Η Νιούκαστλ Γιουνάιτεντ, ένας ποδοσφαιρικός σύλλογος της Αγγλικής Πρέμιερ Λιγκ, διάσημος για τους παθιασμένους φίλαθλους του (περίπου 50.000 οπαδοί παρακολουθούν κάθε εντός έδρας παιχνίδι) και ο οποίος δεν έχει κερδίσει τίποτα στην Αγγλία από το 1955, είναι πλέον ένας από τους πλουσιότερους συλλόγους στον κόσμο.
Οι οπαδοί της Νιούκαστλ είναι ενθουσιασμένοι, αλλά δεν είναι όλοι ευχαριστημένοι. Μια κοινοπραξία με επικεφαλής το Ταμείο Δημοσίων Επενδύσεων (PIF) της Σαουδικής Αραβίας αγόρασε τη Νιούκαστλ έναντι 354 εκατομμυρίων ευρώ (μετρητά) και ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων διαμαρτυρήθηκαν για το “sportswashing” (αθλητικό πλύσιμο), το οποίο ορίζεται ως η χρήση του αθλητισμού από άτομα, ομάδες, εταιρείες ή εθνικά κράτη για να βελτιώσουν τη φήμη τους.
Το “sportswashing” δεν είναι νέο ή περιορίζεται μόνο στο ποδόσφαιρο. Η φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι φιλοξένησε το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1934 και η ναζιστική Γερμανία τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο. Πιο πρόσφατα, ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων επέκριναν τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Κίνα (καλοκαίρι 2008) και τη Ρωσία (χειμώνα 2014) “sportswashing”. Κάποιοι αντιτίθενται στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 στο Κατάρ για τον ίδιο λόγο.
Στο ποδόσφαιρο, συγκεκριμένα, το “sportswashing”, έχει εξαπλωθεί από τη διοργάνωση τουρνουά σε αγορές συλλόγων. Ο Ρομάν Αμπράμοβιτς αρνείται την κατηγορία και έχει κινηθεί νομικά εναντίον των αναφορών ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν τού διέταξε να αγοράσει την Τσέλσι το 2003. Δεν υπάρχουν αμφιβολίες όμως πως ο Σεΐχης Μανσούρ του Αμπού Ντάμπι, αγόρασε τη Μάντσεστερ Σίτι το 2008, και ο εμίρης του Κατάρ, αγόρασε την Παρί Σεν Ζερμέν το 2011.
H οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων “Grant Liberty”, εκτιμά ότι η Σαουδική Αραβία έχει δαπανήσει τουλάχιστον 1,5 δισ. δολάρια σε διεθνή αθλητικά γεγονότα, συμπεριλαμβανομένων των ιπποδρομιών, και της Φόρμουλα Ένα. Και οι αντιρρήσεις ότι η Σαουδική Αραβία έχει αγοράσει της Νιούκαστλ Γιουνάιτεντ είναι ισχυρές. Η Διεθνής Αμνηστία international περιγράφει την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σαουδική Αραβία ως “φρικιαστική”. Η Σαουδική Αραβία ακολουθεί τον“Ουαχαμπισμό”, μια αυστηρή μορφή Ισλάμ. Τα δικαιώματα των γυναικών είναι αυστηρά περιορισμένα και οι σχέσεις του ιδίου φύλου τιμωρούνται με μαστίγωμα ή θάνατο. Η ελευθερία του λόγου ελέγχεται. Το 2020, η Σαουδική Αραβία κατέλαβε 170η από 180 χώρες για την ελευθερία του Τύπου και, το 2019, εκτέλεσε 184 άτομα.
Δικαιώματα τηλεόρασης, όχι ανθρώπινα δικαιώματα
Η αγγλική Πρέμιερ Λιγκ, ωστόσο, είναι ικανοποιημένη. Η συμφωνία να αγοράσει την Νιούκαστλ είχε αναβληθεί λόγω της κατηγορίας ότι το κράτος της Σαουδικής Αραβίας παραβίασε τα τηλεοπτικά δικαιώματα μετάδοσης αγγλικού ποδοσφαίρου από το γειτονικό Κατάρ. Βρέθηκε λύση στη διαφορά το 2020 και με “νομικά δεσμευτικές διαβεβαιώσεις” ότι η PIF, όχι το κράτος της Σαουδικής Αραβίας, θα ελέγχει τη Νιούκαστλ, η Πρέμιερ Λιγκ ενέκρινε τη συμφωνία.
Τέτοιες “διαβεβαιώσεις” δεν φαίνεται να αξίζουν πολύ. Η ALQST, μια σαουδαραβική ομάδα ανθρωπίνων δικαιωμάτων με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, λέει ότι η PIF που έχει συγκεντρώσει το 80% των χρημάτων για να αγοράσει τη Νιούκαστλ, και το κράτος της Σαουδικής Αραβίας είναι “αχώριστα”. Ο πρόεδρος του PIF της Σαουδικής Αραβίας, ο οποίος πλήρωσε το 80% της τιμής τη ςΝιούκαστλ είναι ο διάδοχος, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Γνωστός ως MBS, ο διάδοχος είναι ένα αμφιλεγόμενο άτομο. Ως υπουργός Άμυνας της Σαουδικής Αραβίας, ξεκίνησε έναν αεροπορικό πόλεμο εναντίον της Υεμένης. Ως επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας και πληροφοριών της χώρας του, κατηγορείται ότι φυλακίζει και βασανίζει κριτικούς του καθεστώτος του. Σύμφωνα με πηγές των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, είναι πολύ πιθανό ότι ο MBS ενέκρινε τη διαβόητη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι, ο οποίος συνελήφθη, βασανίστηκε και τεμαχίστηκε με πριόνι οστού στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη το 2018. Το Σαουδαραβικό κράτος αρνείται ότι εμπλέκεται ο MBS.
Οι οπαδοί της Νιούκαστλ Γιουνάιτεντ επικρίθηκαν επειδή πανηγύρισαν την αγορά του συλλόγου από τους Σαουδάραβες. Οι ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα φαίνονταν ασήμαντες καθώς χιλιάδες οπαδοί συγκεντρώθηκαν, έξω από το γήπεδο της Νιούκαστλ, μερικοί φορώντας πετσέτες στο κεφάλι τραγουδώντας “Γαμήστε τη Μάντσεστερ Σίτι, είμαστε πιο πλούσιοι από εσάς” .
Ορισμένοι οπαδοί της Νιούκαστλ είναι επίσης πολύ χαρούμενοι με την αποχώρηση του προηγούμενου ιδιοκτήτη Μάικ Άσλεϊ. Η 14χρονη διακυβέρνησή του ήταν βασανιστική και δυστυχής για τους οπαδούς της Νιούκαστλ που είδαν τον σύλλογό τους να γλιστράει σε μετριότητα. O Άσλεϊ είναι ένας δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας του οποίου η εταιρεία “Sports Direct” κατηγορήθηκε ότι συμπεριφερόταν στους εργαζομένους της χωρίς αξιοπρέπεια και σεβασμό και του επιβλήθηκε πρόστιμο για μισθούς κάτω από του κατώτατου μισθού. Όσο δυσάρεστος κι αν είναι ο Άσλεϊ, δεν έχει κατηγορηθεί για έναρξη πολέμου ή εμπλοκή σε φόνο. Το ό,τι οι οπαδοί της Νιούκαστλ προτιμούν το MBS από τον Άσλεϊ προκαλεί άσχημη εντύπωση.
Είναι απλά μια επιχείρηση
Ωστόσο, οι οπαδοί της Νιούκαστλ δεν είναι υπεύθυνοι για την εξαγορά του συλλόγου από τη Σαουδική Αραβία, ή τις δραστηριότητες του καθεστώτος. Η δύναμη για να αποφασίσει ποιος κατέχει το καλύτερο αγγλικό ποδόσφαιρο ανήκει στην Πρέμιερ Λιγκ και στην κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, όχι στους οπαδούς. Η Πρέμιερ Λιγκ δεν πρόκειται να εμποδίσει τους δισεκατομμυριούχους να επενδύσουν στο κορυφαίο αγγλικό ποδόσφαιρο, από όπου και αν προέρχονται. Παρά την έντονη αντίθεση σε μια ευρωπαϊκή Super League, η βρετανική κυβέρνηση δεν επρόκειτο ποτέ να εμποδίσει την απόκτηση της Νιούκαστλ Γιουνάιτεντ από τη Σαουδική Αραβία, μια χώρα που είναι στενός σύμμαχος του Ηνωμένου Βασιλείου (και των Ηνωμένων Πολιτειών), αντίπαλος του Ιράν και κύριος πελάτης για πωλήσεις όπλων.
Αλλά το ποδόσφαιρο υποτίθεται ότι είναι κάτι περισσότερο από μια επιχείρηση ή ένα κυνικό εργαλείο διεθνών σχέσεων. Αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο των αντιρρήσεων των οπαδών της Νιούκαστλ με τον Μάικ Άσλεϊ, ο οποίος διοικούσε την ομάδα ως μέρος της επιχειρηματικής του αυτοκρατορίας. Υπό τον Άσλεϊ, η Νιούκαστλ δεν κέρδισε παρά μόνο κέρδος. Εάν υπό τη Σαουδική ιδιοκτησία η Νιούκαστλ κερδίσει, πολλά πράγματα θα συγχωρήσουν και θα ξεχαστούν.
Το “sportswashing” δεν αλλάζει τον χαρακτήρα του ποδόσφαιρου ως κοινότητα ταυτότητας και ιδιοκτησίας, ένα πνεύμα που οι οπαδοί δημιουργούν και τρέφουν μέσα από τη φιλία και τον ανταγωνισμό. Το ποδόσφαιρο θα παραμείνει μια κοινή, ζωντανή σαπουνόπερα ηρώων και κακών, της δόξας και του πόνου και, μερικές φορές, της ανίας. Για πολλούς, το ποδόσφαιρο είναι ένας έρωτας πέρα από τη λογική.
Αλλά το “sportswashing” καταστρέφει την αρετή του ποδοσφαίρου να είναι μια συλλογική εμπειρία, επειδή το ποδόσφαιρο ανήκει στους οπαδούς. Το πόσο σημαντική είναι η Νιούκαστλ Γιουνάιτεντ για τον MBS και τη Σαουδική Αραβία είναι δύσκολο να ειπωθεί. Ο MBS πλήρωσε περισσότερα για τον Χριστό του Λεονάρντο ντα Βίντσι το “Salvator Mundi”, παρά για τη Νιούκαστλ. Το “sportswashing” δείχνει ότι το ποδόσφαιρο, παρά το πάθος του, είναι απλώς μια επιχείρηση, η οποία, μαζί με τους οπαδούς της, πωλείται στον πλειοδότη.
