστραλίας επιβάλλοντας βαρύτατες οικονομικές κυρώσεις στα αυστραλιανά προϊόντα. Η Κίνα ανέστειλε ακόμη και το περιορισμένο της εμπόριο με τη Λιθουανία αφού το μικρό κράτος της Βαλτικής συμφώνησε να ανταλλάξει διπλωμάτες με την Ταϊβάν. Η δράση εναντίον της Λιθουανίας ήταν ένα λεπτό συγκαλυμμένο μήνυμα από την Κίνα προς τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ, ιδίως τη Γερμανία.
Στρατηγικές επιλογές
Σε απάντηση της Κίνας, οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοί τους έχουν τρεις επιλογές. Πρώτον, να αποδεχτούν την κινεζική κυριαρχία, την παρακμή της δυτικής επιρροής αλλά και έναν κόσμο με περιορισμένα ατομικά δικαιώματα, πολιτικές ελευθερίες και σεβασμό στη διαφορετικότητα. Δεύτερον, να αντισταθούν στρατιωτικά στην Κίνα και να είναι έτοιμοι να πολεμήσουν. Ορισμένοι βλέπουν το νέο σύμφωνο AUKUS ως ένα βήμα προς την αναπόφευκτη σύγκρουση, καθώς η Κίνα προκαλεί τις ΗΠΑ, επικαλούμενη την “παγίδα του Θουκυδίδη”. Στην Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου ο Θουκυδίδης αναφέρει: “η άνοδος της Αθήνας και ο φόβος που ενέπνευσε στη Σπάρτη έκανε τον πόλεμο αναπόφευκτο”.
Τρίτον, να βρεθεί ένας τρόπο συνύπαρξής με την Κίνα, με ταυτόχρονη υπεράπιση και δυναμική προώθηση των δυτικών συμφερόντων, όπως η συντήρηση της οικονομικής και πολιτικής διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες και η αποτροπή της κινεζικής εδαφικής επέκτασης με τη βία. Αν και αυτή η τρίτη είναι η καλύτερη επιλογή, απαιτεί μια περίπλοκη ισορροπία διπλωματίας βασισμένη στη δύναμη. Η Δύση θα πρέπει να διατηρήσει την τεχνολογική και οικονομική υπεροχή της έναντι της Κίνας. Αυτό θα είναι δύσκολο. Η Κίνα δεν είναι η παλιά Σοβιετική Ένωση, αλλά μια οικονομική δύναμη, της οποίας το ΑΕΠ μπορεί να υπερβεί αυτό των ΗΠΑ και της ΕΕ σε συνδυασμό μέχρι το 2050.
Η Κίνα πρέπει επίσης να θεωρεί αξιόπιστη κάθε απειλούμενη χρήση δυτικής στρατιωτικής δύναμης, αλλά η δυτική συμμαχία εμφανίζει ήδη ρωγμές. Η συμμαχία AUKUS δεν επικρίθηκε μόνο από την Κίνα, αλλά και από τη Γαλλία, καθώς το νέο σύμφωνο σημαίνει ότι η Αυστραλία θα ακυρώσει τη συμφωνία της, αξίας περίπου 75 δισ. ευρώ, για την αγορά 12 γαλλικών συμβατικών υποβρυχίων. Η δυτική αποφασιστικότητα για στρατιωτική δράση δοκιμάστηκε από τη Ρωσία στη Γεωργία το 2008 και στην Ουκρανία το 2014. Το στοίχημα της Ρωσίας ότι η Δύση δεν θα πολεμούσε απέδωσε καρπούς. Ωστόσο, η Ρωσία είναι πολύ επιφυλακτική για οποιαδήποτε κίνηση εναντίον των χωρών της Βαλτικής που βρίσκονται τώρα στην ΕΕ.
Οι ΗΠΑ, μαζί με την Ευρώπη, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, πρέπει να αποφασίσουν πώς θα απαντήσουν σε στρατιωτική επίθεση της Κίνας εναντίον της Ταϊβάν, αν θα την ανεχτούν, όπως στην Ουκρανία, ή αν θα υπερασπιστούν την Ταϊβάν σαν σύμμαχο του ΝΑΤΟ με πλήρη ανταποδοτική απάντηση. Η Κίνα θα πρέπει επίσης να έχει μια εικόνα από πριν για το ποια θα είναι η απόφασή τους.
Οι αδυναμίες της Κίνας
Αν και αναγνωρίζουμε τα πλεονεκτήματα της Κίνας, δεν πρέπει να αγνοηθούν οι αδυναμίες της. Η Κίνα κυβερνά υπό τον φόβο “των δικών της ανθρώπων”. Εκτός από το Σιντζιάνγκ και το Χονγκ Κονγκ, η Κίνα κατηγορείται ότι καταστέλλει την ελευθερία του λόγου, της θρησκείας και των εθνικών γλωσσών στο Θιβέτ, στην Εσωτερική Μογγολία και στη Μαντζουρία. Η διατήρηση της εσωτερικής σταθερότητας είναι μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες της Κίνας. Ορισμένοι εκτιμούν ότι το Πεκίνο αναγκάζεται να δαπανά περισσότερα κονδύλια για την εσωτερική του ασφάλεια παρά για την εθνική της άμυνα προκειμένου να καταπολεμήσει αυτό που ονομάζει “τα τρία κακά”: τη διάσπαση, τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και την τρομοκρατία.
Η οικονομική ισχύς της Κίνας εξαρτάται επίσης από τις πλούσιες δυτικές αγορές που αγοράζουν τα προϊόντα της, καθιστώντας την ευάλωτη σε οικονομικές κυρώσεις. Η Αυστραλία απάντησε στις κυρώσεις της Κίνας εμποδίζοντας τις κινεζικές επενδύσεις και αποκλείοντας τον κινεζικό τηλεπικοινωνιακό κολοσσό Huawei από την κατασκευή της τεχνολογικής υποδομής της Αυστραλίας. Η Κίνα επίσης δεν είναι απρόσβλητη από οικονομικά προβλήματα. Αρκετές τράπεζες θα μπορούσαν να κηρυχθούν αφερέγγυες εάν η Evergrande, μια εταιρεία ακινήτων, αθετήσει ορισμένα από τα χρέη της ύψους 300 δισ. δολαρίων μετά την ύφεση στην κινεζική αγορά κατοικίας.
Είναι στο χέρι μας
Στο “μακροσκελές τηλεγράφημά” του τον Φεβρουάριο του 1946, ο Αμερικανός διπλωμάτης και ιδεολογικός αρχιτέκτονας του Ψυχρού Πολέμου, Τζορτζ Κέναν υποστήριζε ότι η επιτυχία ή αποτυχία της Σοβιετικής Ένωσης “θα εξαρτηθεί από τον βαθμό συνοχής, σταθερότητας και σθένους [του] δυτικού κόσμου”. Και συμπλήρωνε: “κάθε θαρραλέο και επιθετικό μέτρο για την επίλυση των εσωτερικών προβλημάτων της κοινωνίας μας, τη βελτίωση της αυτοπεποίθησης, της πειθαρχίας και του ηθικού και [το] κοινοτικό πνεύμα του δικού μας λαού, είναι μια διπλωματική νίκη”.
Για να περιορίσουν την Κίνα, οι δυτικές δημοκρατίες πρέπει να δείξουν στον κόσμο ότι έχουν κάτι καλύτερο να προσφέρουν από τον αυταρχισμό, ότι η ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα φέρουν ευημερία και ασφάλεια. Η Δύση μπορεί να διατηρήσει μόνο την οικονομική και τεχνολογική της υπεροχή και το ηθικό θάρρος και δέσμευση να υποστηρίξει τη χρήση βίας εάν χρειαστεί, επενδύοντας στην εκπαίδευση, τις δεξιότητες και την ευημερία των ανθρώπων της.
Για να αντιμετωπίσει την Κίνα, η Δύση πρέπει να ξεπεράσει τις τρέχουσες διαιρέσεις, αμφιβολίες, την απελπισία της και να αναζωογονήσει τον εαυτό της ανακαλύπτοντας ξανά τις βασικές της πεποιθήσεις. Αυτό, όπως είχε πει ο Κέναν, “είναι στα δικά μας χέρια να το πετύχουμε”…
