Μετά από δεκαετίες θυελλώδους οικονομικής ανάπτυξης, στηριγμένης ιδίως στις ξένες επενδύσεις παραγωγικού κεφαλαίου, που την μετέτρεψαν σχεδόν σε “εργοστάσιο της ανθρωπότητας”, η Κίνα επιταχύνει τώρα μια πολύ μεγάλη στροφή, επιδιώκοντας τον έλεγχο της ισχύος του ιδιωτικού κεφαλαίου, των κοινωνικών παρενεργειών της υψηλής τεχνολογίας, όπως και τη μείωση των ανισοτήτων στην κινεζική κοινωνία, στα πλαίσια του προγράμματος και του στόχου “Κοινή Ευημερία” που έχει εξαγγείλει ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ.
Το πρόγραμμα είναι δημοφιλές στην κινεζική κοινωνία και αυξάνει επίσης τη στήριξη στο κινεζικό καθεστώς και ειδικά στην ηγεσία Σι. Είναι επίσης το πιο προχωρημένο παγκοσμίως σε ότι αφορά τον έλεγχο των κοινωνικών και οικονομικών παρενεργειών της πληροφορικής. Είναι ενδιαφέρον επίσης ότι αυτή η κινεζική στροφή συμπίπτει με την εμφάνιση αντίστοιχων τάσεων, αν και πολύ πιο περιορισμένων επί του παρόντος, και στις Ηνωμένες Πολιτείες, μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Τζο Μπάιντεν.
Θα χρειαζόταν ένα βιβλίο για να αναφερθούν απλώς τα μέτρα που έχουν λάβει σχετικά οι κινεζικές αρχές. Στη συνέχεια παραθέτουμε τα πιο σημαντικά από αυτά ανά τομέα:
1. Μέτρα για τον έλεγχο των εταιρειών ψηφιακών συναλλαγών.
Η Κίνα ανέστειλε τη λειτουργία του Ant Group’s IPO τον περασμένο Νοέμβριο, μετά από μια ομιλία του Jack Ma της Alibaba, στην οποία συνέκρινε τους ρυθμιστές της παγκόσμιας τραπεζικής με “λέσχη γέρων”. Το Ant Group έχει υποσχεθεί τον εκδημοκρατισμό της προσβασιμότητας όλων των Κινέζων στα δάνεια, αλλά οι αντίπαλοί του το κατηγορούν ότι επιδίδεται σε “αρπακτικό” δανεισμό και κατάχρηση της θέσης του στην αγορά. Το Ant είναι μαζί με την εταιρεία Tencent ένα δίπολο που πρακτικά ελέγχει σχεδόν όλες τις ψηφιακές πληρωμές στην Κίνα. Εν συνεχεία, οι ρυθμιστικές αρχές υποχρέωσαν το Ant Group σε αναδιάρθρωση των δραστηριοτήτων του και ζήτησαν από αυτό να αναπτύξει ένα κρατικά υποστηριζόμενο ψηφιακό νόμισμα, που απειλεί τα δίκτυα πληρωμών του.
2. Μέτρα για το ηλεκτρονικό εμπόριο και τα κοινωνικά δίκτυα
Και εδώ οι ρυθμιστικές αρχές πήραν μέτρα εναντίον των μεγαλύτερων εταιρειών ηλεκτρονικού εμπορίου και κοινωνικών δικτύων για κατάχρηση της κυριαρχικής θέσης τους στην αγορά αλλά και για την προστασία των εργαζομένων σε αυτές.
Τον Σεπτέμβριο του 2020, ο ίδιος ο πρόεδρος Σι, σε μια ομιλία του, αναφέρθηκε λεπτομερώς στις συνθήκες εκμετάλλευσης υπό τις οποίες εργάζονται οι ταχυμεταφορείς, ενώ σε κατοπινότερη ομιλία του υποσχέθηκε να προστατεύσει τα νόμιμα συμφέροντα των οδηγών φορτηγών και των ταχυμεταφορέων. Οι ρυθμιστικές αρχές έκτοτε εξέδωσαν έναν αριθμό κανόνων προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι οι πλατφόρμες φαγητού θα προσφέρουν στους εργαζόμενους σε αυτές τουλάχιστον τον ισχύοντα κατά τόπους κατώτερο μισθό.
Στην Alibaba επεβλήθη ένα πρόστιμο-ρεκόρ αρκετών δισεκατομμυρίων στις 20 Απριλίου. Τρεις μέρες αργότερα οι αντι-τραστ ρυθμιστικές αρχές κάλεσαν 34 από τις μεγαλύτερες εταιρείες-πλατφόρμες να διορθώσουν μονοπωλιακές πρακτικές, περιλαμβανομένων των εταιρειών Τencent (social media), Meituan (ηλεκτρονικό εμπόριο), Baidu (έρευνες), ByteDance (social media) και JD (ηλεκτρονικό εμπόριο). Στους μήνες που ακολούθησαν σε σχεδόν όλες αυτές τις εταιρείες επεβλήθησαν πρόστιμα για απόκρυψη συγχωνεύσεων, υπογραφή αποκλειστικών συμβολαίων, παραπλανητικό μάρκετινγκ και άλλα παραπτώματα σχετικά με συγχωνεύσεις.
3. Μέτρα κατά της λατρείας ειδώλων
Η Κίνα έλαβε μέτρα περιορισμού της “χαοτικής” λατρείας και “κουλτούρας των ειδώλων”. Για παράδειγμα η κινεζική αρχή κυβερνοδιαστήματος απαγόρευσε την ταξινόμηση διασημοτήτων κατά δημοτικότητα, ενώ οι αρχές απαγόρευσαν ορισμένα σόου που θεώρησαν βλαπτικά για τη νεολαία και επίσης τη συχνή εμφάνιση σε τηλεοπτικά σόου και ταινίες ανδρών με “αδύναμη” αρρενωπότητα.
4. Καταπολέμηση φοροδιαφυγής και υπερβολικά υψηλών εισοδημάτων
Τον Αύγουστο ο πρόεδρος Σι έκανε μια ομιλία που καλούσε για την προώθηση της “κοινής ευημερίας” και επίσης καλούσε την Κίνα να “εκκαθαρίσει και να προσαρμόσει τα άδικα υψηλά εισοδήματα”. Δέκα μέρες αργότερα, η Κρατική Φορολογική Αρχή ανακοίνωσε έρευνα για ιδιώτες που απέφυγαν την καταβολή των φόρων τους. Οι ρυθμιστές έβαλαν ήδη πρόστιμα σε αριθμό ποπ σταρ και ηθοποιών για φοροδιαφυγή και διέταξαν την απαγόρευση από το κινεζικό ίντερνετ της προβολής ονομάτων και προσώπων ηθοποιών που εντάχθηκαν σε σχετική μπλακ λιστ, μεταξύ των οποίων οι διάσημες ηθοποιοί Zhào Wēi 赵薇 και Zhèng Shuǎng 郑爽.
5. Μέτρα για τις ιδιωτικές εκπαιδευτικές εταιρείες, τα φροντιστήρια και τα ιδιωτικά σχολεία
Οι κινεζικές ρυθμιστικές αρχές απαγόρευσαν στον τομέα των φροντιστηρίων να προχωρήσει σε άντληση κεφαλαίων μέσω του χρηματιστήριου, εν μέσω ανησυχιών ότι η εκπαίδευση γίνεται ένας πολυτελής ανταγωνισμός που δεν προσφέρει πολλά πράγματα στον μέσο Κινέζο και πιέζει τη δημογραφία της χώρας, λόγω των μεγάλων εξόδων για την εκπαίδευση των παιδιών. Σύμφωνα με τον πρόεδρο Σι, η βιομηχανία φροντιστηρίων και ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων θέτει υπερβολικά βάρη στα παιδιά και συνιστά παράδειγμα “άτακτης ανάπτυξης”. Από τότε που οι νέες ρυθμίσεις τέθηκαν σε ισχύ, η μεγαλύτερη εκπαιδευτική εταιρεία της Κίνας, η “Νέα Ανατολική Εκπαίδευση”, έχασε το 80% των κερδών της, ενώ πολλές άλλες εταιρείες έκλεισαν.
Άλλα μέτρα που ελήφθησαν στον εκπαιδευτικό τομέα, περιλαμβάνουν τον περιορισμό των κερδών στην ιδιωτική εκπαίδευση, την απαγόρευση σε ξένους να έχουν ιδιωτικά σχολεία και την προσπάθεια μείωσης του πληθυσμού των μαθητών των ιδιωτικών σχολείων.
6. Εταιρείες παιχνιδιών
Από το 2018, οι κινεζικές αρχές πήραν ισχυρά μέτρα εναντίον των “γιγάντων” των βιντεοπαιχνιδιών Tencent και NetEase, ενώ εισήγαγαν δρακόντεια μέτρα κατά της χρήσης βιντεοπαιχνιδιών από ανηλίκους.
7. Μέτρα ελέγχου της sharing economy και των εταιρειών που θέλουν να εγγραφούν στη Wall Street
Oι κινεζικές ρυθμιστικές αρχές κατά των τραστ κατέστησαν αυστηρότερη την επιτήρηση των “γιγάντων” της sharing economy, ενώ ενίσχυσαν τους ελέγχους των κινεζικών εταιρειών που θέλουν να εγγραφούν στη Δύση, εν μέσω ανησυχιών για την ασφάλεια των δεδομένων και αυξανόμενων ρυθμιστικών πιέσεων από τις αμερικανικές αρχές. Οι κινεζικές αρχές πάγωσαν εφαρμογές τριων εταιρειών που ενεγράφησαν στις ΗΠΑ για λόγους ασφαλείας (Didi, Full Truck Alliance, Kanzhun).
8. Έλεγχος εταιρειών που κάνουν έντονη χρήση αλγορίθμων
Η Κίνα εισήγαγε κανόνες χωρίς προηγούμενο για να σταματήσει τις εταιρείες υψηλής τεχνολογίας από την κατάχρηση συστατικών αλγορίθμων (recommendation algorithms), εναντίον των οποίων έχει ασκηθεί μεγάλη κριτική και στη Δύση. Οι κανόνες περιλαμβάνουν περιορισμούς σε ονόματα-κλειδιά (keywords), προστασίες ανηλίκων, μεγαλύτερη διαφάνεια, καλύτερη προστασία για εργαζόμενους που τα ωράρια εργασίας τους καθορίζονται από μηχανές. Οι αλγόριθμοι απαγορεύεται να κάνουν διακρίσεις πελατών ανάλογα με τις καταναλωτικές προτιμήσεις και άλλα χαρακτηριστικά.
9. Μέτρα για το Cloud computing
Το εποπτικό όργανο των κρατικών αρχών στην περιοχή Tianjin διέταξε τις κρατικές εταιρείες να μετακινήσουν τις υπηρεσίες cloud από τους γίγαντες όπως την Alibaba και την Tencent στις αντίστοιχες κυβερνητικές υποδομές. Οι εταιρείες που είναι δημοτικής ιδιοκτησίας πήραν εντολή επίσης να μην ανανεώσουν ή να μη συνάψουν νέες συμβάσεις με πλατφόρμες cloud των Huawei, Alibaba, Tencent, China Unicom, China Mobile και China Telecom.
10. Bitcoins και κρυπτο-συναλλαγές
Σειρά κινεζικών επαρχιών πήρε μέτρα εναντίον της χρήσης bitcoins και των κρυπτο-συναλλαγών, στα πλαίσια ευρύτερης επίθεσης κατά των κερδοσκοπικών επενδύσεων. Σύμφωνα με μια εγκύκλιο της κινεζικής κεντρικής τράπεζας το εμπόριο σε κρυπτονομίσματα “δημιουργεί προβλήματα στην κανονική οικονομική και χρηματοπιστωτική λειτουργία” και μπορεί να διευκολύνει το ξέπλυμα χρήματος και άλλα εγκλήματα. Η Κίνα έχει λάβει μέτρα κατά των κρυπτονομισμάτων εδώ και πολλά χρόνια. Ήδη το 2013, η κεντρική τράπεζα απηγόρευσε στους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς να διαχειρίζονται ανταλλαγές σε κρυπτονομίσματα μετά την ανατίμησή τους κατά δέκα φορές σε μερικούς μήνες.
11. Εταιρείες real estate και γαιοκτησία
Το Πεκίνο αυστηροποίησε την επίβλεψη της αγοράς real estate και τον κερδοσκοπικό δανεισμό που τη χαρακτηρίζει. Το νέο μότο των αρχών είναι “τα σπίτια είναι για να ζούμε, όχι για να κερδοσκοπούμε”. Με δεδομένο ότι ο τομέας ακινήτων αντιπροσωπεύει βέβαια το 28% του κινεζικού ΑΕΠ, το Πεκίνο αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα εξισορρόπησης ανάμεσα στην ανάγκη να μην καταρρεύσει απότομα ο κλάδος και να ελεγχθούν οι έντονα κερδοσκοπικές τάσεις του.
13. Λοιπά μέτρα για τον έλεγχο του χρηματοπιστωτικού τομέα
Οι ρυθμιστικές αρχές δήλωσαν ότι σκοπεύουν να πάρουν μέτρα ελέγχου των εταιρειών ιδιωτικών κεφαλαίων (private equity και venture capital funds), των παρόχων online ασφαλειών, των πλατφορμών βραχυπρόθεσμης ενοικίασης, περιλαμβανομένης της Airbnb και των κύριων κινέζικων ανταγωνιστριών εταιρειών, ενώ ανακοίνωσαν μέτρα ελέγχου του ποσοτικού εμπορίου υψηλής συχνότητας (high frequency, quantitative trading) στις χρηματαγορές.
14. Έλεγχος αγοράς τροφίμων και καλλυντικών
Τον Σεπτέμβριο οι κινεζικές ρυθμιστικές αρχές εξέδωσαν νέες οδηγίες για το πακετάρισμα των τροφίμων και των καλλυντικών, για να αποτρέψουν παραπλανητικές ταμπέλες και πληροφορίες για τα προϊόντα στο περιτύλιγμα.
